Filistin meselesini anlamak için film ve kitap önerileri

Birçok dinin doğduğu, günümüzde farklı dinlere mensup Filistin ve İsrail halklarının yaşadığı, ‘kutsal’ saydığı topraklarda çatışmalar, gerginlikler bitmiyor. Bölgenin tarihini, çokkültürlü yaşamını daha iyi anlamak için 10 film ve 10 kitaplık bir seçki hazırladık...

- Limon Ağacı (Yön: Eran Riklis/ Yapım yılı 2008)

Sandy Tolan’ın gerçek olaylara dayanan kitabından (Pegasus Yayınları) uyarlanan bu yapımda Batı Şeria’da yaşayan ve nesillerdir kendilerine ait bahçede limon yetiştiren Salma adlı bir kadının verdiği mücadele anlatılır. İsrail Savunma Bakanı komşu eve taşınınca kadıncağızın rahatı kaçar, çünkü güvenlik güçleri Salma’nın limon ağaçlarını potansiyel tehlike olarak görmektedirler. Film, İsrail-Filistin gerilimi konusunda bir hikâyeye sahip olan ‘Dünya Kupası’nı da yöneten Eran Riklis’in imzasını taşıyor.

- Vaat Edilen Cennet (Yön: Hany Abu-Assad / Yapım yılı 2005)

Tel Aviv’deki bir saldırı için intihar bombacısı olarak görevlendirilen iki çocukluk arkadaşı Said ve Khaled’in eylem için hazırlanırken yaşadıkları psikolojik süreci, böylesi bir yükün altında nasıl bir halet-i ruhiye içine girdiklerini gösteren bu film, birçok festivalden ödüller kazanırken ‘Yabancı Dilde En İyi Film’ dalında Oscar’a aday gösterilmişti.  

- Beşir’le Vals (Yön: Ari Folman / Yapım yılı 2008)

Gördüğü bir kâbusu arkadaşıyla paylaşan yönetmen Ari Folman, meseleyi Lübnan’da asker olarak bulunduğu döneme ilişkin kendisiyle ve yaptıklarıyla bir tür hesaplaşma sürecine girer. Zamanında çok ses getiren animasyon filmi, Sabra ve Şatilla katliamlarını ve söz konusu süreçte yaşananları perdeye dürüst bir bakış açısıyla taşıyordu.

- Kupa Finali (Yön: Eran Riklis / Yapım yılı 1991)

Tarihler 1982’yi gösterirken İsrail Lübnan’ı işgal eder. Çavuş Cohen’in asıl derdi İspanya’da düzenlenen Dünya Kupası’nı yerinde izlemektir. Devriye görevi sırasında Filistinli gerillalara esir düşer. Onları esir alan grubu daha önce İtalya’da yaşamış olan Ziad adlı bir Filistinli yönetmektedir. Kısa zaman içinde anlaşılır ki iki tarafın da ortak tutkusu futboldur. Hatta iki tarafın asıl ortak noktası, finalde Batı Almanya’ya karşı İtalya’yı tutacak olmalarıdır. Ben Eran Riklis’in ‘Kupa Finali’ adlı bu filmini özel olarak çok severim, çünkü futbol-siyaset ilişkisi kadar insanlık hallerine de vurgularda bulunur. Ve bugünlerden bakıldığında ait olduğu coğrafyaya ilişkin çok naif ve romantik bir bakışı vardır...

- Omar (Yön: Hany Abu-Assad / Yapım yılı 2013)

Batı Şeria’da yaşayan genç fırıncı Ömer, çocukluk arkadaşları Tarek ve Amjad’la İsrail güçlerine karşı direniş eylemlerine katılır. Ne var ki eylemlerin birinde işler ters gider ve bir asker ölür. Tutuklanan Ömer, İsrail İstihbarat Servisi tarafından muhbir olarak çalışması için zorlanır. Bundan sonraki aşama onun zorlu bir psikolojik ve ahlaki sürecin ifadesi olacaktır.

