Celal Talabani hayatını kaybetti

Sonhaberler | Haber Merkezi 

Irak siyaset tarihine damga vuran isimlerden biri olarak bilinen KYB'nin ledire eski Cumhurbaşkanı Celal Talabani hayatını kaybetti. Talabani, daha önce geçirdiği rahatsızlık nedeniyle uzun süre yurt dışında tedavi görmüştü. Talabani bugün bir kez daha fenalaşarak yoğun bakıma kaldırıldı. Talabani kısa süre sonra ise hayatını kaybetti. Irak'ın Mesut Barzani ile birlikte tanınan iki Kürt liderinden biri olan Celal Talabani, uzun yıllar Saddam Hüseyin rejimine karşı silahlı mücadele yürütmüştü. 

CELAL TALABANİ KİMDİR?

Celal Talabani, 12 Kasım 1933 tarihinde Irak'ın Kelkan şehrinde dünyaya geldi. Saddam Hüseyin'in ABD tarafından devrilmesinde sonra 2005 yılında Irak Cumhurbaşkanı olarak seçildi. 2014 yılına kadar bu görevinde kaldı. Sağlık sorunları nedeniyle görevini bırakmak zorunda kaldı. 

Bağdat Üniversitesi Hukuk Bölümü mezunu olan Celal Talabani, Kuzey Irak'taki Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) lideri. Parti, genel olarak desteğini şehirli nüfustan ve Kürt toplumundaki radikallerden alıyor. Rakip Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ise, kuzey ve batı bölgelerde etkili.

ESKİ SİLAHLI ÖRGÜT LİDERİ

Talabani hem siyasetçi, hem de silahlı örgüt lideriydi. 1933 yılında doğan Celal Talabani, siyasi kariyerine KDP'ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliğinin kurucu üyesi ve lideri olarak 1950'li yılların başında başladı. KDP'nin üst düzey üyelerinden biri hâline geldi. 1961 yılında, Abdülkerim Kasım hükûmetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı. Kasım'ı iktidardan uzaklaştıran darbenin ardından, 1963 yılında Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif'in hükûmetiyle yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaptı.

BARZANİ İLE AYRIŞTILAR

1975 yılında KDP lideri Mustafa Barzani'yle aralarında derin görüş ayrılıkları oluşmaya başladı ve KDP'den ayrılanların kurduğu ve gelecekte kayınpederi olacak olan İbrahim Ahmed'in önderliğindeki KDP Siyasi Bürosu'na katıldı. Grup, 1966 yılında merkezî hükûmetle bir ittifak kurdu ve KDP karşıtı askerî kampanyada yer aldı. 1970 yılının Mart ayında KDP ve hükûmet arasında bir barış anlaşması imzalandığında, grubun siyasi hayatına son verildi.

BARZANİ-TALABANİ ÇATIŞMASI

Talabani ve Barzani uzun yıllar birbirleriyle mücadele etti. Bunun üzerine Celal Talabani ve kendisini destekleyenler, 1975 yılında Kürdistan Yurtseverler Birliği'ni kurdu. Talabani, KYB'nin sosyalist bir parti olacağını ve KDP'nin aşiret çizgisinden uzak duracağını söyledi. Bir yıl sonra, merkezî hükûmete karşı silahlı kampanya başlattı. 1988 yılında Irak hükûmeti Kürtlere karşı kimyasal silahlar kullandığında (Halepçe Katliamı), KYB ağır bir darbe aldı. Türkiye bu dönemde Barzani'yi desteklemişti, İran ise Talabani'nin tarafını tutup güç dengesi sağlamaya çalışmıştı. Bu yüzden Talabani de, Kuzey Irak'ı terk edince İran'a sığınmak zorunda kalmıştı. Talabani-Barzani ya da diğer bir deyişle KYB-KDP mücadelesi, Kuzey Irak'taki Kürt siyasi hayatının yaklaşık son 30 yılına damgasını vurmuştu. Turgut Özal döneminde Türk pasaportu taşımıştı.

SADDAM SONRASI YENİ DÖNEM

Saddam Hüseyin'in devrilmesi, Talabani'nin siyasi kariyerinde yeni bir dönem açtı. Talabani'nin siyasi hayatı, 1991 Körfez Savaşı'ndan ve kuzeydeki Kürtlerin Irak hükûmetine karşı ayaklanmasından sonra yeni bir döneme girdi. Batı ittifakının uçuşa kapalı bölge ilan etmesi KDP ile kısa süren bir balayı döneminin başlamasına yol açtı. Kuzey Irak'ta seçimler yapıldı ve 1992 yılında KYB-KDP ortak yönetimi kuruldu.

YENİDEN TALABANİ-BARZANİ ÇATIŞMASI

İki parti arasındaki gerilim, 1994 yılında silahlı çatışmalara ve iç savaşa neden oldu. ABD ve kısmen İngiltere'nin çabalarıyla, iki parti heyetleri arasında yapılan çok sayıda toplantının ardından, Talabani ve KDP lideri Mesut Barzani 1998 yılında Washington'da bir barış anlaşması imzaladı.

Talabani, verdiği demeçlerde, 1993 yılında Süleyman Demirel-Erdal İnönü koalisyon hükûmeti kurulduktan sonra Turgut Özal'ın vefatına kadar, Türkiye ile PKK arasında gizli arabuluculuk yaptığını da iddia etmişti.

IRAK SAVAŞINDAN SONRA BİRLEŞME

Anlaşma, 4 Ekim 2002'de iki partiden milletvekillerinin katılımıyla bölgesel parlamentonun toplanması sonucu bir kez daha pekişti. Parlamentonun bu oturumunda, Talabani Kürtler arasındaki çatışmaların yasaklanmasını öngören bir yasanın çıkarılmasını önerdi. ABD önderliğindeki güçlerin Irak'ı işgale başladığı 2003 yılının Mart ayı öncesinde iki parti, aralarındaki anlaşmazlıkları bir yana iterek Talabani-Barzani liderliğini oluşturdu. Her iki lider de daha sonra Irak Yönetim Konseyine atandı. Hem Talabani hem de Barzani, birleşik bir Irak içinde sadece özerklik talep edeceklerini belirtti. Irak savaşı her ikisine de kazanç sağladı.

Talabani 18 Aralık 2012 tarihinde felç geçirdi ve sonunda komada olduğu rapor edilerek Bağdat'ta yoğun bakıma alındı. 19 Temmuz 2014 tarihinde Cumhurbaşkanı Celal Talabani tıbbi tedavisinin ardından 18 ay sonra Irak Kürdistan bölgesine döndü. 24 Temmuz 2014'te görev süresi sona erdi.