DÜZELTME "Güçlü bir ekonomi ve istikrarlı bir yapı için sistem değişikliği şarttır" başlıklı haberimizin ilk iki paragrafında yer alan "AK Parti milletvekillerinin anayasa değişikliğini halka doğru şekilde anlatabilmeleri için hazırlanan bilgilen
"Güçlü bir ekonomi ve istikrarlı bir yapı için sistem değişikliği şarttır" - AK Parti milletvekilleri için hazırlanan bilgilendirme metninden: - "Ülkemizde parlamenter sistemin bir sonucu olarak 1961’den 2002’ye kadar 33 hükümet kurulmuştur. Bir hükümetin ortalama ömrü, 1,5 yıl olmuştur. Sistem istikrar değil kargaşa üretmektedir. Güçlü bir ekonomi ve istikrarlı bir yapı için sistem değişikliği şarttır" - "Bu paketle cumhurbaşkanı devletin ve yürütmenin başı olacaktır. Daha önce yasama organı önce belirlenmesine, yürütmeyi temsil eden cumhurbaşkanı yasama organı tarafından seçilmesine karşın yeni sistemde ikisi aynı gün belirlenecektir. Böylece yasama ve yürütme birbirine etki edemeyecektir" - "18 yaşında milletvekili olan kişinin 20 yaşında emekli olacağı yönünde eleştiriler var. Halbuki bir milletvekilinin emekli olması, bütün çalışanlar gibi yaş, 5 bin iş günü, 15 yıl çalışma ayrıca bunun 2 yılını milletvekili olarak geçirme şartına bağlı" olabilecektir. Diğer iki istisna ise askeri yargının kalkması ve HSK sistemidir"
ANKARA (AA) - AYNUR EKİZ - AK Partili vekillere, TBMM'de ikinci tur görüşmeleri devam eden yeni anayasa değişikliği teklifi, madde madde açıklanan bilgilendirme notları ile anlatıldı.
AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, yeni anayasa değişikliği teklifi, AK Parti İstanbul milletvekili avukat Fatma Benli tarafından bireysel olarak hazırlanan notlarla madde madde bilgilendirme yapıldı.
Milletvekillerinin, anayasa değişikliğini halka anlatırken faydalanacakları bilgilendirme metninde, darbelerin esas amacının kontrol altında tutulabilecek istikrarsız bir Türkiye yaratmak olduğu vurgulanarak, anayasalara da bu taleplerin yansıdığı belirtildi.
Metinde parlamenter sistemin geçmişte de tartışıldığına işaret edilerek, Alparslan Türkeş, 8'inci Cumhurbaşkanı Turgut Özal ve 9'uncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in görüşlerine yer verildi.
1961'den 2002'ye kadar 33 hükümetin kurulduğunun altı çizilen metinde, bir hükümetin ortalama ömrünün 1,5 yıl olduğu vurgulandı. İki başlı sistemin istikrar değil kargaşa ürettiğine dikkat çekilen metinde, güçlü bir ekonomi ve istikrarlı bir yapı için sistem değişikliğinin şart olduğu ifade edildi.
- "Yasama ve yürütme birbirine etki edemeyecek"
Metinde, yeni sistemle cumhurbaşkanının devletin ve yürütmenin
başı olacağına dikkati çekilerek, daha önce yürütmeyi temsil eden
başbakan ve kabinenin milletvekili seçimlerinden sonra belirlendiği
hatırlatıldı. Bu durumun, yeterli oyun alınamaması halinde
koalisyon görüşmelerine, bazen aylarca hükümet kurulamamasına yol
açtığı belirtilen metinde, yeni sistemde ikisinin de aynı gün
seçileceği ve böylece yasama ve yürütmenin birbirine etki
edemeyeceği üzerinde duruldu.
