Zenginliğiyle meşhur yaylada "küresel ısınma" göçü

İZMİR (AA) - TOLGA ALBAY - Çam fıstığından elde ettiği gelirle 8 yıl öncesine kadar kişi başına düşen yüksek gelirle meşhur olan Bergama'nın Kozak Yaylası köylerindekiler, küresel ısınma nedeniyle fıstık veriminin büyük oranda düşmesinden dolayı kente göçmeye, fabrika ve taş ocaklarında çalışmaya başladı.

Kozak Yaylası'nı kaplayan ve yörede "yeşil deniz" olarak adlandırılan fıstık çamı ormanlarının arasındaki 16 köy, 2008 yılına kadar yıllık yaklaşık 2 bin ton fıstık çamı üretimiyle dünya talebinin yüzde 10'unu karşılıyordu. Kilogram fiyatı toptan piyasada 90 lira, market rafında ise 140 lira olan çam fıstığının getirdiği kazançla kişi başına gelirde Avrupa ortalamalarının üzerine çıkan köylerin kaderi, ağaçların artık ürün vermemeye başlamasıyla değişti.

Aşağıcuma Mahallesinin Muhtarı Mehmet Çamgül, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 2008 yılına kadar kişi başına gelirin 14 bin dolar seviyesinde olduğu köylerde, çam fıstığından yıllık 1 milyon lira gelir elde eden insanların bulunduğunu belirtti.

- Türkiye'nin en zengin yaylasıydı

Kozak'ın 2008'e kadar Türkiye'nin en zengin yaylası olarak anıldığını, muhtarlıkların, elde ettiği gelir sayesinde köylere spor tesisleri, cami ve okul yaptırabildiğini hatta kaymakamın makam aracını alan köylerin dahi bulunduğunu kaydeden Çamgül, şöyle konuştu:

"Maalesef bu dönemler geçmişte kaldı. 2008'de mahsul yarı yarıya düştü, daha sonra ağaçlar hiç verim vermemeye başladı. 2015'e kadar hiç ürün olmadı diyebiliriz. Tüm yaşam tarzımız buna endeksliydi, bu nedenle insanlar göç etmeye başladı. Sadece benim köyümden 35 aile ilçelere göçtü. Eskiden fıstığın getirdiği refah içinde yaşayan insanlar, Aliağa ve Bergama'daki fabrikalarda çalışıyorlar. Köyde kalan insanların bir kısmı da civardaki taş ocaklarında çalışmaya, hayvancılık yapmaya başladı. İnsanlar yeni şartlara uyum sağlamaya çalışıyor."

Ağaçlardaki verim kaybıyla ilgili Türkiye'nin hemen her üniversitesinden uzmanın inceleme yaptığını, ilk etapta mantar hastalığı ve zararlı böcekler üzerinde durulduğunu anlatan Çamgül, son olarak İzmir Orman Bölge Müdürlüğünün yürüttüğü çalışma sonucu verim kaybının en önemli nedeninin küresel iklim değişikliği olduğunun saptandığını ifade etti.

Çam fıstığında gelecek 3 yıllık verimin ağaçların üzerindeki tohumlara bakılarak belirlenebildiğini, 2019'a kadar verimde bir değişiklik gözlenmediğini kaydeden Çamgül, bunu gören bazı üreticilerin fıstık çamından umudu keserek, arazilerini tarıma açmak için ağaçlarını kesmeye başladığını savundu.

- Sıcaklık 1 derece artınca

İzmir Orman Bölge Müdürlüğü Orman Zararlılarıyla Mücadele Şube Müdürü Tuncay Can ise İzmir Orman Bölge Müdürlüğü, Ege Üniversitesi ve Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün yürüttüğü “Fıstık Çamındaki Kozalak ve Fıstık Verimindeki Azalmanın İncelenmesi” çalışması kapsamında ülke genelinden akademisyenlerin çam fıstığı üzerine yaptığı 18 araştırma sonuçlarının analiz edildiğini ifade etti.

Akdeniz'deki diğer ülkelerde yaptıkları inceleme sonucu verim kaybının İspanya, İtalya ve Fransa'da da görüldüğünü saptadıklarını dile getiren Can, şu bilgileri verdi:

"Araştırmalar sonucu verim kaybının en önemli nedeninin küresel iklim değişikliği olduğu saptandı. Akdeniz havzasında sıcaklıkların 1 derece artması, rüzgar ve yağış dengelerini etkiliyor. Ağaçlarda döllenmenin olması gereken ilkbaharın yağışlarla geçmesi, bunu uzun ve kurak yaz aylarının izlemesi ağaç verimlerini düşürüyor. Diğer önemli neden ise 'leptoglossus occidentalis' adı verilen tohum ve kozalak zararlısıdır. Çam fıstığı kozalaklarının içini emerek beslenen zararlıya karşı bir mücadele programı başlatılıyor. Ancak küresel ısınmanın etkileri için yapılacak çok fazla bir şey yok."

- 2 binden 300 tona geriledi, fiyatlar yükselişte

Kozak Yaylası'nda yetişen çam fıstığını dünya pazarlarına gönderen Kermes Tarım şirketi yetkilileri, kozalakların içinden çıkarılan ve "küner" adı verilen tohumların kilogram fiyatının ürün yokluğu nedeniyle geçen yıl 27 liraya çıktığını, bu yıl da 15 lira ile açılan piyasanın 18 liraya ulaştığını, yeniden geçen yılki seviyeye ulaşmasının beklendiğini ifade ettiler.

Bergama Ticaret Odası Başkanı Fikret Ürper ise yıllık 2 bin tonlara ulaşan üretimin 300 ila 500 ton arasına gerilediğini, ilçenin 200 milyon liralık bir gelir kaybına uğradığını dile getirdi.

Dünya çam fıstığı piyasasında Bergama'nın kaybettiği pazarı Çin ve Hindistan'ın aldığını kaydeden Ürper, ilçede bir çam fıstığı araştırma merkezi kurulmasını talep ettiklerini dile getirdi.

- Fıstık yerine taş

Aşağıcuma Mahallesi sakinlerinden Nusret Üreyen, çam fıstığında hasat sezonunun kasım ayında başladığını, ağaçlara çıkarak kozalakları sırık yardımıyla düşürdüklerini, temmuz ayına kadar depoladıkları kozalaklar açıldıktan sonra içindeki künerleri işleme tesislerine sattıklarını söyledi.

Üreyen, tüm köylerin ana geçim kaynağı olan fıstıkta son 5-6 yıldır üretim olmaması nedeniyle insanların Kozak Yaylası'ndaki taş ocakları ve maden işleme tesislerinde çalışmaya başladığını, kendisinin de ekmeğini artık fıstıktan değil, taştan çıkarır durumda olduğunu belirtti.