TKİ’nin rödovans üretimi 10 yılda 10 kat arttı

Türkiye Taşkömürü İşletmeleri (TKİ), rödovans (kiralama) yoluyla işlettiği madenlerden rekor üretim elde etti. Son 10 yılda TKİ’nin kendi üretimi sürekli düşerken özel sektöre rödovans ve hizmet alım karşılığında kiraladığı madenlerde üretim rekor düzeye ulaştı. 2003 yılında 1,1 milyon ton civarında olan yer altı işletmeciliği üretimi, her yıl artarak 2012 yılında 11,1 milyon ton seviyelerine yükseldi. Bu üretimin yüzde 56‘sı rödovans karşılığı, yüzde 41‘i hizmet alımı, yüzde 3’ü ise TKİ’nin kendi imkanlarıyla yapıldı. Kurum, farklı bölgelerde bulunan 16 sahayı, üçüncü kişilere rodövans sözleşmeleri ile devretti. Halen bu sahaların 13’ünde, ilgili yüklenici firmalar tarafından üretim yapılıyor.

TKİ’nin en önemli kaynaklarından birisi, rodövans yoluyla elde edilen gelir. Bu durum, TKİ’nin son yayınladığı 2012 yılına ait çalışma raporunda açıkça görülüyor. Rapora göre 2012 yılında rödovans ve hizmet alımı usulleriyle özel sektöre toplam 42,8 milyon ton kömür üretimi yaptırıldı. Bu miktarın 31,7 milyon tonu açık işletmelerde, geriye kalan 11,1 milyon tonu kapalı işletmelerde üretildi. Bu üretimde açık işletmelerde 26,8 milyon ton, kapalı işletmelerde ise 6,4 milyon ton satılabilir kömür elde edildi. 2012 yılında yer altı işletmeciliği kapsamında çıkarılan kömürün 6,2 milyon tonu rödovans karşılığında, 4,5 milyon tonu ise hizmet alımı sözleşmesi kapsamında üretildi. TKİ’nin kendi üretimi ise 0,4 milyon ton düzeyinde kaldı. 2003 yılında TKİ tarafından 1,1 milyon ton düzeyinde üretim yapılırken 2004 yılında üretim 0,9 milyon tona düştü. 2005 yılında ilk rödovans ile üretime başlayan TKİ’nin kendi üretimi 0,8 milyon tona düşerken özel sektörün faaliyetleri sonucu üretim, 2,4 milyon tonu rödovans ve 0,2 milyon tonu hizmet alımı olmak üzere toplamda 3,4 milyon tona çıktı. Rödovas yöntemine geçilmesi, kısa sürede üretim değerlerine yansıdı. Uygulamanın ardından ilk yıl aynı yer altı madenlerinde, aynı teknolojik imkanlar kullanılarak üretim yaklaşık 3,4 kat arttı. 2007 yılından sonra hızla artan rödovans yoluyla üretim, 2011 yılında en yüksek noktaya ulaştı. 2007 yılında 6,9 milyon tonluk üretimin 5,3 milyon tonu rödovans yoluyla gerçekleşirken, 2011 yılında üretilen 11,3 milyon ton kömürün 7,4 milyon tonu rödovans karşılığı elde edildi. 2012’de ise toplam yer altı madenlerindeki üretim 11,1 milyon tona ulaştı. Bunun 6,2 milyon tonu rödovans yoluyla yapıldı. TKİ ise yer altı ocaklarında kamu kaynaklarıyla yaptığı üretimi sürekli düşürdü. 2003 yılında 1,1 milyon ton olan kendi üretimi, 2012 yılından 0,4 milyon tona kadar geriledi. Bu dönemde toplam üretim, rödovans ve hizmet alımı yöntemleriyle 10 kat artış gösterdi.

TABLO

TKİ yer altı işletmeciliğiyle yapılan üretim miktarı (milyon ton)

Yıl rödovans hizmet alımı kendi üretimi

2005 2,4 0,2 0,8

2006 2,8 0,4 0,7

2007 5,3 1,0 0,6

2008 6,5 1,2 0,4

2009 6,5 1,5 0,2

2010 6,7 3,6 0,3

2011 7,4 3,6 0,3

2012 6,2 4,5 0,4

Kaynak: TKİ CİHAN