Gülhane Hattı Hümayunu

 

Gülhane-i Hattı Hümayunu, bilinen diğer adıyla Tanzimat Fermanı Abdülmecit döneminde ilan edilmiş bir bildiridir. Bu bildiri Gülhane parkında ilan edildiği için Gülhane-i Hattı Hümayunu denilmiştir. Gülhane-i Hattı Hümayunu 3 Kasım 1839 yılında Osmanlı Devleti'nin iç karışıklıklarını son erdirmek için ilan edilmiştir.

 Gülhane-, Hattı Hümayun'un İlan Nedenleri Gülhane-i Hattı Hümayun'un ilan edilmesinin ana nedeni Avrupalı Devletlerin Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmasını engellemektir. Diğer nedenler de şu şekildedir;

• Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı Devletlerin desteğini almak
• Devlet ve toplum için demokratik bir yapı oluşturmak

Gülhane-i Hattı Hümayu'nun Özellikleri ve İçerisinde Yer Alan Konular Gülhane-i Hattı Hümayun'un en önemli özelliği padişah yetkilerinin sınırlandırılmasıdır. Bu fermana göre kanun gücü her gücün üstünde sayılmıştır. Gülhane-i Hattı Hümayun Anayasa ve demokrasiye dayanmaktadır. Gülhane-i Hattu Hümayun Osmanlı Devleti'nin batılılaşma konusunda atmış olduğu ilk adımdır. Gülhane-i Hattı Hümayun halkın rolü olmadan, Padişah Abdülmecit'in isteğiyle ilan edilmiştir. Gülhane-i Hattu Hümayun'da genel olarak azınlıklar ile ilgili konular yer almaktadır. Gülhane Hattı Hümayun'un Maddeleri Gülhane-i Hattı Hümayun'a göre;

• Azınlıkların can, mal ve namus güvenliği sağlanmıştır
• Vergi sistemi yeniden düzenlenerek herkesin gelirine göre alınması kararı alınmıştır
• Askerlik ocak görevinden çıkarılarak, vatan görevi haline getirilmiştir. Buna göre azınlıkların da askere alınması kararlaştırılmıştır.
• Mahkemeler açık hale getirilmiştir. Kimsenin mahkemeye çıkarılmadan cezalandırılamayacağı kararlaştırılmıştır. 
• Herkesin malını miras bırakabilmesi serbestliği tanınmıştır.
• Rüşvet ve iltimas engellenmiştir.
• Herkesin kanun önünde eşit olması sağlanmıştır.

Gülhane-i Hattı Hümayun'la Birlikte Hukuk Alanında Meydana Gelen Yenilikler Gülhane-i Hattı Hümayun ile birlikte özellikle dine bağlı ayrıcalıklar kısmi ölçüde kaldırılmıştır. Yeni yasayla birlikte Osmanlı Devleti toprakları içerisinde yaşayan tüm herkes Osmanlı vatandaşı sayılmıştır. 1840 yılında Fransız Ceza Yasası'ndan alınan maddelerle yeni Ceza Kanunnamesi hazırlanmıştır. Yine bunun yanı sıra 1850 yılında Fransa'dan alınan Ticaret Kanunu'na dayanılarak yeni Ticaret Kanunname'i oluşturulmuştur. Faiz, kambiyo ve anonim şirket kavramları ilk defa Osmanlı hukukunda yer almıştır. Gülhane-i Hattu Hümayun'la Birlikte Mali Alanda Meydana Gelen Yenilikler Gülhane-i Hattı Hümayun sayesinde 1841-1842 yılları arasında ilk defa bütçe hazırlanmıştır. Bundan sonra da 1846-1847 yılında ise ilk modern bütçe hazırlanmıştır. Gülhane-i Hattı Hümayun ile birlikte vergi konusunda da düzenleme yapılmıştır. Vergi halk arasında herkese eşit olarak dağıtılmıştır. Bunun yanı sıra devlet görevlilerinin halktan aldıkları vergiler de yasaklanmıştır. Sadece resmi vergiler geçerli sayılmıştır. 1840 yılında kaime adında ilk kağıt para basılmıştır. 1855 yılında da Kırım Savaşı'nın maddi yükünün altından kalkabilmek için ilk defa dış borç olarak İngiltere'den borç alınmıştır. Gülhane-i Hattı Hümayun'la Birlikte Askeri Alanda Meydana Gelen Yenilikler Gülhane Hattı Hümayun ile birlikte askerlik zorunlu hale getirilmiştir. Zorunlu askerlik yaşı 20 olarak ilan edilmiş ve süresi de 4 yıl olarak kabul edilmiştir. Yeni düzenlemeyle birlikte gayrimüslimlerin de orduya girip rütbe alması sağlanmıştır. Bununla birlikte Avrupa tarzında yeni bir donanma oluşturmak için çalışmalar yapılmıştır. Bahriye Nezareti kurulmuştur. Gülhane-i Hattı Hümayun'la Birlikte Eğitim Alanında Meydana Gelen Yenilikler Gülhane-i Hattı Hümayun'un etkili olduğu alanlardan birisi de eğitimdir. Öğretmen okulunun açılması bunun ilk örneklerindendir. Mekatib- Umumiye Nezareti kurularak Harbiye, Bahriye ve Tıbbiye dışında tüm okulların kontrolü bu nezarete verilmiştir. 1868'de batılı anlamda eğitim veren ilk okul olan Galatasaray Sultani'si açılmıştır. Bu çalışmaların yanı sıra Fransız eğitim sistemi örnek alınarak Maarif-i Umumiye Nizamnamesi hazırlanmıştır. 1870 yılında kız öğretmen okulları açılmıştır. İlk kez yurt dışına öğrenci gönderilmiştir. Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye kurulmuştur. Gülhane-i Hattı Hümayun'un Sonuçları Gülhane'i Hattı Hümayun toplum yapısı ve demokratik sistemini büyük ölçüde etkilemiştir. Batılılaşma anlamında Osmanlı Devleti için büyük bir adım olmuştur. Özellikle de anayasa düzenine geçişte önemli adımdır. Gülhane-i Hattı Hümayun kılık, kıyafet, yaşayış ve sosyal alanda büyük yeniliklere öncülük etmiştir.