Taşınır Rehni Kanunu Tasarısı, Mecliste

İşletmelerin finansmana erişimini kolaylaştıran, bu erişimde güvence olarak kullanabilecekleri alternatif unsurları getiren, işletmeler tarafından temin edilmesi planlanan varlıklar ile taşınır varlıkların getirilerinin de rehin edilmesine olanak sağlayan tasarı TBMM Başkanlığına sunuldu.

Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Tasarısı, teslimsiz taşınır rehin hakkının güvence olarak kullanımının yaygınlaştırılması, bu rehne konu taşınırların kapsamının genişletilmesi, taşınır rehninde aleniyetin sağlanması, rehnin paraya çevrilmesinde alternatif yolları sunarak finansmana erişimi kolaylaştırmayı amaçlıyor.

Tasarı, taşınır varlıkları konu edinen işlemlerde rehin hakkının tesisine, rehin hakkının üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmesine, Rehinli Taşınır Siciline, rehinli alacaklılar arasında öncelik hakkının belirlenmesine, tarafların ve üçüncü kişilerin hak ve yükümlülüklerine, rehin hakkının kullanımı ile rehinli işlemlere ilişkin diğer usul ve esasları düzenliyor.

Bir borca güvence teşkil etmek üzere kurulan ve konusu tasarıda sayılan taşınır varlıklar olan rehinli işlemlere uygulanacak olan tasarı, sermaye piyasası araçları ile türev araçlara ilişkin finansal sözleşmeleri konu edinen rehin sözleşmeleri ile mevduat rehnine uygulanmayacak.
Tapu kütüğüne herhangi bir nedenle tescil edilen taşınırlar, tasarı kapsamında yer almayacak.
Rehin sözleşmesi; kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında, tacir ve/veya esnaflar arasında yapılacak.

Rehin hakkı, rehin sözleşmesinin sicile tescil edilmesiyle kurulacak. Rehin sözleşmesi, elektronik ortamda ya da yazılı olarak düzenlenecek. Elektronik ortamda düzenlenen rehin sözleşmesinin sicile tescil edilebilmesi için sözleşmenin güvenli elektronik imzayla onaylanması şartı aranacak. Yazılı olarak düzenlenen rehin sözleşmesinin sicile tescil edilebilmesi için tarafların imzaları noterce onaylanacak veya sözleşme sicil yetkilisinin huzurunda imzalanacak.

Tasarıyla, rehin sözleşmesinin düzenlenme usul ve esasları, rehin sözleşmesinin zorunlu unsurları sıralanıyor.

Tesis edilen bir sözleşme uyarınca üzerinde rehin kurulan bir varlığın, ikinci bir rehne konu edilebilmesine imkan sağlanacak. Mal ve hizmet üretimini kesintiye uğratmamak amacıyla rehin verenin rehinli varlık üzerindeki tasarruf hakları korunacak.

Rehnin sicile tescilinden doğacak masraflar, sözleşme serbestisi çerçevesinde tarafların iradesine bırakılacak.

Rehin hakkı kurulacak taşınır varlıklar

Rehin hakkı, şu taşınır varlıklar üzerinde kurulabilecek:
Alacaklar, çok yıllık ürün veren ağaçlar, fikri ve sınai mülkiyete konu haklar, hammadde, hayvan, her türlü kazanç ve iratlar, başka bir sicile kaydı öngörülmeyen her türlü lisans ve ruhsatlar, kira gelirleri, kiracılık hakkı, makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet, iş makinaları, elektronik haberleşme cihazları dahil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı, sarf malzemesi, stoklar, tarımsal ürün, ticaret unvanı ve/veya işletme adı, ticari işletme veya esnaf işletmesi, ticari plaka ve ticari hat, ticari proje, vagon, sayılanlardan üçüncü kişiler zilyetliğindeki taşınır varlık, hak ve paylı mülkiyet hakları.

Rehin hakkı, bu varlıklardan biri veya birden fazlası üzerinde kurulabilecek. Böylece işletmelere rehin olarak gösterebilecekleri taşınırlar konusunda serbestlik tanınacak.

Bunların borcu karşılaması halinde işletmenin tamamına rehin konulamayacak.
Rehin verenin mevcut veya müstakbel taşınır varlıkları ile bu varlıkların getirileri de rehin kapsamında kullanılabilecek.

Üçüncü bir kişiye taşınır varlığını bir başkası adına rehnetme imkanı sağlanacak.
İşletmelerin müstakbel taşınır varlıkları üzerinde rehin hakkı kurulabilecek. Rehinli müstakbel taşınır varlık üzerindeki tasarruf yetkisi, bu varlıkların mülkiyete konu edilmesini müteakip kullanılabilecek.

Her tür sözleşmeden doğan mevcut veya müstakbel alacaklar, rehne konu edilebilecek.
Taşınır varlık üzerindeki rehin hakkı, o varlığın bütünleyici parçasını da kapsayacak. Taraflar, taşınır varlığın mevcut veya sonradan ilave edilen eklentilerinin rehin kapsamına alınmasını ayrıca kararlaştırabilecek.

