Demir Eksikliği

Demir eksikliği insanlar arasında en sık görülen kansızlık tiplerinden olmaktadır. Demir eksikliği, sideropenik anemi olarak da bilinen kan rahatsızlığıdır. Demir eksikliğinin temel nedeni demirin yiyeceklerden tam anlamıyla alınamayıp bağırsaklarda emilmesi sonucu vücuttaki hemoglobin yapımının az olmasından kaynaklanmaktadır. Ancak bu rahatsızlığın tanısı ve tedavisi son derece kolay olmaktadır.

 Demir Eksikliğinin Nedenleri Demir eksikliği genel anlamda fizyolojik ihtiyaçların tam olarak karşılanmaması ya da karşılanan ihtiyaçlardan yeterli verim alınamamasıdır. Ancak demir eksikliğine neden olan belli başlı durumlar şunlar olmaktadır:

• Fizyolojik olarak kan kaybetme (Ağır yaralanmalarda)
• Patalojik olarak kan kaybetme (Hastalık tedavilerinde kan kaybetme)
• Yetersiz kan alımı (Kan alınması gereken durumlar için geçerlidir)
• Yeterli gıda almama ve gıdalardaki demirin yeterli miktarda vücut tarafından emilememesi

Demir eksikliği özellikle kadınların sık karşılaştığı rahatsızlıklardandır. Adet görmeleri, doğum, hamilelik gibi etkenler bu demir eksikliği üzerinde etkili olmaktadır. Hamilelik dönemi kadınların demir eksikliği oranının en yüksek olduğu dönem olmaktadır. Normal dönemlere göre bu dönemdeki demir ihtiyacı iki kat artmaktadır. Bazı yörelerde hamile kadınların toprak yemek istemesi de bundan kaynaklıdır. Demir eksikliği bulunan insanlar toprak yiyerek demir eksikliklerini giderme hissiyatı içerisinde olurlar. Bu durum oyun oynarken çocukların toprağı ağzına götürmesi durumu için de yorumlanabilmektedir. Çocuktaki demir eksikliğinin nedeni genellikle yetersiz anne sütü ile beslenmeden kaynaklanmaktadır. Çocuk eğer bebeklik döneminde ek demir ihtiyacı karşılanmazsa, oyun döneminde bu tür davranışlar sergileyebilmektedir. Kronik böbrek yetmezliği bulunan hastalarda da demir eksikliği sorununun ortaya çıkması muhtemel olmaktadır. Bunun temel nedeni bu hastaların sık sık diyaliz makinesine girme ihtiyaçlarının olmasıdır. Bu ihtiyaç sonucunda kronik böbrek yetmezliği olan hastaların demir dengeleri bozulur ve demir eksikliği meydana gelir. Ayrıca kan verme de demir eksikliğine neden olabilecek bir diğer durumdur. Ancak bu durum kadınlarda ve erkeklerde biraz farklılık göstermektedir. Kadınlar her ay içerisinde kısmi miktarda kan kaybı yaşadıklarından onlar için tek seferlik bir kan verme olayı son derece ciddi bir demir eksikliğine neden olabilmektedir. Normalde bir ünite kanda 250 miligram demir bulunmaktadır. Bir kadın için bu miktar ciddi bir kayıp olmaktadır. Çünkü zaten zayıf olan demir depoları böyle bir durumda tamamen boşalabilmektedir. Ancak erkeklerde durum daha farklı olmaktadır. Normal yapıda bir erkek en az 3 - 4 sefer kan verdikten sonra böyle ciddi bir durumla karşılaşabilmektedir. Böyle bir demir eksikliğinin ortaya çıkması için bu seferlerin birbirini takip eden zaman dilimlerinde yapılması gerekmektedir. Yeterli düzeyde et ürünüyle beslenmeme de ciddi demir eksikliğine yol açabilmektedir. Özellikle vejeteryan kişiler için bu durum önemlidir. Demir Eksikliğinin Belirtileri Demir eksikliği kendisini pek çok fiziksel belirtiyle kolayca ele verebilen bir rahatsızlıktır. Bunların başlıcaları şunlardır:

• Tırnakların kırılgan hale gelmesi
• Dilde şişme ve yaraların oluşması
• Ağız kenarlarında çatlaklar oluşması
• Sık sık enfeksiyona yakalanma
• Dalakta büyüme
• Buz, kireç, kül, toprak veya boya gibi yiyecek olmayan maddeleri yeme isteği
• Bacaklarda yorgunluk
• Bacakları sürekli hareket ettirme isteği
• Uyuma güçlüğü çekme
• Bağırsak kanaması ve dışkıda taze kan olması
• Kadınlardaki adet kanamalarının aşırı olması ve uzun sürmesi

