Asya ülkelerinin güvenlik alanındaki yeni umudu AİGK

İlk olarak Kazakistan’da 1992 yılında kurulduğunda “Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (AİGK-CICA), o zamanlar değeri ve rolü pek anlaşılamamıştı. 1993’ten beri mütevazi olarak yoluna devam etti. Bugün ise özellikle Asya ülkelerinin güvenlik alanındaki yeni umudu oldu.

Bu örgüt kurulurken, Asya’da barış, güvenlik ve istikrarın yaygınlaştırılmasını teminen AİGK/CICA üyeleri arasında yapıcı işbirliğinin geliştirilmesi ve güvenlik anlayışına çok taraflı yaklaşımlar getirilmesi yoluyla işbirliğinin geliştirilmesini hedefliyordu. Öneriyi ise ilk ortaya atan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev oldu. Birleşmiş Milletler 47. Genel Kurul toplantısı vesilesiyle, 5 Ekim 1992’de Asya’da bir güvenlik ve işbirliği süreci başlatılması önerisinin ardından bu teklife 1993 yılında “Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (AİGK)” (Conference on Interaction and Confidence Building Measures in Asia/CICA) adı verilerek Kazakistan’ın koordinatörlüğünde hayata geçirildi.

Şanghay’da dördüncüsü düzenlenen konferansa konuşan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-Moon da Nazarbayev’in böylesine önemli bir oluşumu kurma vizyonuna övgüde bulundu.

Örgütün kurucularından önemli bir üye Türkiye ise, 2010’da İstanbul’da yapılan 3. AİGK/CICA zirvesiyle Kazakistan’dan dönem başkanlığını devralmıştı. Türkiye şimdi 4 yıldır sürdürdüğü bu görevi bugün devrettiği Çin’e aktif destek veriyor.

GELECEĞİ NASIL OLACAK?

CICA’nın geleceğinin nasıl olacağı ise merak konusu. Ekonomik konuların ele alındığı Asya Pasifik ekonomik İşbirliği (APEC) ve Doğu’nun NATO’su olarak adlandırılan Şanghay İşbirliği Örgütü'nden (SIO) farklı olarak CICA, Asya’nın güvenlik konularına yoğunlaşan en büyük oluşum olarak adlandırılıyor.

Bu oluşuma Şanghay’da Katar ve Bangladeş de katıldı ve üye sayısı 26’ya yükseldi. Çinli uzmanlara göre, Kore yarımadasının nükleer silahlardan arındırılmasına yönelik Pekin’de yapılan ancak farklı görüşlerden dolayı kesintiye uğrayan Altılı Görüşmeler’in güvenlik konusunda daha önce Doğu Asya, hatta Asya için büyük umut vermişti. Ancak karşılaşılan zorluklar bugün CICA’nın daha önemli olduğunu ortaya çıkardı.

Bölgesel anlaşmazlıklar ve iç çatışmalar gibi geleneksel güvenlik sorunlarının yanında, Asya’da terörizm, aşırılık ve bölücülük gibi tehditlerin yanı sıra çatışmaların bölgede kalkınma dengesizliğine neden oluyor.

Çinli uzmanlar, Asya’daki ülkelerin kendi aralarında siyasi klik oluşturma eğiliminde olduğunu belirterek, Asya’nın güvenliğine genelde kıta dışındaki ülkelerin müdahale ettiğini savunuyor.

Uzmanlar, uluslararası bir organizasyon ve konferansta varılan anlaşmaların yasal olarak kabul edilmediği için CICA’nın rolünün sınırlığı olduğu görüşünde birleşiyor. Bir konferans olarak CICA’nın güvenlik alanındaki etkisinin hâlâ orta halli olduğunu belirten uzmanlar, 2 yıl dönem başkanlığında Çin’in söz konusu zirvenin uluslararası statüsünü yükseltmek ve daha etkili ve yasal bağlayıcılığı olmasına yardımcı olmasını bekliyor. CICA'nın Asya'da yeni bir güvenlik anlayışı getireceği de beklentiler arasında yer alıyor.

CICA’ya üye ülkeler: Afganistan, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Birleşik Arap Emirlikleri, Çin Halk Cumhuriyeti, Filistin, Güney Kore, Hindistan, Irak, İran, İsrail, Kamboçya, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Mısır, Moğolistan, Özbekistan, Pakistan, Rusya, Tacikistan, Tayland, Türkiye, Ürdün, Vietnam

Gözlemci ülkeler: ABD, Bangladeş, Endonezya, Filipinler, Japonya, Katar, Malezya, Ukrayna ve Sri Lanka.

Gözlemci uluslararası kuruluşlar: AGİT, Arap Ligi, BM ve TÜRKPA. CİHAN