Birleşen veya karışan taşınır varlıklar üzerinde rehin hakkı kurulabilecek. Bir taşınırın diğer bir taşınırla bütünleyici parçası olacak şekilde karışması veya birleşmesi halinde rehin hakkı o taşınır varlığın tamamı üzerinde tesis edilmiş sayılacak.

 Rehinli Taşınır Sicili

Rehin hakkının tesisi ve üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmesi, rehinli alacaklılar arasında öncelik hakkının belirlenmesi, rehinli taşınır varlık ile alacağın devrinin tescili ve rehinli taşınırlara ilişkin aleniyetin sağlanması amacıyla Rehinli Taşınır Sicili kurulacak.

Rehin hakkı, rehin sözleşmesinin sicile tescil edilmesiyle üçüncü kişilere karşı hüküm ifade edecek.
Diğer kanunlar uyarınca bir sicile tescili zorunlu olan taşınır rehinleri, üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmeyi sürdürecek.

Birden fazla rehin hakkı

Tasarıya göre, taşınır rehnin sağladığı güvence, tescilde belirtilen rehin tutarı ve derecesi ile sınırlı olacak. Aynı varlık üzerinde birden fazla rehin hakkı kurulması durumunda, farklı derecelerde kurulmuş bulunan rehin haklarından birinin terk edilmiş olması halinde, sonraki derecede yer alan rehinli alacaklı boşalan dereceye geçecek.

Aynı taşınır varlık üzerinde derece sırası belirtilmeksizin birden fazla rehin hakkı tesis edilmesi halinde ise alacaklıların önceliği, rehnin kurulma zamanına göre belirlenecek.

Birleşen veya karışan varlıklar üzerindeki rehin hakları, varlığın birleşme ve karışmadan önceki durumuyla aynı önceliğe sahip olacak. Getirisi üzerinde ayrıca bir rehin tesis edilmemiş ise varlığın getirisi üzerindeki öncelik hakkı da asıl rehinli varlığın öncelik sırasıyla aynı sayılacak.

Rehin sözleşmesi taraflarının hak ve yükümlülükleri

Tasarıya göre, tarafların hak ve yükümlülükleri sözleşmede belirlenecek. Zilyed, rehinli taşınırın değerini koruyacak gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacak ve zilyedin rehinli taşınırın değerini düşüren davranışlarda bulunması halinde ise hakları zarar görenler, gerekli önlemleri kendiliğinden alabilecek veya hakimden bu gibi davranışların yasaklanmasını isteyebilecek. Hakları zarar görenler, önlem için yapmış olduğu giderlerin tazminini, zarara sebep olanlardan isteyebilecek.

Rehin alacaklısı, rehin veren ya da üçüncü bir kişinin zilyetliğinde bulunan rehne konu taşınırı denetleyebilecek ve rehin veren, taşınır varlığın devri ile alacağın devrini sicile tescil ettirmekle yükümlü olacak.

Borçların süresinde ifa edilmemesi halinde alacaklı, birinci derece alacaklı ise diğer alacaklıların haklarını gözetmek kaydıyla icra dairesinden rehinli taşınırın mülkiyetinin devrini talep edebilecek, alacağını, Bankacılık Kanunu uyarınca faaliyet gösteren varlık yönetim şirketlerine devredebilecek, zilyetliğin devrine konu olmayan varlıklarda kiralama ve lisans hakkını kullanabilecek.

Tasarıyla rehin alacaklısı, alacağın son bulduğu tarihten itibaren 3 iş günü içinde, rehin kaydının sicilden terkini için başvuruda bulunabilecek. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen rehin alacaklısı hakkında güvence altına alınan borç tutarının onda biri oranında idari para cezasına çarptırılacak. Öncelik sıralamasında ilk sırada yer alan rehin alacaklısı, alacağını tamamen almadan bir sonraki rehin alacaklısına ödeme yapılmayacak.

Rehin veren veya taşınırı rehin yüklü olarak devralanın, rehinli varlığı düzenleme hilafına kullanması, rehinli varlığı alacaklıya zarar vermek kastıyla tahrip veya imha etmesi, rehinli taşınır varlığın devri ile alacağın devrini sicile tescil ettirmemesi ve sicili yanıltmaya yönelik fiillerde bulunması hallerinde alacaklıların şikayeti üzerine güvence altına alınan borç tutarının yarısını geçmemek üzere adli para cezasına çarptırılacak.

Tasarıyla 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu yürürlükten kaldırılırken, tasarıda hüküm bulunmayan hallerde 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu'nun taşınır rehnine ilişkin hükümleri uygulanacak.

Rehin sözleşmesinin düzenlenmesi ile sicilde tesis edilen işlemler vergi, resim, harç ve benzeri giderlerden muaf olacak.

Bu düzenleme, yasalaşmadan önce başlatılan mahkeme, tahkim davaları ve icra takiplerinde uygulanmayacak.

Tasarı yasalaşması halinde 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe girecek.