Ürdün-İsrail gaz anlaşması tartışmaları yeniden

Uzmanlar ve siyasi analistler, Ürdün'de bir önceki meclisin iptali için karar aldığı, İsrail'le yapılan gaz anlaşmasının yeniden tartışılabileceği, hükümet ile yeni meclis arasında olası bir çekişmeye konu olabileceğini belirtiyor.

Amman ile Tel Aviv arasında 2016'da imzalanan ve 1 Ocak'ta yürürlüğe giren doğal gaz anlaşması, Ürdün halkının tepkisiyle hükümet ve meclis arasında tartışmalı bir konu haline geldi. Konuyla ilişkin tartışmalar, önceki meclisin görev süresinin dolması ve geçen ay yeni meclisin seçilmesiyle henüz sonlanmadı.

Taraflar arasında 2016'da imzalanan anlaşmaya göre; Ürdün, İsrail'den Ocak 2020'den itibaren 15 yıl süreyle yaklaşık 45 milyar metreküp doğalgaz alacak.

Anlaşma, İsrail'in Leviathan sahasında faaliyet gösteren ABD'li Noble Enerji şirketi liderliğinde, Ürdün Ulusal Elektrik Şirketi NEPCO'ya doğalgaz satmak üzere imzalandı.

Ham petrol ve doğalgaz gibi yenilenebilir enerji kaynakları ithalatçısı Ürdün'ün resmi verilere göre yıllık ithalat faturası 3 milyar doları aşıyor.

Ürdün Temsilciler Meclisi, Mart 2019'da gaz anlaşmasının reddedilmesi yönünde karar aldı ancak Anayasa Mahkemesi, anlaşmanın hükümetler değil, iki şirket arasında imzalandığını gerekçe göstererek parlamentonun alt kanadı Ulusal Meclis'in onayının gerekli olmadığına hükmetti.

Ayrıca anlaşmanın başlama tarihinden hemen önce Aralık 2019'da "hükümetin İsrail'den doğalgaz ithalatını önleyen bir yasa tasarısı sunmasına" ilişkin 130 milletvekilinden 58'inin imzaladığı muhtıra, Ocak 2020'de mecliste oybirliğiyle kabul edildi.

Ne var ki Ürdün hükümeti şu ana kadar bu konuda herhangi bir kanun tasarısı sunmadı. Bu durum da uzmanlar tarafından yeni meclisin kurulmasıyla birlikte konunun yeniden tartışılabileceği ihtimali şeklinde değerlendirildi.

Ürdün makamları ise ülkenin bu anlaşmayla uluslararası piyasa fiyatına kıyasla İsrail doğalgazını satın alarak yaklaşık 300 milyon dolar tasarruf edeceğini belirtiyor.

"Anayasa Mahkemesinin kararı bağlayıcı değil"

Muhafazakar kanadı temsil eden El-Islah (Reform) Koalisyonu Başkanı milletvekili Salih el-Armuti, AA'ya yaptığı açıklamada, "Anayasa Mahkemesinin anlaşmanın parlamento onayını gerektirmediği yönündeki kararı bağlayıcı değil." dedi.

AA'ya konuşan Armuti, "Anayasa göre, 'işgal altındaki Filistin topraklarından' doğalgaz ithalatını yasaklayan yasa tasarısının tartışılması ve onaylanması için parlamentoya sunmak hükümetin görevi." ifadesini kullandı.

Avukatlık barosu eski başkanı Armuti, meclisin temeli olan yasama rolünün kenara itilmemesi ve hükümetin, anayasal görevine bağlı kalması gerektiğinin altını çizdi.

"Anlaşmanın imzalanması için bir gerekçe yok"

Ürdünlü enerji uzmanı Mübarek et-Tahravi ise "En başından beri hem de pek çok alternatif varken İsrail ile bu anlaşmanın imzalanması için hiçbir gerekçe yoktu." dedi.

Bölgesel ve küresel durumun istikrarsızlığına işaret eden Tahravi, şunları söyledi:

"Bu gibi durumlarda uzun vadeli herhangi bir anlaşma yüksek risk taşır. Sonuç olarak; İsrail'in küresel doğalgaz fiyatı değişikliklerine bağlı kalacağını ve fiyatlar düşerse buna göre düzenleme yapacağını garanti edemiyoruz."

Tahravi, konuya ilişkin "Gaz fiyatının anlaşmadaki rakamın üzerine çıkması ve İsrail'in Ürdün'e aynı fiyattan vermekten geri durması durumunda Tel Aviv'i gaz pompalamaya mecbur edebilir miyiz?" sorusunu yöneltti.

Ürdünlü uzman özellikle anlaşmanın yürürlüğe girmesinden ve bu yılın başında deneme işlemlerinin başlamasından sonra hükümet ile meclis arasında herhangi bir anlaşmazlık çıkmasını uzak bir ihtimal olarak gördüğünü söyledi.

Önceki meclisin, anlaşma konusunda hiçbir şey yapamadığını ve yeni meclisten de aynı şeyi beklediğini söyleyen Tahravi, anlaşmanın reddedilmesinin Ürdün için büyük kayıplara yol açacağına işaret etti.

"Anlaşma fiilen iflas etmiş durumda"

Uluslararası hukuk uzmanı Enis Kasım da "Bu anlaşma, Ürdün hükümeti ve Ulusal Elektrik Enerjisi Şirketi tarafından garanti edildiği şekliyle yasal olarak olmasa da fiilen iflas etmiş durumda. Çünkü yükümlülükleri mevcut varlığını aşıyor." dedi.

Bu açıdan bakıldığında İsrail ile doğalgaz anlaşmasının geçersiz olduğuna işaret eden Kasım, şunları dile getirdi:

"Anlaşmanın iptal talebi meclisin bir projesi. Çünkü meclis Ürdün'ün gelecekteki ilişkilerinde İsrail'in baskı yapacağına dair tehlikenin farkında."