- Beytüllahim (Yön: Yuval Adler / Yapım yılı 2013)

İsrailli bir istihbarat subayı olan Razi, Filistinli bir gerillanın kardeşi Sanfur’u muhbir olarak işe alır. Yine psikolojik ve ahlaki gelgitlerle dolu bu öyküde Gizli Servis tarafından kimi muhalif aktivitelere katıldığı iddia edilen Sanfur hakkında Razi ikilem yaşayacağı bir sürece girer...

- Hakaret (Yön: Ziad Doueri / Yapım yılı 2017)

Basit bir su giderinden çıkan tartışmanın Lübnan’daki toplumsal fay hatlarını tetiklemesini ve cepheler, dinler, eski hesaplar arası koca bir meseleye dönüşmesini anlatan filmde öyküyü iki ana karakter sürükler: Hıristiyan cemaatinden araba tamircisi Tony ve Filistinli ustabaşı Yasser... Basit bir kavganın boyutları büyür, işin içine Ariel Şaron, Filistin davası gibi unsurlar katılır ve ulusal mesele haline gelir...

- Burası Bir Cennet Olmalı (Yön: Elia Suleiman/ Yapım yılı 2019)

Kendisine Filistin’den başka bir vatan aramak için yola koyulan yönetmen Elia Suleiman, gittiği her yerde anavatanıyla benzerlikler bulur... Filistin’den start alıp New York, Doha ve Paris’e uzanan bu öyküde Suleiman’ın geride bırakmak istediği meseleler yeniden karşısına çıkar ve gerçek evinin nerede olduğu sorusuyla cebelleşir.

- Entebbe’de 7 Gün (Yön: Jose Padilha/ Yapım yılı 2018)

27 Haziran 1976’da, Telaviv-Paris seferini yapan Air France’a ait 246 yolcuyu taşıyan uçak, ikisi Filistin Kurtuluş Örgütü, ikisi de Alman Kızıl Ordu üyesi dört militan tarafından kaçırılır. Eylemi gerçekleştirenlerin isteği İsrail’in elindeki Filistinli gerillaların bırakılmasıdır. İzak Rabin başbakanlığındaki hükümet, durumu nasıl çözeceğini düşünürken ordu kanadı gizli bir operasyona soyunur ve 200 kadar seçme askerle harekete geçer...

- 200 Metre (Yön: Ameen Nayfeh/ Yapım yılı 2020)

Mustafa, Batı Şeria Duvarı’nın ayırdığı, kendi Filistin tarafında, eşi ve ailesinden yalnızca 200 metre ötede yaşayan bir inşaat işçisidir. Her gece balkonun ışıklarını yakarak ailesine ‘İyi geceler’ dilemektedir. Lakin günün birinde oğlu kaza geçirir ama sınırı geçmesine izin verilmez. O da bu durumda bir kaçakçının yardımıyla 200 metrelik bir yolu kat etmek için 200 kilometrelik tehlikeli bir serüvene atılır. Filistinlilerin İsrail işgali altında yaşadığı zulmün farklı bir cephesini perdeye taşıyan, kara komediye de göz kırpan bir çalışma.

İSRAİL FİLİSTİN MESELESİNE DAİR KİTAPLAR

- Küçük Bir Ayrıntı/ Adania Shibli/ Can Yayınları

Bu yılki Frankfurt Kitap Fuarı kapsamında kendisine verilecek ödül için yapılacak törenin iptal edilmesiyle gündeme gelen Filistinli yazar Adania Shibli’nin etkileyici romanı ‘Küçük Bir Ayrıntı’, 1949’da İsrail askerlerinin öldürdüğü Filistinli bir genç kızın izini sürüyor. Kitap “Savaş, şiddet ve bellek üzerine tüyler ürpertici bir roman” olarak değerlendiriliyor.

- Aşk ve Karanlık/ Amos Oz/ Doğan Kitap

İsrail’deki ‘Barış, Şimdi’ hareketinin öncülerinden İsrailli yazar Amos Oz’un Rusya’dan Kudüs’e uzanan kendi ailesinin, birbiriyle uyuşmayan kültürlerin, acının, azmin, sevginin ve karanlığın hikâyesi, bir çocuğun var olma mücadelesi...

