Boeing vergi teşvikleriyle uçuyor
- Amerikan havacılık devi Boeing, 14,3 milyar dolarlık vergi muafiyetiyle ülkede devlet tarafından en çok "teşvik edilen" şirket unvanını taşıyor - ABD'de yerel yönetimlerin, Boeing'in sağladığı istihdam olanakları için birbiriyle yarışması, kapitalizmin beşiğinde rekabetin şirketlerden ziyade eyaletler arasında yaşandığı eleştirilerine neden oluyor - Araştırmalar, Boeing'in sayısı bine yaklaşan rekor seviyedeki teşvikler sayesinde neredeyse hiç vergi ödemediğine işaret ediyor - Cato Enstitüsü Ticaret Politikası Uzmanı Lester: - "Teşvik politikaları şirketlerin hükümetleri birbirine karşı kızıştırmasına neden olurken teşvik alan şirketler ödemeleri gerekenden daha az vergi ödüyor"
WASHINGTON (AA) – GÜLBİN YILDIRIM – ABD'nin devlet tarafından en çok desteklenen şirketi Boeing'in rekor seviyedeki teşvikler sayesinde neredeyse hiç vergi ödememesi tepki topluyor. Uzmanlar, dev şirketlere verilen mali teşviklerin ekonomiye yarardan çok zarar getirdiğini düşünüyor.
Dünya Ticaret Örgütünün (WTO) Amerikan havacılık devi Boeing’e
yönelik vergi teşvikleriyle ilgili son kararı, konuyla ilgili
tartışmaları yeniden gündeme getirdi.
Avrupa Birliğinin (AB) şikayeti üzerine soruşturma başlatan WTO,
geçtiğimiz günlerde ABD’nin batı yakasındaki Washington eyaletinin
Boeing’e sağladığı 8,7 milyar dolarlık vergi muafiyetinin, haksız
rekabete neden olduğuna hükmetmişti.
Söz konusu vergi muafiyetinin 90 gün içinde iptal edilmesini isteyen kuruluş, şimdilik zor görünse de gelecekte Boeing’in ABD’nin en fazla desteklenen şirketi unvanını kaybetmesine yol açabilir.
- 14 milyar dolarlık vergi muafiyeti
ABD'de yerel ve federal yönetimlerin şirketlere verdiği teşvik
ve kredilerin izini süren sivil toplum kuruluşu Good Jobs First'in
araştırmalarına göre, son 15 yılda 702 federal ve 293 yerel vergi
teşvikinden yararlanan Boeing, ülkede devlet tarafından en çok
desteklenen şirket özelliğini taşıyor.
Toplamda yaklaşık 14,3 milyar doları bulan bu teşviklerin, 12 milyar doları aşkın önemli bir bölümünü Washington eyaleti tarafından verilenler oluşturuyor. Güney Carolina, Missouri, Alabama ve Oklahoma gibi eyaletler de savunma devine ciddi vergi muafiyeti sağlayan diğer eyaletler arasında yer alıyor.
Yerel yönetimlerin, Boeing için birbiriyle yarışması kapitalizmin beşiği sayılan ABD'de gerçek rekabetin şirketlerden ziyade eyaletler arasında yaşandığı eleştirilerini beraberinde getiriyor.
- Tek kuruş vergi ödememiş
Bununla birlikte, Citizens for Tax Justice’ın araştırma raporuna
göre, Boeing aldığı vergi teşvikleri sayesinde son 10 yılı aşkın
süredir eyaletlere tek kuruş vergi ödemedi.
Ayrıca, şirketin her yıl milyarlarca dolarlık savunma ihaleleri aldığı federal hükümete de bazı yıllar hiç vergi ödemediği anlaşılıyor. Washington merkezli Vergi ve Ekonomi Politikaları Enstitüsünün analizlerine göre, vergi kanunlarındaki boşluklardan yararlanmayı iyi bilen şirket, 2010-2015 arasında federal hükümete vergi ödemediği gibi karının yüzde 0,4'ü oranında da vergi iadesi aldı.
ABD’de şirketlere yönelik kurumsal vergi oranı ise yüzde 35. Buna göre, söz konusu dönemde ortalama yıllık karı yaklaşık 4,5 milyar dolar olan şirketin kaba bir hesapla normalde ödemesi gereken yıllık vergi tutarı 1,5 milyar doları aşıyor.
Buna karşın, Boeing’in aldığı vergi muafiyetleri, indirimleri ve
yasal boşluklar sayesinde ne eyaletlere ne federal hükümete vergi
ödediği iddia ediliyor.
