Regaip Kandili ilk ne zaman kutlandı? Kandil gecelerinin tarihçesi nedir?

Regaib Gecesi, İslam takviminin yedinci ayı olan Receb'in ilk cuma gecesine denk gelir. Ragīb kelimesi, bol sevap ve faziletli amel anlamına gelir ve özellikle Mâlikî mezhebinde müstehap olarak kabul edilir. Regaib Gecesi, Kur'an ve Hadislerde saygı gösterilmesi istenen haram aylardan Receb ayının bir parçasıdır. Ancak, bu gecenin özel ibadetlerle kutlanmasına dair rivayetlerin asılsız olduğu belirtilmiştir.

TARİHİ VE İLK KUTLAMALAR

Regaib Gecesi ile ilgili özel ibadet ve kutlamaların ilk olarak IV. (X.) yüzyılda başladığı bilinmektedir. Bu gecenin kandil olarak ilk defa Kudüs'te 448 (1056), Bağdat'ta 480 (1087) yılında kutlanmaya başlanmıştır. Gazzâlî de Kudüs halkının bu geceyi ihya ettiğinden bahsetmiştir.

İSLAM ALİMLERİNİN GÖRÜŞLERİ

İslam alimleri, Hz. Peygamber, sahabe ve tabiin dönemlerinde Regaib Kandili'nin bilinmediğini, bu gecede özel ibadet yapmanın dinde yeni ibadet ihdası anlamına geleceğini belirtmişlerdir. Bazı alimler ise Receb ayının faziletli gecelerinden biri olarak Regaib'i kabul ederken, diğerleri bu gecede özel ibadetlerin sakıncalı olduğunu ifade etmişlerdir. Bu konuda farklı görüşler olsa da, zaman içinde çeşitli tartışmalar yaşanmıştır.

OSMANLI DÖNEMİNDE REGAİB GECESİ

Osmanlı döneminde Molla Fenârî gibi alimler, Regaib Gecesi hakkında olumlu görüşler belirtmiş, farklı dönemlerde bu konuda lehte ve aleyhte risaleler yazılmıştır. Bu farklı görüş ve uygulamalar günümüzde de devam etmektedir.

OSMANLI DÖNEMİNDE KANDİL GECELERİNİN BAŞLANGICI VE ANLAMI

Osmanlı döneminde II. Selim zamanında (1566-1574) camilerin aydınlatılması ve minarelerde kandillerin yakılmasıyla başlayan Kandil Geceleri, İslam tarihinde özel anlam kazanmıştır. Bu geceler, Mevlid, Regaib, Mi‘rac, Berat ve Kadir gecelerini kapsamaktadır. Bu isimlendirmeler, bazen Arapça “leyl” (gece) kelimesi eklenerek, örneğin leyle-i Kadr, leyle-i Berât gibi kullanılır.

KANDİL GECELERİNİN TARİHÇESİ VE İSLAMİ TAKVİME GÖRE BELİRLENMESİ

Bu gecelerin kutlama tarihleri kameri takvime göre belirlenmiştir:

• Mevlid Kandili: Rebîülevvel ayının on ikinci gecesi
• Regaib: Receb ayının ilk cuma gecesi
• Mi‘rac: Aynı ayın yirmi yedinci gecesi
• Berat: Şâban ayının on beşinci gecesi
• Kadir: Ramazan ayının yirmi yedinci gecesi

MEVLİD KANDİLİ VE KÖKENİ

Mevlid Kandili, Hz. Peygamber’in doğumu münasebetiyle kutlanır. İlk olarak Erbil Atabegi Muzafferüddin Kökböri (ö. 630/1233) tarafından başlatıldığı kabul edilir.

REGAİB VE BERAT GECELERİ

Regaib Gecesi, müslümanların üç ayların ilk cuma gecesine özel bir değer vermesiyle ortaya çıkmıştır. Receb ayına ve bu geceye dair rivayetler zayıf veya mevzû kabul edilse de, Receb ayının faziletine dair nakiller vardır. Berat Gecesi ise Allah’ın günahkarları affettiği bir gece olarak kabul edilir. Tâbiîn âlimlerinden İkrime ve diğerleri, Duhân sûresinde bahsedilen “mübarek gece”nin Berat olduğu kanaatindedir.

KADİR GECESİ

Müslümanlar için en önemli kandil gecesi Kadir Gecesidir. Kur'an’da bu gecenin bin aydan daha hayırlı olduğu bildirilmiştir. Genel olarak ramazan ayının yirmi yedinci gecesi olarak kutlanır.

KANDİL GECELERİNİN DİNÎ VE KÜLTÜREL YERİ

Müslüman toplumlar, dinî ve tarihî olayları anmak için bu gecelerde çeşitli etkinlikler düzenler. Ancak, uydurulan veya doğruluğu sabit olmayan rivayetlere dayanan ibadet şekilleri tasvip edilmez. Kandil geceleri, İslam’ın doğrudan bir emri veya tavsiyesi olmaktan ziyade, çeşitli Müslüman toplumlarının gelenekleri olarak kabul edilir. Bu gecelerde yapılan faaliyetler, dindarlığın dünyevî ve uhrevî sonuçlarını doğurmaz; dinî hayat süreklilik ve kararlılık gerektirir.