- Yersiz Yurtsuz/ Edward W. Said/ Metis

Filistin davasına bağlılığıyla bilinen 20. yüzyılın önemli düşünürlerinden Edward Said’in çocukluk ve ilk gençlik yıllarına dair anılarını aktardığı samimi bir otobiyografi.

- Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları (1948-1988)/ Fahir Armaoğlu/ Kronik Kitap

‘Filistin Neresidir?’ sorusuyla başlayan kitap, Herzl ve Sultan II. Abdülhamid görüşmeleri, Osmanlı’nın son yılları, Balfour Deklarasyonu, İsrail’in kuruluşu, 1gibi, ‘meselenin’ en kritik noktalarına temas eden bir başucu kaynağı.

- Paylaşılamayan Kutsal Topraklar ve İsrail/ Jean-Christophe Attias, Esther Benbassa/ İletişim

Eski Ahit’ten bugüne “İsrail toprağı” kutsallaştırmasının yaşadığı çelişkili macerayı ele alan kitap, günümüz dünyasının önde gelen çatışmalarından birini tüm çetrefilliği içinde görmemizi sağlıyor.

- Filistin Ulusal Hareketinin Kurucusu Hacı Emin El-Hüseyni/ Zvi Elpeleg/ İletişim

Bütün ömrünü Filistin davasına veren Hacı Emin, genç yaşta Kudüs müftüsü seçildikten sonra, 30 yıl boyunca Filistinlilerin tartışmasız lideri olmuş, 1948’de İsrail Devleti kurulunca halkı tarafından lanetlenip, yenilginin tek sorumlusu olarak ilan edilmişti. ‘Davası’ uğruna, İngilizlere karşı Nazi Almanyası’yla işbirliğine girmekten çekinmemişti.

 - İsrail-Filistin Meselesi/ Vladimir Grigorieff, Çizer: Abdel de Bruxelles/ Karakarga Yayınları

‘İsrail-Filistin Meselesi’nin karmaşıklığına ışık tutan bir çizgi roman... Asla öngörülemeyen tarih, mantıklı bir uzlaşmaya sonunda varacak mı? 

- Kudüs... Ey Kudüs/ Larry Collins, Dominique Lapierre/ Kronik Kitap

1948 Arap-İsrail Savaşı sırasında iki kesim tarafından parçalanan Kutsal Kent’in, Kudüs’ün dramatik ve olağanüstü öyküsü...

- Tünel: Gazze’de Yaşamak/ Mehmet Akif Ersoy/Kapı Yayınları

Gazeteci Mehmet Akif Ersoy’un abluka altındaki Gazze’de gazetecilik yaparken yaşadığı zorlu sürecin ve bu sürece eşlik eden zihinsel çabanın ürünü...

- Osmanlı’da İki Amerikalı Misyoner: Levi Parsons ve Pliny Fisk’in Anadolu ve Kudüs Seyahat Raporları/ Ayşe Aksu/ Dergâh Yayınları

American Board adlı misyonerlik teşkilatı tarafından 19. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı topraklarına gönderilen Levi Parsons ve Pliny Fisk’in Filistin ve Anadolu’daki izlenimlerine yer verdikleri raporlar ve mektuplardan oluşan kitap, o dönemdeki bölge halkı hakkında önemli bilgiler içeriyor.

- Filistin’i Bölüşmek/ Avi Shlaim/ Küre Yayınları

“Kitap, Doğu Ürdün Emiri Abdullah ile sonradan İsrail hükümeti olacak olan Yahudi Ajansı’nın lider kadrosu arasındaki gizli ilişkilere odaklanıyor. Sempati ile menfaat birliğini, anlaşmazlık ile bir uzlaşı yakalamaya giden yolda trajik bir biçimde kaçırılan fırsatları yan yana resmettiği bu sıradışı ilişkinin etkileyici bir tablosunu çiziyor.” Judith L. Bara...