Yirminci asrın vahşeti: Hocalı Soykırımı

Tarihin en kanlı soykırımlarından olan ve Ermenilerce çocuk, kadın, yaşlı 613 Azerbaycan Türküne uygulanan Hocalı Soykırımı, üzerinden çeyrek asır geçmesine rağmen yüreklerdeki acısını ilk günkü gibi koruyor. Azerbaycan topraklarıyken 26 Şubat 1992'de Ermeniler tarafından işgal edilen Dağlık Karabağ bölgesinin Hocalı şehrinde gerçekleştirilen facianın acısı 27 yıldır dinmiyor. Ermeni kuvvetlerinin çeşitli işkenceler gerçekleştirerek ve yakarak katlettikleri 83'ü çocuk, 106'sı kadın ve 70'den fazlası yaşlı 613 kişiye uygulanan soykırım, her yıl yad ediliyor.

Ermeniler, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla, 1991'in son günlerinde ablukaya aldıkları, bölgenin tek havaalanına sahip ve stratejik önem taşıyan Hocalı'yı ele geçirmek için hareket geçti. Aylar süren saldırılarını 1992'nin 25 Şubat'ında yoğunlaştıran Ermeniler, gece, üç koldan saldırdı. Ermeni askerlerinin gece karanlığında yaptığı katliam, 26 Şubat'tın ilk ışıklarıyla insanlık tarihine kara bir leke olarak yazıldı.Sivillerin toplu şekilde öldürülmesi, insanların derilerinin soyulması, kafalarının kesilmesi, hamile kadınların süngülenmesi, cesetlerin tanınmaz hale getirilmesi hunharca eylemler, o dönemde çekilen görüntüler ve katliamdan sağ kurtulanların anlattıkları tarihe kanlı harflerle yazıldı.

Sovyet Rus ordusunun o zaman Hankendi'nde bulunan 366. motorize alayının Hocalı Katliamı'nda Ermeni güçlere yardımcı olduğu belirtiliyor. Ermenilerin, 366. alayın bütün araçlarını kullanarak kenti top ve tank ateşine tuttuğu, Hocalı'ya saldırıda Rus askerlerinin de yer aldığı öne sürülüyor. Azerbaycan Askeri Savcılığının verilerine göre, 366. motorize alayın 18 subay ve askeri katliamda bizzat yer aldı.Dönemin Ermenistan Savunma Bakanı, şimdiki Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın İngiliz gazeteci Thomas de Waal'a verdiği bir röportajda, "Hocalı'dan önce Azerbaycanlılar Ermenilerin sivillere dokunmayacağını düşünüyordu. Biz bu algıyı kırdık." şeklindeki sözleri, Ermeni yönetimin katliamı bilinçli şekilde gerçekleştirdiğinin itirafıydı.

Azerbaycan, Hocalı'da yaşananları, 1949 Cenevre Sözleşmelerinin, Birleşmiş Milletlerin (BM) Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi, Sivil ve Siyasi haklar Sözleşmesi, İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık dışı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşmesi, Çocuk Hakları Sözleşmesi gibi çok sayıda sözleşmenin ihlali olarak görüyor ve uluslararası kamuoyundan suçluların cezalandırılması talep ediyor.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığının konuya ilişkin son bildirisinde, "Hocalı soykırımı dünya kamuoyunca yasal değerlendirilmesini bulmalı. Ulusal ve uluslararası düzeyde devamlı görülen işler cezasızlığa son verilmesi ve sorumluların adalet mahkemesine çıkarılmasına hizmet edecek. Uluslararası kamuoyunu Ermenistan'ın çocuk, kadın ve yaşlılar da dahil sivillere karşı işlediği insanlık suçunu kınama ve Hocalı Soykırımı'nı tanıma çağrısında bulunuyoruz." ifadeleri yer aldı.

Bugüne kadar 15 ülkenin parlamentosu ve ABD'nin 16 eyaletinin meclisi Hocalı'da yaşananları kınayan ve soykırım olarak gören kararlar kabul etti.

Ermeni güçlerinin 1991'in sonlarına doğru ablukaya aldığı Hocalı, 936 kilometrekarelik alana sahip, 2 bin 605 ailenin, toplam 11 bin 356 kişinin yaşadığı bir kasabaydı. Aralık 1991'de Karabağ'ın başkenti olarak kabul edilen Hankendi şehrini işgal eden Ermenilerin bir sonraki hedefi Hocalı oldu.
Hocalı'nın etrafındaki bütün köy ve yolları işgal eden Ermeniler, kasabanın diğer illerle karayolu bağlantısını kesti. Hocalı'nın diğer bölgelerle tek bağlantısı olan helikopter ulaşımı, 28 Ocak 1992'de Şuşa Ağdam seferini yapan helikopterin Ermeniler tarafından vurulmasıyla ortadan kalktı. Bu olayda çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşan 44 sivil hayatını kaybetti.

