Şap insanı öldürür mü? Şap hastalığı hayvandan insana bulaşır mı?

Şap insanı öldürür mü, insana bulaşır mı, soruları ülke genelinde hastalığın yeniden ortaya çıkmasıyla birlikte bir kez daha gündem oldu. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından apılan açıklamada, şap hastalığının görüldüğü, hastalığın görüldüğü bölgelere tedbir uygulandığı belirtildi. Bakanlığın açıklaması da durumun ciddiyetini ortaya koyarken vatandaş "şap hastalığı insanı öldürür mü, insana bulaşır mı" sorularını merakla soruyor. 

Şap hastalığı Türkiye'nin güney komşuları ile Asya ve Afrika ülkelerinden gelen bir çeşit hayvan hastalığıdır. Hastalığın bulaştığı hayvanlar ciddi şekilde zarar görebiliyor. Ancak son yıllarda bu hastalığa karşı üretilen aşılar hastalığın daha fazla yayılmasının önüne geçmiş durumda. 

ŞAP İNSANI ÖLDÜRÜR MÜ?

Çift tırnaklı hayvanların viral bir enfeksiyonu olan Şap Hastalığı “teorik” olarak insanlara bulaşabilir. Ülkemize doğu illerimizden giren ve NEP 84 adı verilen yeni bir Şap virusu tüketiciler arasında tedirginlik yarattı. Öncelikle söylemek gerekir ki; tedirgin olacak bir durum söz konusu değildir.

 

Dünyada Şap virusunun insanlara geçtiği bildirilen 40 olgu var. 1929-2001 yılları arasında kayda geçen olgulardan 5’i laboratuvar kazası. Olgular Almanya, İsveç, Polonya, Rusya, İngiltere, Fransa, Şili ve Hollanda’da saptanmış. İkisinde A tipi, diğerlerinde O ve C tipleri görülmüş. Bu “münferit” olgulara bakarak Şap virusunun özellikle direnç sistemi çökmüş kimselere, bağışıklık sistemi bozulmuş insanlara, çocuk ve yaşlılara bulaşabileceği ifade ediliyor.

Yabancı literatürde Şap’ın insanlara bulaşabilme ihtimali “extremely rare” yani “son derece nadir” olarak belirtiliyor ve halk sağlığı problemi olmayacağı vurgulanıyor.

Ülkemiz, komşularımızdan gelen Şap viruslarına sıklıkla maruz kalmaktadır. Bu sebeple Şap hastalığı, ne yazık ki, tamamen yok olmuyor. Daha önceki suşlar ile aşı uygulaması yapılmakta iken, son zamanlarda değişik bir suşun sebep olduğu Şap hastalığı tekrar gündemimize girdi. Şap hastalığı insanlara kolayca bulaşsaydı ülke olarak ağzımızdan salya akışı eksik olmaz, ağzımız, ayağımız yaralı bir şekilde gezerdik.

 

Beşeri hekimlikte Şap hastalığı ile karışan virus etkenli bir hastalık var. El, ayak, ağız hastalığı. Yabancı literatürde Şap hastalığı Foot and Mouth Disease, ayak ve ağız hastalığı olarak geçiyor. Kısaltılmış hali FMD. Beşeri hekimlikte, daha çok çocuklarda görülen hastalığın adı ise HFMD. Belirtiler birbirine çok benziyor. Belirtilerin benzerliği sebebiyle çok karıştırılan bir durum ortaya çıkıyor.

Hâlbuki hastalık etkeni olan viruslar kesinlikle birbirinden farklı. El, Ayak, Ağız hastalığı (HFMD) enterovirus ailesinden Coxsackie virus, Şap (FMD) ise Aphtovirus. Etkenleri farklı, ama belirtiler birbirini andırıyor. Bazen bu yüzden karıştırılabiliyor.

