İstinabe nedir?

İstinabe Arapça kökenli bir kelime olup, hukuk dilinde "ifade alma izni" anlamına gelir. Davanın görülmekte olduğu mahkemeye gönderilmek için başka bir yerde bulunan bir tanığın oradaki mahkeme tarafından ifadesinin alınması anlamına da gelir. Ulusulararası anlamda ise, bir ülkenin, başka bir ülkeden "ifade almak için izin talep etmesi" anlamına gelir.

Mahkemeler ancak kendi yargı çevreleri içinde yargılama faaliyetinde bulunabilirler. Mahkemeler kendi yargı çevresi dışında (başka bir mahkemenin yargı çevresi içinde) olan usulî işlemleri, o yargı çevresine giderek yapamazlar. Açılmış bir davada, davaya bakmakla görevli ve yetkili mahkemenin kendi
yargı çevresi dışında (başka bir mahkemenin yargı çevresi içinde) yapılması gereken bir işlem için yargı çevresi içinde o işlemin yapılacağı mahkemeden hukukî yardım istemesine istinabe denir. İstinabe sadece Türk mahkemeleri arasında söz konusu değildir. Bir Türk mahkemesi yabancı bir mahkemeyi, yabancı bir mahkeme de bir Türk mahkemesini istinabe edebilecektir. Mahkemelerin uluslararası boyuttaki bu adlî işbirliğine genel olarak milletlerarası hukukî yardım denilmektedir.

Uluslararası ceza istinabe yoluyla yerine getirilebilecek işlemler: 

• a) Şüpheli veya sanıkların ifadelerinin alınması veya sorgularının yapılması, 
• b) Mağdur, müşteki, katılan, tanık veya bilirkişilerin dinlenmesi, 
• c) Bilgi ve delil temini, banka kayıtları, muhasebe belgeleri, şirket dosyaları ve ticari belgeler de dâhil olmak üzere, ilgili belge ve kayıtların asıllarının veya tasdikli suretlerinin sağlanması, 
• d) Delil toplamak amacıyla; kazanç, malvarlığı, araç-gereç ya da diğer hususların tespiti veya izlenmesi, 
• e) Delil amaçlı arama ve el koyma, eşya ve yer incelemesi, 
• f) Yabancı mahkemelerce verilen el koyma veya benzeri tedbirlerin infazı, 
• g) Yabancı mahkemelerce verilen nihai hükümlerde yer alan, hapis cezası, para cezası, müsadere, hak yoksunluğu veya diğer cezai yaptırımların infazı. 
• h) Cezai kararların tebliği. (Cezai kararların tebliği adli yardımlaşma işlemi niteliğindedir ancak ayrı bir Genelge ile düzenlenmiştir. Cezai tebligat konusunda daha fazla bilgi için tıklayınız)