Geri dönüşüme uymayan firmalara "teşhir" cezası geliyor

ANKARA (AA) - BURCU ÇALIK- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, doğayı korumak amacıyla buzdolabından cep telefonuna kadar elektrikli ve elektronik eşyaların geri dönüşümüne yönelik yeni standartlar getirmeye hazırlanıyor.

AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, Bakanlık, 2012'de yürürlüğe giren "Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların (AEEE) Kontrolü Yönetmeliği"ni revize etme kararı aldı.

Avrupa Birliği direktiflerine uygun olarak yeniden düzenlenen ve görüşe açılan taslak yönetmeliğe göre, çevre ve insan sağlığının korunması amacıyla buzdolaplarından cep telefonlarına, küçük ev aletlerinden oyuncak ve tıbbi cihazlara kadar geniş bir yelpazede elektrikli ve elektronik eşyaların geri dönüşümüne yönelik yeni düzenlemeler yapılacak.

Taslakta, elektronik ve elektrikli atıkların bekletildiği "geçici depolama" alanları, "atıkların, atık üreticisi tarafından işleme tesislerine ulaştırılmadan önce üretildikleri yerde güvenli bir şekilde bekletilmesi" olarak tanımlanıyor.

Geri dönüşüm süreci ise "atıkların işlenerek asıl kullanım amacı ya da diğer amaçlar doğrultusunda ürünlere, malzemelere ya da maddelere dönüştürüldüğü herhangi bir geri kazanım işlemi" olarak ifade ediliyor. "Atık getirme merkezleri" ise kaynağında ayrı toplanan atıkların geri kazanıma veya bertarafa gönderilmesi amacıyla bırakıldıkları merkezler olarak belirtiliyor.

- Bilgi sistemi kurulacak

Taslağa göre, Bakanlık, "Elektrikli ve Elektronik Eşya ve Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya (EEE ve AEEE) Bilgi Sistemi" kuracak. Bilgi sistemi ile üreticilerin, işleme tesislerinin, belediyelerin ve yetkilendirilmiş kuruluşların geri dönüşüme yönelik tüm beyan ve bilgilerinin kaydedilmesi öngörülüyor. Ayrıca oluşturulacak Ulusal Atık Taşıma Formu (UATF) ile atık elektrikli ve elektronik eşyanın tehlikeli olup olmadığına bakılmaksızın, bulunduğu yerden atık işleme/bertaraf tesisine kadar taşıma işlemlerinde kullanılan tüm beyanların kayıt altında tutulması hedefleniyor.

Atık elektrikli ve elektronik atık eşyaların işlenmesi amacıyla üretim yerlerinde kurulan üniteler için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünden uygunluk yazısı alınması zorunlu tutuluyor. İl müdürlükleri oluşturulacak aktarma merkezleri için de uygunluk yazısı verecek. Atık elektrikli ve elektronik eşyalar ile birlikte toplanan atık pil ve akümülatörler ise eşyalardan ayrıldıktan sonra Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında işleme tabi tutulacak.

- Üreticiler vatandaşları bilgilendirecek

Geri dönüşüm sürecinde üreticilerin sorumlulukları arasında uluslararası gelişmelere bağlı olarak, elektrikli ve elektronik eşyaların üretim, ürün temini, ürün geliştirme, AR-GE ve tasarım faaliyetlerinde yönetmelik kapsamındaki zararlı maddelerin kullanımından kaçınmak veya yerlerine daha güvenli alternatif maddeleri kullanmak için gerekli çalışmaları yapmak yer alıyor. Üreticiler, yönetmelik çerçevesindeki teknik kriterlerin tamamının sağlandığını gösteren bilgi ve belgeleri 10 yıl süre ile muhafaza etmek zorunda iken, ürün bilgisi açıklamalarında “AEEE Yönetmeliğine Uygundur” ibaresine yer vermeleri gerekiyor.

Üreticiler her yıl mart sonuna kadar "Uygunluk Beyan Formu" ile üretici raporlarını kurulacak bilgi sistemi üzerinden beyan edecek. Üreticiler, ayrıca evsel olmayan elektrikli ve elektronik eşyaların atık haline gelmesi ile çevreye uyumlu bir şekilde yönetilebilmeleri için vatandaşları bu ürünlerini geri dönüşüm ve bertaraf tesislerine yönlendirilmeleri konusunda bilgilendirecekler.

-Tüketiciler de sorumlu olacak

Elektrikli ve elektronik eşya tüketicileri, bu tip atıkları belediyelerin, üreticilerin, yetkilendirilmiş kuruluşların veya işleme tesislerinin oluşturdukları toplama yerlerine götürmekle veya götürülmesini sağlamakla yükümlü olacak. Tüketiciler, atıkları 'kayıt dışı' toplayanlara vermemekle sorumlu tutuluyor.

Atık elektrikli ve elektronik eşyaların geri dönüşüm sürecinde belediyeler, bu konudaki yönetim planlarını hazırlayarak Bakanlığa gönderecek. Plan kapsamında oluşturulan toplama programı hakkında konutları, vatandaşları bilgilendirmek, bu program çerçevesinde toplama işlemini yapmak veya yaptırmak ile yaptığı toplama işlemlerine dair bir kayıt tutanağı oluşturarak bu kayıtları beş yıl süre ile muhafaza etmek belediyelerin görevleri arasında sayıldı.

İşleme ve aktarma merkezlerinin fiziksel özellikleri de ayrıntılı olarak belirleniyor. Bu merkezlerde zeminden kullanılan ürünlere kadar her detayda çevresel etmenler gözetilecek.

Evsel elektrikli ve elektronik atıkların yönetimine ilişkin finansman sürecinde üreticilerin, yönetmelikten kaynaklanan maliyetleri teminat altına almak için piyasaya sürecekleri ürünlere yönelik teminat vermekle yükümlü olduğu belirtiliyor. Yetkilendirilmiş kuruluşlara üyelik ile beraber "ülke içinde üretim" de teminat olarak kabul ediliyor.

Bakanlık, yeni yönetmelik taslağı ile ilk defa elektrikli ve elektronik eşya üreticisi firmalara yönelik "teşhir" cezasını da getirmeyi planlıyor. Buna göre, yönetmeliğe uygun davranmayan üreticilerin isimleri Bakanlık tarafından resmi internet sitesinden kamuoyuna açıklanacak.