Göttingen Üniversitesi Türkiye araştırması: Arap ve Avrasya kıtaları arasındaki arasındaki levha koptu

Göttingen Üniversitesi liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi, Irak'ın Kürdistan bölgesindeki Zagros Dağları'nın Dünya yüzeyinde oluşturduğu etkileri inceledi. Araştırma, son 20 milyon yılda Dünya yüzeyinin ne kadar eğildiğini ve bu eğilmenin Neotetis okyanus levhasının yırtılmasıyla ilişkisini ortaya koymayı hedefledi.

Araştırma, Arap ve Avrasya kıtaları arasında yer alan Neotetis okyanus levhasının günümüzde yatay olarak koptuğunu ve bu yırtılmanın güneydoğu Türkiye'den kuzeybatı İran'a kadar uzandığını gösterdi. Bu bulgular, gezegenin iç kısmındaki derin süreçlerin Dünya yüzeyinin şekillenmesindeki rolünü anlamak açısından önemli bir ilerleme sağladı. Çalışmanın sonuçları, Solid Earth dergisinde yayımlandı.

OKYANUS LEVHASININ BATMASI VE DAĞLARIN OLUŞUMU

Arap ve Avrasya kıtalarının milyonlarca yıl boyunca birleşmesi, aralarındaki okyanus tabanının kıtaların altına kaymasına neden oldu. Zamanla kıtaların çarpışması, kenarlarda yükselen dağ sıralarını oluşturdu. Zagros Dağları gibi yüksek kütleli dağların ağırlığı, çevresindeki Dünya yüzeyinin aşağı doğru eğilmesine sebep oldu. Bu süreç sonucunda, dağlardan aşınan tortular birikerek Mezopotamya gibi geniş ovaları oluşturdu.

Araştırmacılar, Arap levhasının Avrasya ile çarpışmasından kaynaklanan Zagros Dağı'nın ağırlığını modelleyerek bölgedeki çöküntülerin boyutlarını analiz etti. Modellemeler, özellikle güneydoğu kesiminde alışılmadık derecede derin bir çöküntü olduğunu ortaya koydu. Ancak bu derinlik, sadece Zagros Dağları'nın ağırlığıyla açıklanamadı.

OKYANUS LEVHASI VE ÇÖKÜNTÜ DERİNLİĞİ

Araştırma ekibi, derin çöküntünün Zagros Dağları'nın yükünün ötesinde bir neden tarafından oluştuğunu belirledi. Çalışmanın baş yazarı ve Göttingen Üniversitesi'nde araştırmacı olan Dr. Renas Koshnaw, konuyla ilgili olarak şunları ifade etti:

“Kuzeybatı Zagros bölgesindeki ılımlı topografya göz önüne alındığında, bu kadar çok tortunun biriktiğini bulmak şaşırtıcıydı. Bu, bölgedeki çöküntünün sadece Zagros Dağları'nın ağırlığından kaynaklanamayacağını gösteriyor.”

Araştırmacılar, bu ek yükün, Arap levhasına bağlı batan okyanus levhasından kaynaklandığını öne sürdü. Dr. Koshnaw, bu levhanın bölgeyi derinlerden çekerek daha fazla tortunun birikmesi için alan yarattığını belirtti. Türkiye sınırına doğru ise çöküntünün daha sığ hale geldiği ve bu durumun levhanın bu bölgede kırılarak çekim kuvvetinin azaldığını işaret ettiği ifade edildi.

JEODİNAMİK MODELLER VE GELECEK UYGULAMALAR

Araştırmacılar tarafından geliştirilen jeodinamik modeller, sadece bu bölge için değil, Dünya'nın farklı bölgelerindeki jeolojik süreçleri anlamak için de yeni bakış açıları sağlayabilir. Dr. Koshnaw, bu tür çalışmaların doğal kaynakların keşfi ve deprem risklerinin daha iyi analiz edilmesi gibi pratik uygulamalar sunabileceğini vurguladı.

Bu kapsamlı araştırma, Alexander von Humboldt Vakfı tarafından finanse edildi. Araştırmanın orijinal bulguları, Solid Earth dergisinde yayımlanan “NW Zagros ön havzasının Miyosen çökme deseni, Neotetis levhasının güneydoğuya doğru yayılan yırtılmasını yansıtıyor” başlıklı makalede yer aldı.