Melek yatırımcı nedir, nasıl melek yatırımcı olunur?

Türkiye genelinde bireysel katılım sermayesi (BKS) olarak bilinen "melek yatırımcılık" için verilen lisans sayısı 445'e ulaşırken, lisans alanların büyük bölümünü servet sahibi ve yüksek gelirli yatırımcılar oluşturdu.

Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, henüz başlangıç aşamasındaki bir iş fırsatına yatırım yaparak girişimin büyümesi ve gelişmesi amacıyla sermaye ve bilgi birikimi sağlayan melek yatırımcılık için verilen lisans sayısı 2013'te 155, 2014'te 120, 2015'te 69, 2016'da 68 olarak kaydedildi. Geçen yıl da bu amaçla verilen lisans sayısı 33 oldu.

Bu çerçevede son 5 yılda verilen bireysel katılım sermayesi lisans sayısı 445 olarak kayıtlara geçti.

Bu dönemdeki lisans başvurularının yüzde 83'ü Marmara Bölgesi'nden yapılırken, melek yatırımcılığa en çok talep İstanbul'dan geldi. İstanbul için verilen lisans sayısı 346'yı buldu. Bu ili 36 lisansla Ankara, 20 lisansla İzmir, 13 lisansla Bursa, 3 lisansla da Kocaeli izledi.

Lisans alanlar gelir ve tecrübelerine göre değerlendirildiğinde, 149 yatırımcının tecrübeli, 169 yatırımcının servet sahibi, 127 yatırımcının da yüksek gelirli olduğu belirlendi. Eğitim durumuna göre bakıldığında yatırımcıların 385'inin lisans ve yüksek lisans sahibi olduğu görülürken, 2 ilköğretim mezununun melek yatırımcı lisansı alması dikkati çekti.

Melek yatırımcıların ağırlıklı yaş ortalaması 35 ile 50 arasında değişirken, yatırım yapılan şirketlerin yüzde 68'ini mikro, yüzde 32'sini küçük işletmeler oluşturdu.

En fazla başvuru yazılım ve uygulama-geliştirmede

Bireysel katılım sermayesi sistemi üzerinden ilk yatırım 2013 yılında gerçekleştirilirken, bugüne kadar yapılan yatırımlarda bireysel katılım yatırımcıları yüzde 10 hisse bedeli için ortalama 70 bin 723 lira sermaye aktardı.

Öte yandan, Aralık 2017 itibarıyla sistemdeki toplam yatırım başvurusu tutarı 11 milyon 454 bin 206 lirayı buldu. 8 milyon 315 bin 946 lira tutarındaki yatırım başarıyla sonuçlandırıldı.

Yatırım başvurularının yüzde 49'unu yazılım ve uygulama-geliştirme, yüzde 18'ini e-ticaret, yüzde 9'unu da veri tabanı faaliyetleri oluşturdu.

Vergi desteği ilgiyi artırıyor

Bireysel katılım yatırımcılığında en çok vergi desteğinin etkili olduğu belirlendi.

Girişimcilerle şirkete sermaye sağlayarak ortaklık kuran melek yatırımcılara, koydukları sermayenin yüzde 75’inin veya tamamının gelir vergisi matrahından düşürülmesi imkanı veriliyor. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK veya KOSGEB tarafından belirlenmiş programlar kapsamında desteklenmiş yenilikçi, Ar-Ge odaklı, katma değeri yüksek ancak yüksek risk içeren erken aşama firmalara yönelik yatırımları özendirmek için de bu tür firmalara konulan sermayenin tamamının gelir vergisi matrahından düşürülmesi olanağı sağlanıyor.

Türkiye, melek yatırımcılığa verilen destekle İngiltere, İtalya, İspanya, Almanya, Fransa, Singapur, İsrail ve ABD'nin çeşitli eyaletlerinin önünde yer alıyor. Ayrıca, ülke genelinde 13 melek yatırımcı ağı faaliyet gösteriyor. Akredite edilmiş ağlarda lisansı olmadan faaliyet gösteren 424 melek yatırımcı bulunuyor.