Demir Eksikliği Tanısının Konulması Demir eksikliğinin tanısı uzman doktor tarafından yapılacak olan kan tahlili ve aile geçmişinin araştırılması şeklinde konulmaktadır. Bu konuda Sindirim Sistemi Uzmanları, Kan Hastalıkları Uzmanları ve İç Hastalıklarla ilgili diğer uzmanlar demir eksikliği konusunda yardımcı olabilmektedirler. Demir eksikliğinin tanısının konulması sırasında yapılan kan incelemelerinin yanı sıra hasta fiziksel olarak da muayene edilir. Diş etlerine, cilde ve tırnaklara sararma olup olmadığına bakılır. Kalp atışları dinlenerek hızlı veya düzensizlik olup olmadığı gözlenir.Akciğerler dinlenerek soluk alıp verme düzenine bakılır. Karaciğer ve dalak karın üzerinden kontrol edilir. Kadınlarda iç kanamaya karşı vajinal ve rektal muayene yapılır. Demir eksikliği için bu fiziksel muayeneden sonra alınan kan örneği üzerinden çeşitli testler yapılır. Demir eksikliği tanısının tam olarak konulabilmesi için bu işlemler önemli olmaktadır. Demir eksikliği için alınan kan örneğinden alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositlerin sayısına bakılır. Ayrıca kan hücreleri bir mikroskop altında incelenerek demir eksikliğine neden olabilecek alyuvarlar incelenir. Böyle bir durumda alyuvarlar normalden daha küçük ve soluk olmaktadır. Kan ile yapılan bu testlerden sonra eğer doktor tarafından istenirse serum demir testi yapılır. Yapılan bu test ile vücuttaki demir miktarı tam olarak ölçülür. Ancak bu tam olarak yeterli olmamaktadır. Bu nedenle demir eksikliğini tespit etmek için bir diğer test olan serum ferritin testi yapılır. Bu testte demirin vücuda depolanmasını sağlayan protein incelenir. Bununla ilgili bilgi alındıktan sonra tarnsferrin düzeyi ve toplam demir bağlama kapasitesi ölçülür. Transferrin kandaki demirin taşınmasını sağlayan bir protein olmaktadır. Bu nedenle de demir eksikliği teşhisinde önemli yer tutmaktadır. Bunlar dışında doktor tarafından bazen tiroid hormonun düzeyi ve diğer hormonların düzeyi istenebilmektedir. Demir Eksikliğinin Tedavisi Yapılan araştırmalar sonucunda demir eksikliği tanısı konulmuşsa, rahatsızlığın düzeyine göre hastaya ilaç tedavisi uygulanmaya başlanır. Verilen ilaçların yanı sıra ayrıca takviyeler ve beslenme konusunda hastaya birçok program uygulanır. Eğer demir eksikliği ağır düzeyde ise bu durumda hasta hastaneye yatırılır ve bu şekilde tedavi uygulanır. Bazı durumlarda ağır demir eksikliği olan kişilere kan nakli dahi yapılabilmektedir. Demir eksikliği tedavisinin temel amacı alyuvarları ve demir düzeylerini normal seviyeye getirmektir. Bunun için şu tür tedavi yöntemleri uygulanmaktadır:

• Demir düzeyini hızlı artırmak için demir takviyesi verilir. Bu tür ilaçlar yetişkinler ve çocuklar için farklılık gösterebilmektedir. Demir takviyesi alırken fazla almamaya dikkat etmek gerekmektedir. Çünkü fazlası zararlı olabilmektedir. Bu nedenle doktorun tavsiyesine göre hareket etmek gerekmektedir.
• Demir eksikliği tedavisinde demir bakımından zengin gıdaların tüketilmesi tavsiye edilmektedir. Özellikle et bunların başında gelmektedir. Bunun yanı sıra yer fıstığı, fıstık ezmesi, ıspanak, koyu yeşil sebzeler, badem, yumurta, mercimek, bezelye, fasulye, üzüm, kayısı, şeftali,erik suyu, ekmek, makarna, mısır gevreği başlıca yiyeceklerdir.
• Demir eksikliği tedavisinde önemli olan bir diğer nokta da düzenli C vitamini almak olmaktadır. Bu vücudun daha rahat demir emilimi yapması konusunda yardımcı olmaktadır. Bu yönteme bağlı olarak düzenli bir şekilde portakal, mandalina, kivi,greyfurt, portakal suyu, greyfurt suyu, çilek, kavun, papaya, ananas, mango, brüksel lahanası, Akdeniz turpu, brokoli, tatlı patates, kıvırcık, domates suyu tüketilebilir.
• Demir eksikliğinin kaynağı eğer kan kaybı ise bu sefer farklı yöntemler uygulanabilmektedir. Örneğin ülseri olan birisi için farklı ilaçlar verilebilmektedir. Böyle bir tedavi için doktora önceden bilgi vermek gerekmektedir. Eğer kan kaybının sebebi bağırsaklardaki bir tümörden kaynaklanıyorsa bu sefer öncelikli olarak cerrahi müdahale uygulanmaktadır.
• Ağır demir eksikliği olan kişilerde bazı durumlarda sağlıklı alyuvar nakilleri gerçekleştirilebilmektedir. Bu işlem son derece güvenli ve etkili bir yöntem olmaktadır. Bu tedaviyi olan kişiler hızlı bir şekilde iyileşmektedir. 

Demir Eksikliği Tedavisi Sonrası ve Önlenmesi İçin Yapılması Gerekenler Hem demir eksikliğinden en başta korunmak, hem de tedavi sonrası aynı şeyleri tekrar yaşamamak için dikkat edilmesi gereken belli başlı noktalar bulunmaktadır.

• Demir bakımından zengin gıdaların alımına dikkat edilmelidir.
• Besinlerle yeterli demir alınamıyorsa doktor tavsiyesiyle belirli aralıklarla takviyeler kullanılmalıdır.
• Çocuklarda demir eksikliğini önlemek için anne sütü ihmal edilmemelidir. Mama dönemlerinde de demir bakımından zengin gıdalar verilmelidir.
• Diyette bulunanlar demir eksikliği yaşamamak için diyet programlarını doktor eşliğinde buna göre hazırlatmalıdırlar.
• Kadınlar demir eksikliğine karşı hem özel durumlarda hem de hamilelikte sürekli  olarak doktor kontrolünden geçmelidirler.

Tüm bunlara dikkat edildiği takdirde demir eksikliği ile karşılaşma ihtimali en alt seviyeye inmektedir. Özellikle kadınlar için ve çocuklar için bu durum önemli olmaktadır.