Dünyada uzun yıllar içerisinde nadiren insanlara bulaştığı saptanan Şap hastalığının çabucak iyileştiği, başka birine bulaşmadığı da saptanmış.

Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklara “zoonoz” adını veriyoruz. Zoonoz hastalıklardan en “ünlü” olanları; kuduz, şarbon, bruselloz ve tüberkülozdur. Şap hastalığını bunlarla aynı kategoride görmek, zoonozlardan biri olarak saymak yersizdir. Zaten OIE (Uluslararası Salgın Hastalıklar Merkezi), Şap hastalığının dünyada sadece birkaç kişisel olgu olarak görülmesi ve bu olguların da hastaneye bile gitmeden kısa sürede şifaya kavuşması dolayısıyla “halk sağlığı riski oluşturmadığı” kanaatine varmıştır. OIE resmi sayfasında bu şekilde belirtilmiştir.

Özet olarak; Şap hastalığı çift tırnaklı hayvanların sahipleri açısından, hayvancılık ekonomisi yönünden büyük bir problem olup, insan sağlığı yönünden tedirginlik yaratacak bir hastalık değildir.

TARIM BAKANLIĞININ AÇIKLAMASI

Bakanlıktan yapılan açıklamada şöyle denildi: Irak'ta şap hastalığıyla ilgili gelişmelerin ortaya çıkması üzerine, Avrupa Birliği Şap Hastalığı ile Mücadele Komisyonu (EuFMD) koordinasyonunda Numune Gönderme ve Test Etme Protokolü çerçevesinde, Bakanlığımıza bağlı Şap Enstitüsü Müdürlüğümüze incelenmek üzere farklı mahallerden numuneler gönderilmiştir.

Enstitümüzce, bir numunenin, daha önce ülkemizde rastlanmayan SAT-2 serotipi olduğu tespit edilerek etken izole edilmiş ve ülkemizde bu serotipe karşı aşı üretimi için çalışmalara ivedilikle başlanmış, İl Müdürlüklerimizin yanı sıra tüm paydaşlar konuyla ilgili uyarılmıştır.

Bakanlığımızca, hastalığın ülkemize sıçramasının engellenebilmesi için ilgili kurumlarla derhal iletişime geçilerek, sınır gözetim ve yol kontrol faaliyetlerinin artırılmasına ilişkin gerekli bilgilendirmeler yapılmıştır.

Sahada titizlikle yürütülen çalışmalar neticesinde, SAT-2 serotipi şap hastalığını taşıyan ilk vaka tespit edilmiştir. Hâlihazırda hastalık görülen 8 işletmede kordon- karantina dâhil olmak üzere tüm tedbirler alınmıştır. 8 Mart 2023 tarihinde de Dünya Hayvan Sağlığı Örgütüne gerekli bildirimde bulunulmuştur.

Şap Enstitü Müdürlüğümüz tarafından yürütülen çalışmalar neticesinde ise SAT- 2 serotipine karşı aşı üretilmiş ve 9 Mart 2023 tarihi itibarıyla kullanıma hazır hale getirilmiştir.
Bu gelişmeler üzerine toplanan Ulusal Hastalık Kontrol Merkezi tarafından hastalığın yayılmasını önleyici tüm tedbirler alınmış olup, kesim, ithalat ve ihracat amaçlı yapılan sevkler dışında, şap hastalığına duyarlı tüm hayvan hareketleri (il içi ve il dışı) ilkbahar şap aşılama kampanyası süresince ülke genelinde durdurulmuştur.

SAT-2 serotipi şap hastalığına ilişkin tüm gelişmeler ilk andan itibaren Bakanlığımızca yakından takip edilmekte olup gerekli tüm önlemler alınmaktadır. Ülkemizde ilk defa görülen bu serotipe karşı ivedilikle aşı üretimini tamamlayan Bakanlığımız, büyükbaş hayvan varlığımızın tamamının aşılanması için gerekli çalışmaları süratle yürütmektedir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.