Cumhurbaşkanının yürütmeye ilişkin konuları, TBMM'nin yasamaya
ilişkin konuları düzenleyeceği kaydedilen bilgi notunda,
cumhurbaşkanının, kendi yetkisindeki konularda yönetmelik ya da
kararname çıkarırken asla yasayla düzenlenebilecek bir konuda
düzenleme yapamayacağının altı çizildi.
Cumhurbaşkanının çıkardığı yönetmelik veya kararname kanunlara
aykırı olursa, kanuna üstünlük tanınacağı da metinde yer
aldı.
- Teklif, vekillere madde madde açıklandı
Metinde, anayasa değişikliğine ilişkin kanunda yer alan maddeler
tek tek şöyle anlatıldı:
"Teklifin birinci maddesinde, yargı bağımsızlığının tarafsızlığı
da içerdiği düzenlenmektedir.
Teklifin ikinci maddesiyle, ülkedeki nüfus artışı dolayısıyla
milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarıldı. Bu durum artan nüfusun
temsiline uygun olacağı gibi, vatandaşa, daha fazla milletvekiline
ulaşma imkanı sağlayacak. Nitekim Türkiye'den nüfusu çok daha az
olan ülkelerin vekil sayısı çok daha fazla. Fransa’da 587,
Almanya’da 630, İngiltere’de 650 milletvekili bulunuyor.
Teklifin üçüncü maddesiyle, AK Partinin siyasette gençlerin
katılımına verdiği önem dolayısıyla, milletvekili seçilme yaşı
25’ten 18’e düşürüldü. Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya,
Portekiz, Danimarka, Çin, Avusturya, Hollanda, Finlandiya, İsveç,
Kanada, Norveç gibi pek çok ülkenin 18 yaşında kişilere seçilme
engeli koymadığı görülüyor. Bu konuda yanlış bir bilgi, 18 yaşında
milletvekili olan kişinin 20 yaşında emekli olacağı yönünde
eleştirilere yol açıyor. Halbuki bir milletvekilinin emekli olması,
bütün çalışanlar gibi yaş, 5 bin iş günü, 15 yıl çalışma ayrıca
bunun 2 yılını milletvekili olarak geçirme şartına bağlı. Mecliste
halen 4 dönemdir, yani 15 seneden fazla süredir milletvekilliği
yaptığı halde yaşının dolmasını beklediği için emekli olamayan
milletvekillerinin bulunması bu algının yanlış olduğunu
gösteriyor.
Teklifin dördüncü maddesiyle, seçim aralığı 4 yıldan 5 yıla
çıkarıldı. Milletvekili seçimleriyle, cumhurbaşkanı
seçimlerinin aynı gün yapılması düzenlendi.
Teklifin beşinci maddesiyle, "Bakanlar Kuruluna belli konularda
kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme" görevi, artık
Bakanlar Kurulu olmadığı için TBMM’den alındı. Diğer görev ve
yetkiler aynı kaldı. Yürütmeye ait bir düzenleyici işlem olan
kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi yasama organı
tarafından verilen bir yetkiyle kullanılmamalıdır. Zaten anayasa
değişikliğiyle bakanlar kurulu kaldırılmıştır. TBMM’nin görev
ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve
kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para
basılmasına ve savaş ilanına karar vermek, milletlerarası
antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam sayısının
beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar
vermek ve Anayasa'nın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri
kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
Teklifin altıncı maddesiyle, milletvekillerinin Meclisi
denetleme yolları düzenlenmiştir. Belli bir konuda bilgi
edinilmek için Meclis araştırması yapılabilecektir. Toplumu ve
devlet faaliyetlerini ilgilendiren bir konunun Genel Kurulda
görüşülmesi şeklinde genel görüşme de yapılabilecektir.
Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlar hakkında meclis soruşturması
yapılabilecektir.
Teklifin yedinci maddesiyle, cumhurbaşkanının Türk vatandaşı
olanlar arasından seçilme usulü düzenlenmektedir. En az 100 bin
seçmenin cumhurbaşkanlığına aday gösterme imkanı tanınmıştır.
