Sedir ağaçları küresel ısınma tehdidi altında

Binlerce yıldan beri çeşitli medeniyetlere tanıklık ettikten sonra Lübnan'ın en önemli milli sembolü haline gelen, denizden yaklaşık 2 bin metre yükseklikteki dağların zirvelerinde sınırlı sayıdaki alanlarda bugüne kadar varlığını sürdüren sedir ağacı ormanları, iklim değişikliğinin tehdidi altında bulunuyor.

Kozalaklı ağaç türlerinden olan, yavaş büyüyen ancak binlerce yıl ömrü olan ve 40 metreye kadar yüksekliğe ulaşan sedir ağacı, Türkiye'de de yetişen bir ağaç türü olmasına rağmen adını Lübnan’daki ormanlardan alıyor.

Lübnan sedirlerinin, suya çok dayanıklı olması hasebiyle Fenikelilerin Akdeniz'den dünyaya açılmasına vesile olan kayıkların yapımında, dayanıklı ve güzel kokulu bir ahşap olarak Hz. Süleyman'ın Kudüs'te inşa ettiği mabedin çatısında ve antik Mısır'da mumyalamada kullanıldığı söyleniyor.

Lübnan Sedirini, binlerce yıllık uzun ömürlü, çok yüksek kaliteli ahşabı ve dökülmeyen koyu yeşil yapraklarıyla kendileri için gücün ve asaletin ilhamı olarak tanıtan Lübnanlılar, ülkenin yakın tarihinin en önemli sembollerinden biri olarak bayrağın yanı sıra yerel para birimi, ulusal havayolu şirketi "Ortadoğu Havayolları (MEA)" ve birçok kamu ile özel kuruluşun ambleminde sedir ağacına yer veriyor.

Akdeniz'in doğusunda bazı yerlerde 3 bin metre yüksekliğe ulaşan dağlarda belirli alanlarda koruma altına alınan Lübnan Sediri ormanları, günümüzde de ülkenin doğası açısında çok önem taşıyor.

Lübnan Sediri, Müslüman ve Hristiyan dinlerine mensup birçok grubun mezhepsel yönetim sistemiyle sürekli çekişme halinde olduğu Orta Doğu'nun küçük ülkesi Lübnan'daki tüm kesimler için bir gurur kaynağı olarak görülüyor.

Sedir ormanlarının korunması için Lübnan Çevre Bakanlığı tarafından bağımsız bir idare oluşturulmasına rağmen çevre uzmanları, siyasi çekişmeler nedeniyle iklim değişikliğinin tehdidi altındaki sedir ormanlarını koruma projelerinin hayata geçirilmediğini dillendiriyor.

- "SEDİR AĞAÇLARININ YETİŞTİĞİ UYGUN İKLİM GİDEREK AZALIYOR"

Lübnan Belemand Üniversitesi'nde akademisyen Dr. George Mitri, AA'ya yaptığı açıklamada, ülkedeki sedir ağacı sayısının azaldığının ve mevcut sedirlerin de deniz seviyesinden 1200-1800 metre yükseklikteki dağların zirvelerinde korumaya alınan alanlarla sınırlı olduğunu söyledi.

Lübnan'ın da küresel iklim değişikliklerinden nasibini aldığına işaret eden Mitri, "Birkaç yıldan beri mevsim sıcaklıkları ve yağmur sistemindeki farklarla iklim değişikliklerini gözlemliyoruz. Bu da tabi ki sedir ormanlarının olduğu bölgelerde ekolojik sisteme doğrudan etki ediyor. Yağmur mevsimleri artık eskisi gibi değil, kısa süren sağanak yağışlar da seller halinde akıp gidiyor." dedi.

İklim değişikliklerinin yağmur sistemini etkilediği gibi kış mevsimlerindeki kuraklık dönemlerinin de daha fazla uzamasına yol açtığı ve yüksek dağların zirvesine daha az kar yağdığı, dolayısıyla tüm bunların sedir ormanlarındaki ekolojik sistemi olumsuz etkilediğine vurgu yapan Mitri, "Sedir ağaçlarının yetiştiği uygun iklim giderek azalıyor, hatta sedir çekirdeklerinin filizlenmesine temel etkenler olan topraktaki nem ve ısı dereceleri de değişti artık." diye konuştu.

