Satranc-ı Urefa veya Arifler Satrancı nedir nasıl oynanır

Satranc-ı Urefa yani Arifler Satrancı (Alimlerin Satrancı) nedir, nasıl oynanır? Ne zaman ve kim tarafından icat edildi? Satranc-ı Urefa hala oynanabilen bir oyun mudur? Gerçekten oyun mu yoksa bir tür imtihan mı?

Google Haberlere Abone ol
Satranc-ı Urefa veya Arifler Satrancı nedir?

Satranc-ı Urefa (Arifler satrancı) ya da sade ismiyle Ariflerin, bilgilenlerin satrancı son dönemlerde yeniden gündemde. Yaklaşık 800 yıl önce Muhyiddin-i Arabi tarafından icat edilen Satranc-ı Urefa nedir, nasıl oynanır? Satranc-ı Urefa gerçekten bir tür vakit geçirme oyunu mudur yoksa bir tür sınav ya da imtihan aracı mıdır? İşte bilinmeyen yönleriyle Satranc-ı Urefa.

TRT 1'de yayınlanan Vuslat dizisinde sık sık sözü edilen Satranc-ı Urefa'nın ne olduğu seyirciler tarafından merak ediliyor.

Satranc-ı Urefa'nın asıl adı Şantranc-ı Urefa'dır. Yani bizim bildiğimiz satranç kelimesinin aslı aslında "şatranc"dır.

Satranc-ı Urefa, Muhyiddin-i Arabi tarafından 1200'lü yıllarda icat edildi. 

Amacı ise tasavvuf talebelerinin kattettiği yolları ölçmek ve en son mertebeye ulaştırmaktır.

Tasavvufta Satranç kelimesinin anlamı "şeriat+ tarikat+hakikat+ marifet" olarak ifade edilir.

Satranc-ı Urefa'da amaç "sevgiliye kavuşmak"tır. Buradaki sevgili tabii olarak yüce yaradandır.

Satranc-ı Urefa'nın en zirvedeki mertebesine "Visal" denir.

Oyun, üzerinde ok ve yılan işaretleri bulunan bir levha üzerinde oynanıyor.

Bu satrançta ilerlemek için "Ok" işaretlerini kullanmak gerekiyor. "Yılan" işaretleri ise insanın düşüşüne neden oluyor.

Yılan insanın kötü hallerini, ok ise insanın iyi halini temsil ediyor.

Yine levha üzerinde kelimeler bulunuyor. Bu kelimelerde ok ile gösterilenler, Cefâ’dan Safâ’ya, Fırsat’tan Kuy-i cânân’a (sevgilinin mekanı), Aşk’tan Sahra’yı cünûn’a (mecnunlar sahrası), Azâr’dan (sitem, naz) Nazar’a (bakış), Tisyâr’dan (maddi ve manevi bir yolculuğa çıkarma) Terehhüm’e (merhamet etme), Ahlak-ı Hamide’den (iyi ahlak) Cemâl’e, Sadakât’ten Ferâh’a (gönül huzuru), Aşk-ı mecazîden Aşk-ı Hakikî’ye, Vefa’dan Esrâr’a (sırlar), Mücahede’den (nefsi terbiye etme kararı) Müşâhede’ye, Mahv’dan (kişinin benliğini yok etmesi) İzzet’e, Sabır’dan Maksud’a ve en mühimi de Muhabbetten Visâl’e şeklinde.

Yılanların işaret ettiği kelimeler ise Sohbet-i seg (dost olmayanlarla düşüp kalkma), istiğnâ (dünya malına tenezzül etmeme), kin, hased, rakip, ağyar (sevgili dışındakiler), akıl, nifak, sevda, kemâl, celâl, kazâ, gurur'dur.

Sayı fırıldağında çektikleri sayı kadar ilerleyen oyuncular bu kelimelerden birine gelirse yılanın kuyruğuna gidiyor.

Yılanların kuyrukları da “teessüf, recâ (dileme), dûzah (tuzak, cehennem), mihnet, adavet, kavga, nedamet (pişmanlık), ta’n-ı hulk (birinin huyunu ve davranışlarını ayıplama), zeval (tükenme), hacâlet (utanma), rıza, zillet” kelimelerinin üzerinde. Mesela şatrancta “celâl” kelimesinin üzerine gelen oyuncu hemen 3 basamak alta “hacâlet” kelimesine dönüyor.

Şatranc levhasının iki yanında da iki büyük yılan var. Bunlardan sağda olan yılanın başı “gurur” kelimesinde.

Satrancı urefa ariflerin satrancı
- Satran-ı Urefa

Çekiliş sonucunda çıkan sayıya göre bu kareye gelen oyuncu ilk karedeki “zillet”e yani oyunun başına dönüyor. Soldaki yılanın başı ise “kaza” kelimesinin üzerinde. O kareden sonra vuslata ulaşacak olan oyuncu ilk sıranın sonunda bulunan “rıza” kelimesine dönüyor.

Son kareden önce Visal’e ulaştıran tek bir kare var: 87. kare: “muhabbet”. Sayı fırıldağından 87. kareye getirecek bir sayı isabet ettiğinde oyuncu diğer kareleri atlayarak “visal”e ulaşıyor.

Satranc-ı Urefa'da tasavvuf yolculuğuna çıkan kişinin geri düşmesine yani "dereke" yolculuğuyla en alt tabakaya düşmesine neden olan durumlar şöyle sıralanır:

  • Edebi Az (11); kişiyi Kötü Fiillere (9)
  • Kötü Sohbet (30); kişiyi Cehalete (7)
  • Hasta Akıl (32); kişiyi Mezellete (5)
  • Cehl (33); kişiyi Toprak Altına (6)
  • Riyâ (51); kişiyi Kine (8)
  • Gurur (91); kişiyi Mihnete (10)
  • Şeytan (100); kişiyi Arzuya (4) geri döndürür.

 ikinci tabakaya düşmesine neden olan durumlar ise şunlardır:

  • Haset (34); kişiyi Büyük Denize (16)
  • Harabeler (45); kişiyi Kötü Huya (18) geri döndürür.

Satranc-ı Urefa'da yükselmenin, yani derece kazanmanın yolları ise şunlardan geçmektedir:

  • Mecâzî Aşk (23); kişiyi Hakikî Aşka (44)
  • Çıplağa Acıma (29); kişiyi İyi Huya (57)
  • İyi Sohbet (40); kişiyi İyi Fiillere (64)
  • Tahkikler (48); kişiyi Ulvî âleme (66)
  • Allah'ın Yolunda (50); kişiyi Cennete (74)
  • Şecâat (55); kişiyi Şehâdete (90)
  • Kâmil Mürşit (62); kişiyi Bekâ Billaha (96)
  • İlim (69); kişiyi Muhammedî Mülke (94) yükseltir. 

Kaynak: Son Haberler

Yorumlar