Şirketin tek savunması ise bu analizlerin ertelenmiş vergi
borçlarını hesaba katmaması…
WTO’nun kararı ise sadece Washington eyaletinin 2014-2040 döneminde sağlayacağı 8,7 milyar doları hedef alıyor.
- Teşvikler istihdam için
Teşvikler genel olarak toplamda yaklaşık 160 bin işçisi bulunan şirketin faaliyetlerini başka bir eyalete veya ülkeye taşımaması için veriliyor. Bunun en büyük nedeni ise istihdam olanaklarını kaybetmemek...
Örneğin, Washington eyaletinin Boeing’e 777X model yeni uçağın
kanatlarını sınırları içerisinde üretmek için yeni bir fabrika
kurma şartıyla verildi. Öte yandan, Boeing milyarlarca dolarlık
teşvike rağmen geçen haziranda eyaletindeki tesislerde çalışan
200'den fazla işçisini çıkaracağını açıkladı.
Şirketin büyük tepkiye neden olan bu kararı, teşviklerin ne kadar etkili olduğunu sorularına yol açmıştı.
- “Şirketler hükümetleri müşteriymiş gibi kızıştırıyor”
Washington merkezli Cato Enstitüsü Ticaret Politikası Uzmanı
Simon Lester, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, ekonomik
teşviklerin şirketlere yarar, ülke ve dünya ekonomilerine ise zarar
verdiğini dile getirdi.
Daha önce WTO'da görev yapan Lester, büyük şirketlerin
hükümetlere bir nevi "müşteri kızıştırma" yöntemini uyguladığını
belirterek, "Dünyadaki tüm yerel ve ulusal yönetimler şirketlere
teşvikler teklif ediyor ve bunun sonucunda üretim bir yerden başka
bir yere kayabiliyor ancak yeni istihdam imkanları yaratılmıyor.
Teşvik politikaları şirketlerin hükümetleri birbirine karşı
kızıştırmasına neden olurken teşvik alan şirketler ödemeleri
gerekenden daha az vergi ödüyor. Aynı zamanda, dev şirketlerin
ödemekten kurtulduğu milyarlarca dolarlık vergilerin diğer
mükelleflere yüklendiğini vurgulayan Lester, “yerel ve ulusal
hükümetlerin hiç ihtiyacı olmayan büyük şirketlere vergi muafiyeti
sağlamaktan vazgeçmesinin hem ülke hem de küresel ekonomi için çok
daha hayırlı olacağını” kaydetti.
Lester, buna karşın, politikacıların istihdam yaratma arzusuyla "şirketlere yönelik teşvik yarışmasını" sürdürecekleri öngörüsünde bulundu.
- “Boeing- Airbus kavgası 4 yıl daha sürer”
Dünyanın en büyük iki uçak üreticisi Airbus ile Boeing
arasındaki 12 yıllık kavganın kısa sürede sonuçlanmayacağı görüşünü
paylaşan Lester, sözlerini şöyle tamamladı:
“WTO’nun anlaşmazlıkları çözümü çok uzun ve kapsamlı. Gelecek
bir iki yılda Boeing ve Airbus WTO’nun tüm temyiz olanaklarını
kullanacak ve yavaştan alacak. Açıkçası, çözüm sürecinin
tamamlanması 4 yıl daha sürebilir.”
Boeing ve Airbus arasındaki anlaşmazlık, ilk kez 2005 yılında
WTO’ya taşınmıştı. ABD yönetimi, Boeing'i temsilen yaptığı
şikayette Airbus’ın Almanya, İngiltere, Fransa ve İspanya’dan
aldığı mali yardımın rekabet kurallarını ihlal ettiğini öne
sürmüştü.
Airbus’ın, AB ülkelerinden aldığı düşük faizli kredileri, sadece yeni ürünün kar etmesi durumunda geri ödemek zorunda olmasını hedef alan ABD hükümeti, “teşvikler olmasa Airbus’ın batacağını” iddia etmişti.
WTO, Eylül 2016 tarihli kararında Airbus’a sağlanan milyarlarca
dolarlık kredi desteğinin, ilgili düzenlemeleri ihlal ettiğine
hükmetmişti.
WTO, 28 Kasım’da ise Boeing'e Washington eyaleti tarafından
sağlanan vergi teşviklerinin haksız bulduğunu duyurmuştu.
Tarafların her iki kararı da temyize götürmesi bekleniyor.
Yorumlar