İklim değişikliğinin Lübnan Sedirine zarar veren böcek türlerinin çoğalmasına ve ormanlık alanlarda yangınların artmasına da yol açtığına dikkati çeken Mitri, sedir ormanlarının yangınlara adapte bölgeler olmadığından yangın sonucu yok olan ağaçların yeniden yeşeremediğini kaydetti.

Halihazırda iklim değişikliğiyle ilgili bilimsel araştırmaların çok sınırlı olduğunu savunan Mitri, iklim değişikliğinin Lübnan Sedirine verdiği zarara karşı önlemlerin alınması için bilimsel verilere sahip olmaları gerektiğini söyledi.

Lübnan'da çevre tehlikelerine karşı sedir ormanlarının korunması için ulusal bir plan yapılması gerektiğini de dile getiren Mitri, "Lübnan'da doğa etkenlerine ve kontrolsüz orman kesimlerine karşı binlerce yıldan beri varlığını korumayı başaran sedir ağaçları, gerekli adımlar atılmazsa günümüzdeki iklim değişikliklerine karşı direnmeyebilir." ifadelerini kullandı.

- ŞUF SEDİR TABİATI KORUMA ALANI, SALGINDAN ÖNCE YILLIK 100 BİN ZİYARETÇİ ALIYORDU

Cebeli Lübnan vilayetine bağlı eş-Şuf bölgesindeki Sedir Tabiatı Koruma Alanında görevli Mecd Azzam, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını başlamadan önce Şuf Sedir Tabiatı Koruma Alanı'nın yıllık ziyaretçi sayısının 100 bini aştığını ancak salgınla birlikte ziyaretlerin yüzde 45 oranında düştüğünü kaydetti.

Aslında ziyaretlerin azaldığı bu dönemde sedir koruma alanında olumlu birtakım gelişmeler fark ettiklerini aktaran Azzam, farklı bitkilerin yeşermesinin yanı sıra alana hem kuş türleri hem de diğer yaban hayvanlarının alanda görülmeye başladıklarını ifade etti.

Şuf bölgesindeki Sedir Tabiatı Koruma Alanında 3 bin yıllık bir ağacın olduğunu belirten Azzam, aslında en eski sedir ağaçlarının da bu bölgede olduğunu söyledi.

İklim değişikliği dolayısıyla sedir ormanlarının giderek azaldığı ve var olanların da yüksek dağların zirvelerinde sınırlı olduğuna vurgu yapan Azzam, bu nedenle de yeni sedirleri dikme yönünde birçok proje üzerinde çalışmalar yapıldığını dile getirdi.

- "SEDİR AĞACI HEM SİYASİ HEM DE DİNİ BİR SİMGE OLARAK KULLANILIYOR"

Lübnanlı tarihçi akademisyen Cemal Arafat da sedir ağacının Lübnanlılar için dini ve siyasi bir anlamı olduğu için ulusal bayraklarında yer verdiklerini dile getirerek, "Lübnanlılar tarih boyunca savaşlara karşı sedir ormanlarının olduğu yüksek dağları sığınma yerleri olarak kullandılar ve sedir ağacını kendilerine koruyucu olarak gördüler." dedi.

Binlerce yıl ömrü olan ağaç türlerinden olan sedirin, onur ve zamana meydana okuma anlamlarını taşıdığı için modern Lübnan'ın bayrağında yer aldığını söyleyen Arafat, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Sedir ağacı hem siyasi hem de dini bir simge olarak kullanılıyor. Lübnan'daki eski bazı kiliseler de sedir ağacından inşa edilmiş. Sedir ağacının aynı zamanda Lübnan için tarihsel bir yönü de var. Kayık yapımında usta olan Fenikeliler, sedirin ahşabını kullanmışlardır."