1992'de ocak ayının başlarından itibaren elektrik verilmeyen Hocalı'nın savunması sadece hafif silahlara sahip yerel savunma güçleri ve az sayıdaki milli ordu askerinden ibaretti. 25 Şubat 1992'den itibaren Hocalı'ya üç koldan saldırıya başlayan Ermeniler, 366. motorize alayının bütün araçlarını kullanarak şehri iki saat boyunca top ve tank ateşine tuttu. Saldırıdan bir gün sonra ise hafızalardan yıllarca silinmeyecek "Hocalı Katliamı" yapıldı.

Resmi verilere göre, Hocalı katliamında savunmasız durumdaki 106'sı kadın, 70'i yaşlı, 63'ü çocuk olmak üzere 613 Azerbaycan vatandaşı hayatını kaybetti. Katliamdan 487 kişi ağır yaralı olarak kurtuldu, Ermeni güçleri, bin 275 kişiyi esir aldı, bunların 150'sinden bugüne kadar haber alınamadı.

"GÖRÜLMEMİŞ VAHŞET"

Nahçıvan Üniversitesi Tarih Felsefesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Elçin Zamanov, Hocalı Faciası'nın Azerbaycan tarihinin en kanlı sayfalarından biri olduğunu söyledi. Ermenilerin tarih boyunca farklı zamanlarda Azerbaycan halkına zulüm ettiklerini aktaran Zamanov, "Ermeni çeteleri zaman zaman 20. asır boyunca Azerbaycanlılara karşı defalarca soykırım yaptılar. Ermeniler, Azerbaycanlılara 1905, 1907, 1918 yıllarında soykırım yaptılar ve 120 bine yakın insan öldü. 1947 ve 1948 yıllarında Azerbaycanlılar ata topraklarından sürüldü, çıkarıldı. Oğuz Türkü toprakları olan şimdiki Ermenistan'dan 150 bine yakın Azerbaycanlı sürgün edildi." dedi.

Zamanov, SSCB'nin dağılmasının ardından Ermenilerin daha da hareketlenerek Karabağ'ı işgal etmek için planlar yürüttüğünü belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Ermeniler, Karabağ'ı Azerbaycan'dan koparmak için devletleriyle faaliyete geçtiler. Hocalı Faciası Ermenilerin büyük Karabağ projesinin bir planı olarak hayata geçirildi. Hocalı Faciası'nın maksadı bir defalık olarak Azerbaycan Türklerinin gözünü korkutmak, darbe vurmak ve Karabağ'ı Azerbaycan'ın kontrolünden çıkarmaktı. Hem de işgal ettikleri Azerbaycan topraklarını Azerbaycan'ın talep edememesini planlıyorlardı. Bu facia çok büyük bir soykırımdı. Birçok halkın tarihinde facialar, soykırımlar olmuş ama bu Hocalı Soykırımı görülmemiş vahşilikle hayata geçirilmişti."

Ermenilerin soykırımı, Rusya'nın Ermenistan'daki güçleri eşliğinde gerçekleştirdiğini savunan Zamanov, şöyle devam etti: "Hocalı şehrine girerek orada yüzlerce Azerbaycanlıyı katlederek dünya tarihinde görülmemiş vahşet yapmışlardı. Bugün bile Dağlık Karabağ'da yani Ermenistan topraklarında Hocalı Katliamı sırasında esir alınmış Azerbaycanlılar var. Senetlere göre Ermenilerin Hocalı Soykırımı'nda götürdükleri Azerbaycanlıları hala alamamışız. Kızılhaç Örgütü ve diğer sivil toplum kuruluşlarıyla ne kadar uğraşsak da Ermeni vahşiliğinin kurbanı olmuş bu esirleri onların elinden kurtaramadık."

Zamanov, Ermenilerin Hocalı'da bu katliam ile hem tarihi silme hem de stratejik açıdan önemli yeri ele geçirme planları yaptığını aktararak, "Hocalı'nın çok büyük önemi vardı, tarihi olarak Azerbaycan'ın en kadim medeniyetinin olduğu yerdi. Milattan önce burada Oğuz Türklerinin bir medeniyeti vardı hatta dünya medeniyetinde Hocalı Medeniyeti denilen bir sayfa var. Burada birçok arkeolojik kazılar ve araştırmalar yapılmış, Büyük Hocalı Medeniyeti gün yüzüne çıkarılmıştı." dedi.

Hocalı'nın stratejik önemine de vurgu yapan Zamanov, şu değerlendirmelerde bulundu: "Karabağ'ın en stratejik yeri Hocalı'ydı. Hocalı'da büyük bir havalimanı vardı. Ermeniler Hocalı'ya darbe vurmak isterken bir defalık olarak Karabağ'ın Azerbaycan ile bağlantısını kesmeyi de planlıyorlardı. Hocalı'nın burada coğrafik ve stratejik önemini benimsemek lazım. Hocalı'yı tutunca Azerbaycan'ın Şuşa ve Laçın ile alakası kesiliyordu, böyle olunca Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri faaliyeti durduruyordu, bu yüzden Ermeniler özellikle Hocalı'ya yönelmiştiler."