Çin, Doğu Türkistan'da nükleer deneme yapacak iddiası

ABD merkezli New York Times (NYT) Gazetesi, Çin'in 1964'te ilk nükleer testini yaptığı Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Gobi Çölü'nün Lop Nur test alanında son yıllarda yaptığı çalışmalarla nükleer testlere hazırlandığını öne sürdü.

Gazetenin haberine göre, ABD hükümeti ve bağımsız uzmanlar, uzun yıllardır, Çin'in Lop Nur test alanında bazı çalışmalar yürüttüğünü iddia ederken, son yıllarda elde edilen uydu görüntülerinde de tesiste nükleer çalışmalarda kullanılabilecek büyüklükte yeni açılan sondaj kuyuları ve bazı başka alt ve üst yapı çalışmaları yapıldığı iddia edildi.

Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Lop Nur test alanındaki söz konusu çalışmaları ilk olarak ABD Savunma Bakanlığına bağlı Ulusal Jeouzamsal İstihbarat Ajansının eski analistlerinden Dr. Renny Babiarz tarafından tespit edildi.

Pekin yönetiminin nükleer programlarıyla ilgili çalışmalar yürüten Babiarz, sivil uydulardan elde ettiği görüntülerde, 2017-2022 arasında Lop Nur test alanında 500 metreyi aşan derinlikte kuyular, yeni yollar, elektrik hatları ve bazı binalar inşa edildiğini kaydetti.

Babiarz, söz konusu derin kuyulardaki patlamaların yeni nükleer silah türleri geliştirmesi çabalarını hızlandırabileceğini ileri sürerken görüntüleri inceleyen bağımsız uzmanlar da bu görüşü paylaştı.

İddialarına dair bir rapor hazırlayan Babiarz, "tüm verilerin (nükleer test alanında) yeni bir denemeye işaret ettiğini" savunurken Çinli sosyal medya kullanıcıları da Lop Nur test alanın izole bir yapısının bulunduğu ve bölge halkının rızası olmadan nükleer testler için seçildiğini iddia ediyor.

DELİLLER, ÇİN'İN NÜKLEER ÇALIMA HAZIRLIĞINDA OLDUĞUNA İŞARET EDİYOR

Gazeteye konuşan Carnegie Uluslararası Barış Vakfından nükleer uzmanı Tong Zhao da "Tüm deliller Çin'in nükleer denemelere devam etmesine yönelik çalışmalar yaptığına işaret ediyor. Çin en kötü senaryoya hazırlanmak zorunda olduğunu hissediyor." dedi.

ABD'nin nükleer programlarının ve ileri silah teknolojilerinin geliştirildiği Los Alamos Ulusal Laboratuvarının eski Direktörü Siegfried S. Hecker ise "ABD ve Rusya da (nükleer) faaliyetlerini test alanlarında yapmıştı ama böyle değildi." ifadesiyle Lop Nur test alanındaki çalışmaların sıra dışı olduğunu vurgularken uzmanlar, Çin'in nükleer çalışmalarında büyük çaplı modernizasyona gitmiş olabileceğine işaret ediyor.

Uzmanlar, ayrıca, Çin'in nükleer faaliyet hazırlıklarının 1996'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilen Kapsamlı Nükleer Deneme Yasağı Antlaşması'nın altını oyabileceği uyarısında da bulundu.

Öte yandan, bölgedeki Uygur Türkleri ise Çin'in 1964'te başlayan nükleer denemelerden kaynaklanan sağlık tehditlerini uzun süredir protesto ediyor.

Babiarz da Lop Nur tesisinin 2017'den itibaren yapılan toprak setler ve paratonerlerle korunan sığınaklarla tesisin yüksek patlayıcılara karşı dayanıklı hale getirildiğini belirterek, kompleksin "atomik cihazların hazırlanması için olası bir alan olabileceğini" vurguladı.

ÇİN, NÜKLEER FAALİYET İDDİALARINI YALANLADI

Çin Dışişleri Bakanlığı da Lop Nur'daki düzenlemeler ve değişikliklere dair iddiaları reddederken bunları "tamamen sorumsuzca" olarak nitelendirdi.

Bakanlık, yaptığı yazılı açıklamada, Çin'in Kapsamlı Nükleer Deneme Yasağı Antlaşması'na bağlı olduğu ve bu tutumun uluslararası çevrelerce takdir edildiğine işaret etti.

Açıklamada "Çin'in nükleer silahların kapsamlı şekilde yasaklanması ve tamamen ortadan kaldırılması yönündeki asil arzusunu gerçekleştirmek için hiçbir çabadan kaçınmayacağı" belirtildi.

ABD istihbaratı ise Lop Nur Çölü'ndeki çalışmaları takip ettiklerini ancak bunlarla Çin'in ne yapmaya çalıştığının "net" olmadığı görüşünü savundu.

ÇİN, HAZIRLIKSIZ YAKALANMAK İSTEMİYOR

Çin'i sık sık ziyaret eden ve üst düzey bilim insanlarıyla bir araya gelen önde gelen nükleer fizikçi Richard L. Garwin ise Lop Nur'un yeniden inşasının teknolojik bir önlem olduğunu söylerken "Bir başkasının önce davranması durumunda hazırlıksız yakalanmak istemiyorlar." dedi.

Öte yandan, bazı analistler ise Çin'in büyük patlamalar planlamadığını ancak bunun yerine "kritik altı deneyler" yapıyor olabileceğini savunuyor.

Çin'in nükleer deneme programını uzun süredir inceleyen eski Los Alamos Yöneticisi Terry C. Wallace de "Geride olduklarına inandıklarını biliyorum. Test bilgisi konusunda o kadar geride olduklarını düşünüyor olabilirler ki egzotik bir şeyler yapmak istiyorlar." değerlendirmesinde bulundu.