Melek Yatırımcı nedir, kimdir?

Daha önce hiç uygulanmamış bir fikriniz var ya da hayata geçmiş bir projeye yeni bir bakış açısı katarak değerlendirmek istiyorsunuz. Fikrinizin yol haritasını çıkarttınız, sunumunuz hazır. Projenize inanıyor ve başarısız olacağına dair tek bir şüphe duymuyorsunuz. Tek eksiğiniz ise size finansal destek sağlayacak birilerini bulmak. Başka bir ifadeyle, girişiminizi değerlendirip ona kaynak sağlayacak bir yatırımcı arıyorsunuz. Bu noktada melek yatırımcı devreye giriyor. Melek Yatırımcılar henüz yolun başında olan (Start-up) iş fırsatına yatırım yaparak işletmelerin büyümeleri veya gelişmeleri için sermaye sağlarlar.

Başka bir ifadeyle yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren firmalara, kuruluşlarının çok erken bir döneminde yatırım yapan özel yatırımcılardır. Yaptığı yatırım miktarıyla doğru orantılı olarak girişimden hisse almakla birlikte genelde bireysel destek ve danışmanlık sunarlar. Finansal faktörlerin yanı sıra; ekonomik, sosyal ve kişisel sebepler de yatırım kararlarını etkiler. Karar alma sürecine iç görülerini eklemekte sakınca görmeyen melek yatırımcılar bu yatırımdan çıkış yapana  kadar girişimin bir parçası olmayı tercih ederler.

Türkiye melek yatırımcılık modelini yeni yeni keşfediyor ancak melek yatırımcı sayısının hızla artacağına inanılıyor. Yatırım miktarının da 100 milyon dolar seviyesine çıkacağı öngörülüyor.

Genç nüfus dinamiklerinin ve geleceğin yaratılması için melek yatırımcılık büyük önem taşıyor. Türkiye’de hali hazırda; ILab, Lab-x, Galata Business Angels, Endeavor, Linksangel gibi melek yatırımcı şirketleri bulunmakta. Türkiye, özellikle teknoloji ve internet için işlenmemiş bir maden olarak öne çıkıyor. ABD’ye baktığımızda ise 300 binin üzerinde internet melek yatırımcısı var ve 23 milyar $ yatırımları olmuş. ABD’de her gün 180 girişimci melek yatırımcılardan para alıyor. Avrupa’da da 70 bin melek yatırımcı var ve her yıl yaklaşık olarak 5 milyar $ yatırım yapılıyor.

Türkiye’de melek yatırımcılığın hukuki boyutu

Ülkemizde 15.02.2013 tarihli Resmi Gazete ile yürürlüğe giren “Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği” ile melek yatırımcılık yasal bir zemine kavuşmuştur. Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan yönetmelikte melek yatırımcılığın gelişmesi için “vergi desteği” getirilmiştir. Melek yatırımcıların vergi desteğinden faydalanabilmesi için Bireysel Katılım Sermayesi Lisansına sahip olması gerekmektedir.

Yönetmeliğe göre, yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar ya da tecrübeli yatırımcılar bu lisansı almaya hak kazanabilmektedirler. Alınan lisans 5 yıl geçerli olup bu süre içerisinde en fazla 20 farklı yatırıma verdikleri destek vergi avantajından yararlanabilmektedir.

Melek yatırımcılık için getirilen vergi desteği, en fazla 1 milyon TL yatırım ile sınırlıdır. Aynı zamanda melek yatırımcılar hisse tutarlarının %75’ini vergiden düşebilmektedirler. Melek yatırımcının bir girişime yapacağı yatırımın alt sınırı 20 bin TL, üst sınırı 1 milyon TL’dir. Bununla birlikte melek yatırımcılar girişim şirketinin %50’sinden fazlasına sahip olamazlar. Şirket yönetimine katılımı Yönetim Kurulu üyeliği ile sınırlandırılan melek yatırımcının şirketten herhangi bir ücret ya da maaş alması yasaktır.