Partilerin aday gösterme koşulları kolaylaştırılmıştır. Siyasi
parti grupları başka bir koşul aranmaksızın aday
gösterebilirler. Geçerli oyların yarısından çoğunu alan aday
cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa
en çok oyu alan iki adayla ikinci oylama yapılarak geçerli
oyların çoğunluğunu alan kişi cumhurbaşkanı seçilecek.
İkinci oylamaya tek aday kalırsa referandum yapılarak oyların
yarıdan fazlasını alma şartı aranacak. Cumhurbaşkanı seçilen
milletvekilinin vekillik görevinin sona erecek ancak partisiyle
ilişiği kesilmeyecek. Bu hükümle partili cumhurbaşkanlığı
olacak.
Teklifin sekizinci maddesiyle; yürütme yetkisinin
cumhurbaşkanına ait olduğu belirtilmiştir. Cumhurbaşkanına
devlet başkanlığı sıfatı verilerek Türkiye Cumhuriyeti'ni ve
Türk milletini temsil etme, Anayasa'nın uygulanmasını ve devlet
organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin etme görevleri
verilmiş. Kanunları yayınlama, tekrar görüşülmek üzere
TBMM’ye geri gönderme, Anayasaya aykırılık gerekçesiyle iptal
davası açma yetkileri vardır. Yeni düzenlemeyle cumhurbaşkanı
yardımcılığı müessesesi getirilmiştir. Cumhurbaşkanı,
milletvekili seçilme yeterliliği bulunan kişiler arasından
cumhurbaşkanı yardımcılarını atayabilir, görevden
alabilir.
Teklifin dokuzuncu maddesiyle, "Cumhurbaşkanının cezai
sorumluluğu" düzenlenmiştir. TBMM üye salt çoğunluğunun
vereceği önergeyle cumhurbaşkanı hakkında soruşturma
açılabilir. Mevcut Anayasa’da ise cumhurbaşkanının sadece vatana
ihanet dolayısıyla suçlandırılabilmekteydi.
Teklifin onuncu maddesiyle, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve
bakanların cumhurbaşkanı tarafından atanıp görevden alınmaları
düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı, seçilmesinin ardından bir ya da
daha fazla yardımcı atayabilecektir. Cumhurbaşkanlığı makamının
boşalması ya da cumhurbaşkanının hastalık, yurt dışına çıkma
gibi geçici olarak görevinden ayrılması halinde, yardımcısı
cumhurbaşkanına vekalet ederek onun yetkilerini kullanır.
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması
halinde 45 gün içinde cumhurbaşkanlığı seçimi yapılır. Yenisi
seçilene kadar da cumhurbaşkanı yardımcısı cumhurbaşkanına ait
yetkileri kullanır. Genel seçime bir yıl veya daha az süre
kalmışsa TBMM seçiminin de Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte
yapılması düzenlenmiştir. 1 yıldan fazla kalmışsa seçilen
cumhurbaşkanı TBMM seçim tarihine kadar görevine devam eder.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların, görevleriyle ilgili
olmayan suçlarda ise yasama dokunulmazlığı bulunmaktadır.
Teklifin on birinci maddesiyle, TBMM üye tam sayısının beşte
üçünün çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesi kararı
alınabileceği düzenlenmiştir. Aynı şekilde Cumhurbaşkanı
seçimleri yenileyebilmektedir. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde,
seçimler Meclisin isteği üzerine yenilendiği takdirde
cumhurbaşkanının üçüncü kez aday olabileceği öngörülmüştür.
Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenme kararı alırsa, süresi
uzamayacaktır. Seçimler birlikte yenilendiği takdirde TBMM ve
cumhurbaşkanının yetkileri yeni meclis ve cumhurbaşkanının
göreve başlamasına değin sürer.
Teklifin on ikinci maddesiyle, sıkıyönetim ilan etme yetkisi
kalkmaktadır. “Olağanüstü Hal Yönetimi” başlığı altında
OHAL’i cumhurbaşkanının ilan edeceği ifade edilmektedir. Buna
göre cumhurbaşkanı, Anayasa'da belirtilen durumlarda yurdun
tamamında ya da belirli bir bölgesinde OHAL ilan edebilir.
