Suudi Arabistan Türk mallarını neden ambargo uyguluyor?

Türkiye'nin son dönemlerde Ortadoğu'da izlediği bağımsız politikalar ve Körfez ülkelerinin menfaatlerine dokunan gelişmeler beraberinde yeni sorunları da getirmeye başladı. Körfez ülkelerinin başını çeken BAE'nin dünyanın birçok noktasında Türkiye aleyhinde faaliyetler yürüttüğü, Türkiye'yi arkadan vurmaya çalıştığı biliniyor. Bunun yanında Suudi Arabistan yönetiminin de benzer şekilde Türkiye'nin arkasından işler çevirdiği bilinen bir gerçek. Suudi Arabistan işleri o kadar ileri götürdü ki Türk mallarına yönelik gayri resmi ambargo uygulamaya başladı. Türkiye'den ev alan Suudi vatandaşları da izlemeye aldığı öğrenildi. Suudi yönetiminin bizzat vatandaşlarını arayarak Türkiye'deki mülklerini satmalarını istediği belirtiliyor.

Ülkenin İç İstihbarat Birimi'nin (Mabahith) para çıkışlarını yakın takibe almaya başladığı, Türkiye'ye 100 bin doların üzerinde para gönderen çok sayıda Suudi vatandaşına da para cezası kesildiği öğrenildi. Suudi Arabistan Genel İstihbarat Müdürlüğü'nün de Türkiye ile yakın ilişkisi bulunan işadamlarını bu ticaretten vazgeçmeleri yönünde ağır baskı altına aldığı belirtiliyor.

Veliaht Prens Muhammed Bin Selman'ın talimatı ile Türkiye'den ev alan Suudi vatandaşlarının evlerini satmalarının istenmesi Türk gayrimenkul piyasasında da şaşkınlık yarattı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye'den en fazla konut alan ikinci ülke, Irak'ın ardından Suudi Arabistan. TÜİK'e göre yabancılara son beş yılda 122 binden fazla konut satıldı. Bu konutların yüzde 10.3'ünü (10.653) Suudi vatandaşları aldı.

Sabah'ta yer alan habere göre ülkedeki başka prensler de Türkiye'ye karşı açıkça boykot çağrıları yapmaya başladı. Suudi Arabistan'ın kurucusu olan ilk Kral İbn Saud'un torunu olan prens Abdulrahman Bin Musa'ad Al Saud, geçtiğimiz günlerde, sosyal medya hesabından "Herkesi Türk ürünlerini boykot etmeye çağırıyorum" açıklaması yaptı. Aralarında TOBB, TÜSİAD ve TİM'in de bulunduğu 8 STK geçtiğimiz hafta Suudi Arabistan'ın tavrına tepki göstermişti.

İsrail mallarıyla ilgisi de var

Suudi Arabistan'ın Türk ürünlerine uyguladığı "yarı resmi boykot" ile İsrail ürünlerinin Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn üzerinden Suud piyasasına girme olasılığı arasında güçlü bir bağlantı olduğu belirtiliyor.

Gözlemciler, Suudi Arabistan'ın yakın müttefikleri BAE ve Bahreyn'in eylül ayında İsrail ile normalleşme anlaşmaları imzalamasının ardından Riyad ile Tel Aviv arasında gayriresmi ve dolaylı bir yakınlaşma olmasını da bunun kanıtı olarak görüyor.

Suudi Arabistan'ın eski Washington Büyükelçisi ve Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Prens Bender bin Sultan'ın son dönemde Filistinli liderleri eleştiren ve Filistin meselesinde fırsatları boşa harcamakla suçlayan açıklamalarının da İsrail'in Suud sokağında kabul görmesi için bir tür zemin hazırlama çabası olarak değerlendiriliyor.

Türkiye- Suudi Arabistan ilişkilerinin seyri

Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır'ın Haziran 2017'de Katar'a boykot kararının ardından Türkiye, Doha yönetiminin yanında yer alan bir tutum sergiledi. Bu da Türkiye-Suudi Arabistan ilişkilerinde gerilime yol açtı.

Suudi Arabistanlı gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın 2 Ekim 2018'de ülkesinin İstanbul Başkonsolosluğu'nda öldürülmesinin ardından, Türkiye'nin bu suikastten sorumlu olanların yargılanması yönünde net bir tutum sergilemesi ve söz konusu kişilerin ABD istihbaratının doğrudan sorumlu tuttuğu Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'a yakın bir grup olması iki ülke arasındaki gerilimi daha da artırdı.

Orta Doğu ve Kuzey Afrika coğrafyasında yaşanan halk ayaklanmaları ve "Arap Baharı" adı verilen süreçte Suudi Arabistan ve müttefiki BAE ile Türkiye ve Katar arasında birçok köklü anlaşmazlık ortaya çıktı. Ankara ve Doha bu devrimlere destek verirken, Riyad ve Abu Dabi ise Arap ülkelerindeki barışçıl devrimler yoluyla değişim hareketlerine yönelik "karşı devrim" yürüttü.

Türkiye'yle ticari ilişkileri durdurmaları için baskı yapılıyor

Öte yandan basında yer alan raporlara göre, Suudi Arabistan'da ticaret sektöründen sorumlu yetkililer, ülkedeki iş adamları ve şirketlere Türkiye ile ticari ilişkileri durdurmaları için baskı yapıyor.

