Filistin'de 'Balfour Deklarasyonu' tartışması

Filistin, topraklarında İsrail devletinin kurulmasını sağlayan Balfour Deklarasyonu için uluslararası mahkemede deklarasyonda imzası bulunan İngiltere hükümetine dava açacağını duyurdu.

Dışişleri Bakanı Riyad el-Maliki, başvurunun hangi mahkemeye yapılacağına dair detay vermeksizin, bu girişimi ilk kez Arap Birliğinin Moritanya'da gerçekleşen zirvesinde açıkladı. Maliki, İngiltere'nin Filistin'de Yahudiler için vatan vadettiği 1917 Balfour Deklarasyonu'na karşı bir dava açılması konusunda Arap ülkelerinden de destek istedi.

Filistin Dışişleri Bakanlığından, dün yapılan yazılı açıklamada da "İngiltere'nin, tarihi sorumluluğu ve neticelerinin yükünü hafifletmek istemesi durumunda atabileceği bazı ilk adımlar var. Üst düzey İngiliz makamlarından Balfour Deklarasyonu ve manda yönetiminin neden oldukları için Filistin halkına yapılacak tarihi bir özür bunlardandır." denildi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise yaptığı yazılı açıklamada, başarısızlıkla sonuçlanacağını belirttiği davanın, Yahudi halkının topraklarıyla olan güçlü bağını reddetme çabası olduğunu savundu.

İngiltere Dışişleri Bakanlığı sözcülüğünden ise Filistin Dışişleri Bakanı'nın açıklamalarının "farkında olunduğu" belirtildi.

Balfour Deklarasyonu nedir, nelere yol açtı?

İngiltere'nin Birinci Dünya Savaşı sırasındaki Dışişleri Bakanı Arthur James Balfour'un savaşın üçüncü yılında Siyonist hareketin önde gelen isimlerinden Baron Walter Rothschild'e hitaben yazdığı "Filistin topraklarında Yahudiler için bir vatan vadeden" belge Balfour Deklarasyonu olarak ilan edilmişti.

Rothschild ve Balfour arasında karşılıklı yazışmalar sonunda hazırlanan deklarasyon, İngiltere'nin savaşa yeni dahil olan ABD'deki güçlü olduğuna inandığı Yahudi diasporasını etkilemeyi amaçlıyordu.

Yayınlandığı 9 Kasım 1917 tarihinden bir hafta sonra basınla paylaşılan Balfour Deklarasyonu'na, savaş sonunda Osmanlı Devleti'nin imzaladığı Sevr Anlaşması'nda yer verildi. Milletler Cemiyeti'nde 1922 yılında kabul edilen Filistin topraklarındaki İngiliz manda yönetiminin temelini de bu deklarasyon oluşturdu.

Balfour Deklarasyonu sonrasında İngiliz mandası altındaki Filistin'e, 1920-40 arası dönemde Yahudi göçü hız kazandı ve son olarak Avrupa'da II. Dünya Savaşı sırasında Yahudilere yönelik Nazilerin gerçekleştirdiği soykırım sebebiyle göç oranı giderek arttı.

Bu süreçte Filistinliler, topraklarındaki Yahudi nüfusun artışına karşı çıkmaya çalıştı. Ancak İngilizlerin mandayı sonlandırarak Filistin'den çekilmesinin ardından, 1948 yılında Filistinlilerin Nekbe (Felaket) diye andığı İsrail devletinin kuruluşu gerçekleşti.