Atatürk soyadını kim verdi?

Atatürk soyadını kim verdi, öncesinde böyle bir soyadı verilmesi fikri nereden çıktı, kim tarafından önerildi ve nasıl uygulandığı soruları bu aralar en çok sorulan sorular arasında yer alıyor. Gazi Mustafa Kemal Atatürk sadece 4 yıl "Atatürk" olarak yaşamıştı. Çünkü Atatürk soyadı ona 1934 yılında verilmişti. Öncesinde ise Atatürk'ün "Gazi hazretleri" olarak anıldığı biliniyor. Peki, Atatürk soyadını kim verdi?

“Atatürk” soyadının Gazi Mustafa Kemal’e kim tarafından önerildiği ve bu soyadının neler olduğu meselesi de bir hayli tartışmalı konuların başında geliyor. 

Bilindiği üzere Gazi Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadı 17 Aralık 1934 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından verildi.

Bu kanun teklifinin altında bizzat İsmet Paşa’nın imzası vardı. Sonraları Mustafa Kemal de İsmet Paşa’ya “İnönü” soyadını vererek kendisini onurlandırmıştı.

KIZ KARDEŞİ NEDEN "ATADAN" SOYADI KULLANDI

Mustafa Kemal’in soyadının Meclis tarafından verilmesinin en önemli gerekçelerinden birisi bu soyadının başkası tarafından kullanılmamasını güvence altına almaktı.

Öyle ki Mustafa Kemal’in kız kardeşi Makbule Hanım dahi bu soyadını kullanamamış ve “Atadan” soyadını alabilmişti.

İsmet İnönü ve CHP’li vekillerin hazırladığı kanun maddesinde geçen meşhur “Öz” ifadesi şöyle yer alıyordu; 

Madde: 1- Kemal öz adlı Türkiye Cümhur Reisine 24/11/1934 tarih ve 2587 sayılı kanunla verilmiş olan ATATÜRK soyadı yalnız tek şahsına mahsustur, hiç kimse tarafından öz ve soyadı olarak alınamaz, kullanılamaz ve kimse tarafından hiç bir suretle bir kimseye verilemez.

“Kendi” anlamında kullanılan öz sözcüğü birçok yazar ve gazeteci tarafından yanlış anlaşılarak Mustafa Kemal’in “Atatürk” soyadını almadan önce kullandığı soyadı olarak telaffuz edilmişti.

Oysa hemen arkasından gelen 2'nci maddeye bakılsa aynı “Öz” ibaresinin maksadı da anlaşılabilecekti:

Madde: 2- 'ATATÜRK' adının başına ve sonuna başka söz konarak öz ve soy adı alınamaz ve kullanılamaz.

Ne yazık ki bu “Öz” ifadesindeki yanlış anlama “Kim Milyoner Olmak İster” isimli bir TV programında bir yarışmacıya sorulmasından sonra galat-ı meşhur olarak halk arasında yayıldı. 

“ATATÜRK” SOYADINI MUSTAFA KEMAL’E KİM VERDİ? 

Atatürk’ün soyadı konusuyla tartışmaların odağındaki asıl isim Mehmet Şakir Ülkütaşır’dır. Ülkütaşır’ın 1976 yılında Hayat Dergisine yazdığı “Atatürk’e bu soyadı nasıl verildi ve bunu kim buldu?” başlıklı yazıya göre, “Atatürk” soyadının mucidi Naim Nazım Onat’tı.

Bu tezi savunan görüşe göre olay şöyle gelişmişti:

Bir gün Mustafa Kemal kendisine sunulan “Türkata” ve “Türkatası” soyadlarını değerlendirmek için konuyla ilgilenen komisyonu Çankaya Köşkü’ne davet etti.

Toplantı sırasında Mustafa Kemal sözü Türk Dili ile ilgili önemli çalışmalara yapan Naim Nazım Onat’a verdi. Onat şu konuşmayı yaptı;

Türkata, Türkatası gerek yazılışta, gerek söylenişte bana biraz tuhaf geliyor. Arkadaşlar biliyorsunuz, tarihimizde bir 'atabey' sözü, unvanı vardır.

Anlamı da, yine biliyorsunuz: Beyin, emirin, şehzadenin, hatta hükümdarın ilimde, idarede, askerlikte mürebbisi, müşaviri, hocası demektir.

Atabey kullanılmış, tarihe geçmiş bir unvanı resmidir. Bu unvanı taşıyan birçok Türk büyüğü vardır.

Binaenaleyh biz de, Türk'e her alanda atalık etmiş, Türklüğü kurtarmış, istiklaline kavuşturmuş olan büyük Gazi'mize 'Atatürk' diyelim, bu soyadını verelim. Bu bana, şivemize de daha münis, daha uygun gibi geliyor.

Mustafa Kemal, Onat’ın konuşmasını dinledikten sonra bu ismi benimser ve kabul ettiği iddia edilir.

Oysa bir başka iddiaya göre; Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadını öneren mucit Naim Ozan Onat değil, Safvet Arıkan’dır.