Endemi nedir, ne demek, pandemi ile endemi farkı nedir?

Endemi nedir, ne demek, pandemi ile endemi farkı nedir? Avrupa Birliğinin (AB) ilaç düzenleyicisi Avrupa İlaç Ajansı (EMA) yetkilileri, Omicron varyantının hızla yayılmasını olumlu değerlendirmemelerine rağmen bunun pandemiden endemiye giden sürece yol açabileceğini bildirdi. Endemi nedir, ne demek, pandemi ile endemi farkı nedir?

EMA'nın aşı stratejisinden sorumlu yetkilisi Marco Cavaleri, Kovid-19 salgını ve aşılarla ilgili son durum hakkında basın toplantısı düzenledi.

"Tünelin sonundaki ışığa ne zaman ulaşacağız?" sorusunu yanıtlayan Cavaleri, “Bunu bilmiyoruz ama önemli olan ve gördüğümüz şey, virüsün daha endemik hale geldiği. Ancak şu anda endemi durumuna geldiğimizi söyleyemeyiz. Koronavirüs şu anda hala pandemik virüs gibi davranıyor. Bunu Omicron kaynaklı acil vakalar bize gösteriyor.” ifadesini kullandı.

“Hala bir pandeminin içinde olduğumuzu unutmamalıyız.” diyen Cavaleri, halk arasında bağışıklığın artmasıyla ve Omicron varyantının yayılmasıyla aşılara ek olarak doğal bağışıklığın fazlalaşacağını, böylece pandemiden endemiye daha yakın bir senaryoya doğru hızla ilerleme görülebileceğini dile getirdi.

Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) birkaç ay içinde Avrupa nüfusunun yarısından fazlasına Omicron’un bulaşabileceği açıklamasını değerlendiren Cavaleri, Omicron dalgasının yaratacağı yükten endişeli olduklarını, hastalık nispeten hafif geçiyor görünse de bu dalganın sonuçlarına hazırlıklı olmak gerektiğini vurguladı.

Omicron varyantı daha bulaşıcı olduğu için çok sayıda kişinin, semptom göstermese bile virüse maruz kalacağını aktaran Cavaleri, şöyle devam etti:

“Bu da hepimizin bağışıklık sisteminde doğal bir güçlenme olabileceği anlamına geliyor. Ek bir bağışıklık katmanının ortaya çıkması çok önemli çünkü bu daha sonra salgının endemiye dönüşmesini sağlayabilir. Omicron'un çok fazla yayılması iyi bir haber değil ama bu dalganın Avrupa'yı ve dünyanın diğer yerlerini etkisi altına almasından sonra çok sayıda kişiye virüsün bulaşmış olacağını, bu sayede bizi pandemiden endemiye götürecek güçlü bir bağışıklığa sahip olacağımızı düşünebiliriz.”

“HER 3-4 AYDA BİR TAKVİYE AŞI YAPTIRAMAYIZ”

Cavaleri, Kovid-19 aşılarının 4. takviye dozunun gerekip gerekmeyeceği sorusunu yanıtlarken, bu konuda henüz yeterli bilimsel veri bulunmadığını aktardı.

“Kısa aralıklarla takviye aşı yapılması hakkında endişelerimiz bulunuyor.” ifadesini kullanan Cavaleri, şunları dile getirdi:

“Takviye dozlar kapsamlı bir stratejinin parçası olmamalı. Her 3-4 ayda bir sürekli takviye aşı yaptıramayız. Örneğin 4 ayda bir takviye doz uygulanması durumunda ileride bağışıklık sisteminden istediğimiz tepkiyi alamayabiliriz. O yüzden tekrarlayan aşılamalarla bağışıklık sistemine fazla yükleme yapmamaya dikkat etmeliyiz. Ayrıca halk arasında sürekli takviye aşı yapılmasına karşı bıkkınlık oluşabilir.”

Cavaleri, takviye aşılamaların bir veya iki kez yapılabileceğini ancak sürekli tekrarlayacak şekilde devam edecek bir durum olmadığını belirtti.

Daha uzun aralıklarla yapılacak takviyelerin düşünülebileceğini vurgulayan Cavaleri, “İdeal olanı ise şudur; endemiye doğru giden bir senaryo olursa takviye dozlar kış mevsiminin gelmesiyle grip aşısı ile senkronize şekilde yapılabilir.” diye konuştu.

ENDEMİ NEDİR?

Peki sözü edilen "Endemi" nedir, "Pandemi" ile arasındaki fark nedir? 

Endemi epidemiyolojide bulaşıcı bir hastalığın dışarıdan herhangi bir etki olmadan belli bir popülasyonda varlığını sürdürebilmesi durumunu tanımlar.

Endemi ve andemik olarak da anılır. Örneğin İngiltere'de, suçiçeği hastalığı endemik olmasına rağmen (popülasyonda sabit oranda), sıtma endemik değildir. Her yıl, İngiltere'de dışarıdan bulaşan birkaç sıtma vakası görülmesine karşın, popülasyon içinde kalıcı bir şekilde aktarımı mümkün değildir. Çünkü bu hastalığı insandan insana taşıyabilecek Anopheles cinsi sivrisinekler mevcut değildir.

Bulaşıcı bir hastalığın endemik olması için o hastalıktan etkilenen her bir insanın hastalığı ortalama olarak bir kişiye bulaştırması gereklidir. Hastalığa karşı hassas bir popülasyon için, bu hastalığın temel reprodüksiyon sayısının (R0) 1'e eşit olması gereklidir. Hastalığa karşı bağışıklık kazanmış bireyleri de içeren bir popülasyon için, temel reproduksiyon sayısının hastalığa karşı hassas bireylerin oranıyla (S) çarpımı 1'e eşit olmalıdır. Hastalığın endemik sabit halde olması için:

Bu şekilde hastalık popülasyondan silinmediği gibi etkilenen insanların oranı da geometrik şekilde artmaz ve bu hastalığın endemik olduğu söylenir. Epidemi(salgın) olarak başlayan bir hastalık, ya belli bir süre sonra etkisini tamamıyla yitirir (İleriki tarihlerde tekrar tekrar ortaya çıkma ihtimali mevcuttur.) ya da endemik hale gelir. Sonucun nasıl olacağı hastalığın ölümcüllüğü ve bulaşma yolları gibi çeşitli etmenlere bağlıdır.

AIDS hastalığının Afrika'da endemik olduğu ifadesi daha çok sözün gelişiyle kullanılmaktadır ve AIDS'in bu bölgede bulunduğu ima edilmektedir. Afrika'daki AIDS vakalarının halen daha artması nedeniyle, bu hastalığın endemik değil ancak epidemik olduğunu söylenebilir.

---