Suudi Arabistan'ın Türk ürünlerine yönelik "yarı resmi boykotu" aslında geçtiğimiz günlerde veya haftalarda ortaya çıkmadı. Ancak Suudi Arabistan Ticaret Odaları Konseyi Başkanı Aclan bin Abdulaziz el-Aclan'ın "boykot" çağrısı ve Kraliyet çevresine yakın kimselerin katılımıyla sosyal medya üzerinden yapılan "Tük ürünlerine boykot" kampanyalarıyla bu durum daha belirgin hale geldi.

Aynı zamanda Riyad Ticaret Odası Başkanı da olan Aclan, 3 Ekim'de sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, "Türkiye'ye ithalat, yatırım ve turizm alanlarında boykot" çağrısında bulunmuş ve bunun tüm Suudi Arabistan vatandaşlarının "görevi" olduğunu ileri sürmüştü.

Suudi Arabistan'da karar merkezinin yönlendirmesi olmaksızın Aclan'ın kendi iradesiyle böyle bir çağrıda bulunabileceği bir ifade özgürlüğü alanı bulunmadığı düşünülmekte.

Riyad yönetimi, "Türk ürünlerine yasak" iddialarını yalanlıyor

Reuters'ın Suudi Arabistan hükümeti basın ofisine dayandırdığı habere göre, Riyad yönetimi uluslararası anlaşmalar ve Serbest Ticaret Anlaşmasına bağlı olduğunu vurgulayarak, Türk ürünlerinin ülkeye girişinin resmi olarak yasaklandığı yönündeki haberleri yalanladı.

Suudi Arabistan, iki ülke arasındaki ticaretin, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının yansımaları dışında önemli bir gerileme yaşamadığını kaydetti.

Suud firmalarına taahhütname imzalatıldığı iddiası

Türk ekonomisinin önde gelen 8 sivil toplum ve meslek kuruluşunun 10 Ekim'de yaptığı ortak açıklamada, Türk firmalardan mal tedarik eden birçok Suud firmasına Türkiye'den ithalat yapılmaması için taahhütname imzalatıldığı yönünde şikayetler alındığı belirtilmişti.

Açıklamada, tüm bu olumsuz gelişmelerin yıllardır Suudi Arabistan ekonomisine katkı sağlayan ve bugüne kadar ülkede yüzlerce önemli projeyi başarıyla tamamlayan Türk müteahhitlik firmaları için de geçerli olduğu aktarılmıştı.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Nail Olpak da 2 Ekim'de yaptığı açıklamada, Suudi Arabistan'ın Türk mallarına boykot uygulayacağı yönünde bilgiler aldıklarını kaydetmişti.

Türkiye ile Suudi Arabistan arasındaki ticaret hacmi

Türkiye Dışişleri Bakanlığı sitesine göre, iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2015'te 5,59 milyar dolarken 2016'da bu rakam 5 milyar dolara, 2017'de ise 4,84 milyar dolara geriledi. Suudi Arabistan-Türkiye ticaret hacmi 2018'de 4,95 milyar dolar, 2019'da ise 5,1 milyar dolar oldu.

İki ülke arasındaki ticaret dengesi Türkiye'nin lehine gelişiyor. Öyle ki 2015-2016 yıllarında Türkiye'nin ihracatı Suudi ithalatını yaklaşık 1,3 milyar dolar aştı. İki ülke arasındaki siyasi anlaşmazlıkların zirveye ulaştığı 2018'de ise Türk ihracatındaki gerilemenin bir göstergesi olarak fark yaklaşık 300 milyon dolara indi. Türkiye'nin Suudi Arabistan'a ihracat farkı 2019'da yine 1,3 milyar dolarlık normal seviyesine yükseldi.

Türkiye Ticaret Bakanlığı'nın internet sitesinde yer alan son rakamlara göre, Türkiye'nin Suudi Arabistan'a ihracatı geçen yıl ocak-ağustos aylarında 2,3 milyar dolarken, bu yıl aynı dönemde 400 milyon dolar azalarak 1,9 milyar dolar oldu.

Türkiye ekonomisine büyük bir yansımasının olması beklenmiyor

Riyad'ın Türk ürünlerini boykot etmesinin, ticari faaliyetlerinde Suud piyasasını önceleyen iş adamları, yatırımcılar ve şirketlere etki etme ihtimali bulunmakla beraber, Türkiye ekonomisine büyük bir yansımasının olması beklenmiyor.

Suudi Arabistan'ın Türkiye'ye ihracatı geçen yıl ocak-ağustos aylarında 1,44 milyar dolarken, bu yıl aynı dönemde 350 milyon dolar azalarak 1,1 milyar dolar oldu.

Dünyada birçok ülke, Kovid-19 salgınını önlemek için tam veya kısmi kapanma yaşıyor. Dolayısıyla bu aylarda iki ülke arasındaki ticaret hacminin düşmesi siyasi gerilimlerle ilgili olmayabilir.

Suudi Arabistanlılar Türk ürünlerini boykot etmeyi reddediyor

Muadil ürünlere göre daha düşük fiyatlı ve daha kaliteli Türk ürünleri, Suudi Arabistan vatandaşlarının günlük tüketiminde önemli bir alanı kapsıyor. Dolayısıyla bu boykot Suud tüketicisi için de ek bir yük anlamına geliyor.

Suudi Arabistanlı tüketicilerin, sosyal medyadaki paylaşımlarından Türk ürünlerini boykot etmeyi reddettikleri anlaşılıyor. Suudi Arabistanlılar Türk ürünlerine alternatif olarak düşünülen BAE'den ithal edilecek özellikle gıda ve sigara gibi ürünleri kaliteli bulmuyor.

Riyad yönetiminin, Türk ürünlerinin ithalatını yasaklamak veya Türk şirket ve yatırımcılarla iş yapmayı engellemek için resmi bir karar alması beklenmiyor.