Piri Reis

Piri Reis, asıl ismi Muhyiddin Piri Bey olan, kartograf ve deniz bilimcisi olmasının yanında Osmanlı denizciliğinde izler bırakmış biridir.

19 Kasım 2014 12:28 Son Güncelleme: 20 Ocak 2020 21:41

Piri Reis, asıl ismi Muhyiddin Piri Bey olan, kartograf ve deniz bilimcisi olmasının yanında Osmanlı denizciliğinde izler bırakmış biridir. Ailesi Karamanlı olup, padişah emriyle İstanbul'a göç ettirilmiştir. Denizciler yatağı olarak tabir edilen Gelibolu'da doğmuş, amcası Amiral Kemal Reis aracılığıyla sefer katibi göreviyle Osmanlı donanmasına girmiştir. Uzun yılları Akdeniz'de geçmiş ve her yeri gözlemlemiştir. Amerika kıtasını gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adındaki denizcilik kitabıyla bilinmektedir.

Piri Reis'in denizcilik hayatı

Denizciliğine başladığında 1487-1493 yıllarında amcasıyla birlikte Akdeniz'de korsanlık yapmışlardır. Korsika, Sicilya, Fransa ve Sardunya kıyılarında ki akınlara katılmışlardır. 1486 yılında Gırnata 'da saldırıya uğrayan Müslümanların Osmanlılardan yardım istemesi nedeniyle, Kemal Reis Osmanlı bayrağı ile İspanya'ya gönderilmiştir. Bu seferde Piri Reis Müslümanları Kuzey Afrika'ya taşımıştır. 1494 yılında Venediklilere sefer hazırlığı yapan 2. Beyazıt, Akdeniz'de bulunan korsanları donanmaya çağırdığından, amcasıyla birlikte resmi olarak Osmanlı donanmasına katılmıştır. Venedik donanmasına karşı gemi komutanı olarak görev yapmış, ilk kez savaşta yer almıştır. Bu savaş Venediklilerin barış istemesiyle son bulmuştur. 1495 ve 1510 yılları arasında Moton, İnebahtı, Koron, Midilli, Navarin ve Rodos seferlerinde görev almıştır. Bu seferleri sırasında gördüklerini, yaşadıkları anlatan notlar almış ve Türk denizciliğinde ilk kılavuz kitap olan Kitab-ı Bahriye'nin temellerini atmıştır. Amcasının 1511 yılında deniz kazasında ölmesiyle, Gelibolu'ya yerleşmiştir. Bu esnada Muhiddin Reis ile seferlere çıkmış olsa da, Gelibolu'da kitabı ve haritaları ile ilgilenmiştir. 1513 yılında kendi gözlemleri ile ilk dünya haritasını hazırlamıştır. Günümüze kadar bu haritanın İber Yarımadası, Atlas Okyanusu, Afrika'nın batısı ve Amerika'nın doğu taraflarının gösterildiği üçte birlik kısmı kalmıştır. Bu parçanın önemi, Kristof Kolomb'un Amerika haritasıyla aynı bilgileri içermesidir. Barbaros Kardeşlerin adına Yavuz Sultan Selim'e hediye vermek için gittiğinde, onun verdiği iki adet savaş gemisiyle geri dönmüştür. 1516-1517 yıllarında İstanbul'a giderek, Osmanlı donanmasına yeniden girmiştir. Burada Derya Beyi yani Deniz Albayı rütbesini alarak, Mısır seferine komutan olarak katılmıştır. Donanmayla Kahire'ye geçerek, Nil ırmağını çizmiştir. İskenderiye'yi ele geçirmesi ve diğer başarıları padişah tarafından övgüyle karşılanmıştır. Padişaha hazırlamış olduğu haritayı da sefer esnasında sunmuştur. Bu haritanın yarısı günümüze ulaşmıştır. Seferi ardından Gelibolu'ya geri dönen Piri Reis, Kitab-ı Bahariye kitabını tamamlamıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde, 1523 yılındaki Rodos seferinde donanmaya tekrar katılmıştır. 1525 yılında yazmış olduğu Kitab-ı Bahriye kitabını Kanuni'ye sunmuştur. 1528 yılında ikinci dünya haritasını hazırlamıştır.

Piri Reis'in ölümü

1533 senesinde Barbaros Hayrettin Paşa'nın Kaptan-ı Derya olmasıyla, Derya Sancak Beyi olan Piri Reis, güney tarafında devlet için çalışmalar yapmıştır. 1546 yılında Barbaros'un ölümüyle Mısır Kaptanlığı görevini yapmıştır. Donanmada ki son görevi de bu olmuştur. Piri Reis Umman ve Basra üzerine çıktığı seferde Hürmüz Kalesini kuşatmış, Portekizlilerden haraç alarak kuşatmayı kaldırmıştır. Donanmanın tamir gerektiren bölümünü Basra'da bırakarak, üç gemiyle birlikte Mısır'a dönmüştür. Bu kusur kabul edildiğinden, Mısır'da hapse atıldı. Mısır beylerbeyinin Basra valisine ganimetten haraç vermemesi ve politik düşüncelerle, bu gelişmeler padişah Kanuni Sultan Süleyman'a yanlış aksettirilince, ferman gereği Piri Reis 1554 yılında idam edilmiştir. O yıllarda 80 yaşlarında olan Piri Reis'in mal varlığına devlet tarafından el konulmuştur.

Piri Reis'in eserleri