Teklifin on üçüncü maddesiyle, yargı birliği sağlanmaktadır.
Savaş dışında disiplin mahkemeleri haricinde askeri mahkeme
kurulamayacağı düzenlenmiştir. Bu hüküm Anayasa
değişikliğinin yayımı tarihinde yürürlüğe
girecektir.
Teklifin on dördüncü maddesine göre 'Hakimler ve Savcılar
Yüksek Kurulu' yerini 'Hakimler ve Savcılar Kurulu'na
bırakacaktır. HSK üye sayısı 13 olarak belirlenmiştir. HSK, 2
daire halinde çalışacaktır. 3 üyesi birinci sınıf adli yargı
hakim ve savcılarından cumhurbaşkanı tarafından, 3 üyesi Yargıtay
üyeleri, 1 üyesi Danıştay üyeleri 3 üyesi hukuk alanındaki
öğretim üyeleri ve avukatlar arasından TBMM tarafından
seçilecektir.
Teklifin on beşinci maddesiyle, yasa yapma yetkisi münhasıran
TBMM'ye aittir. Uygulamada yasa taslakları genel olarak Bakanlar
Kurulu tasarısı olarak gelmektedir. Anayasa değişikliğiyle Bakanlar
Kurulu kaldırıldığından bundan sonra milletvekillerinin yasa
teklifleri gelecektir. Bu durum TBMM'yi güçlendirecektir. Yasa
teklif yetkisi bu noktada sadece Meclise aittir. Tek istisna
bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarının cumhurbaşkanı
tarafından meclise sunulmasıdır.
Teklifin on altıncı maddesiyle, yapılan değişiklikler
doğrultusunda çeşitli maddelerde uyumlaştırma yapılmıştır.
Buna göre; Anayasa'dan Bakanlar Kurulu kavramı çıkarılmıştır.
Bakanlar Kurulunun kaldırılmasının sonucu olarak Anayasa'dan kanun
tasarısı kavramı çıkarılmıştır. Anayasadan sıkıyönetim kavramı
çıkarılmıştır. Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler
ile Yüksek Askeri Şura kararları yargı denetimine açık hale
getirilmiştir.
Mevcut Anayasa'da cumhurbaşkanının geri gönderdiği kanunlar
aynı şekilde ve çoğunlukta kabul edilmesi halinde Resmi
Gazete'de yayımlanıyordu. Bu düzenlemenin kanunlaşmasıyla geri
gönderilen kanunlar ancak TBMM üye tam sayısının salt
çoğunluğuyla (301 milletvekili) kabul edilirse Resmi Gazete'de
yayımlanıp yürürlüğe girebilecektir.
Teklifin on yedinci maddesiyle; Anayasa'ya geçici madde 21
eklenmiştir. Geçici madde ile TBMM 27’nci Yasama Dönemi ile
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birlikte 3 Kasım 2019 tarihinde
yapılacağı öngörülmüştür.
Teklifin on sekizinci maddesiyle; yürürlük hükümleri
düzenlenmiştir."
- Uygulamada istisnalar
Anayasa değişikliklerinin 2019 yılında yapılacak TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimi sonrası, uygulanacağı belirtilen metinde, bunun istisnasının, cumhurbaşkanının parti üyeliği olacağı bildirildi. Kanunun yürürlüğe girmesi ile birlikte cumhurbaşkanının herhangi bir siyasi parti üyesi olabileceği vurgulanan notta, diğer iki istisnanın ise askeri yargının kalkması ve HSK sistemi olduğu kaydedildi. Aynı şekilde yargının bağımsızlığının tarafsızlığı da içerdiği hükmü ile seçilme yaşının 18'e düşmesinin de yasanın yayım tarihinde uygulanacağı aktarıldı.
Yorumlar