BM'nin Libya girişimi akametle mi sonuçlanacak?

Libya'nın doğusundaki Tobruk'ta yer alan Temsilciler Meclisinin (TM) Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams'ın süreyle sınırlandırılan girişimine cevap vermemesi, girişimin başarılı olup olmayacağı sorusunu gündeme getirdi.

BM Danışmanı Williams, 4 Mart'ta, Libya'yı seçimlere götürecek anayasal zemini belirlemek üzere bir komite kurulmasını istedi ve bunun için Tobruk kentindeki TM ve Devlet Yüksek Konseyine (DYK) altışar temsilci seçme çağrısında bulundu.

Williams'ın girişimi, belirlenecek komite üyelerinin 15 Mart'tan itibaren 2 hafta süreyle BM gözetiminde çalışmasını öngörüyordu.

DYK 14 Mart'ta komite için 6 yerine 12 üye seçti. TM ise belirlenen süre zarfında temsilcilerini seçmedi.

İsimlerin açıklanması için belirlenen tarihten bir gün sonra BM yetkilisi, 16 Mart'ta Tunus'ta TM'den bazı üyelerle görüştü.

Williams, görüşmenin ardından sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Dün akşam, Tunus'un başkentinde TM üyeleriyle bir araya geldim. Meclise, anayasal bir temelle çalışacak ortak bir komite oluşturulması şeklindeki BM teklifine ivedilikle cevap vermeleri çağrısında bulundum." ifadelerini kullandı.

- Uluslararası toplum girişimi destekliyor

Williams, uluslararası toplumdan güçlü bir destek aldı. Girişim özellikle Cezayir, Almanya, Arap Birliği ve BM'nin yer aldığı Libya Uluslararası İzleme Komitesi Siyasi Çalışma Grubu eş başkanlarının 15 Mart'ta gerçekleştirdiği çevrim içi toplantıda destek gördü.

BM girişimi, Libya'daki durumu görüşmek üzere 16 Mart'ta yapılan BM Güvenlik Konseyi toplantısında da ABD ve İngiltere'nin desteğini aldı.

Tüm bu uluslararası baskıya rağmen TM, girişime yanıt vermedi ve bunu tartışmak için bir Genel Kurul toplantısı dahi yapmadı. TM'den 93 üyenin imzasını taşıyan yazılı açıklamada, Williams'ın girişimi "gerekçesi olmayan paralel bir adım" şeklinde nitelendirildi.

Williams'ın girişimi, seçimlerin en kısa sürede gerçekleşmesini önerirken, TM tarafından dayatılan yol haritası 14 aya kadar uzanabilecek geçiş sürecini içeriyor.

Bunu onaylamayan Devlet Yüksek Konseyi, TM'nin hükümeti alelacele, anayasal süreç bitmeden revize etme adımına da karşı çıktı.

- Libya içinden tepkiler

DYK'nin yanı sıra Başkanlık Konseyi, Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve hatta TM tarafından yeni başbakan olarak belirlenen Fethi Başağa bile Williams'ın girişimi desteklerken TM tavrını değiştirmedi.

TM Başkanı Akile Salih'in müttefiki ve Libya'nın doğusundaki silahlı güçlerin lideri Halife Hafter'in geleneksel destekçileri Rusya, Fransa ve Mısır da girişime açık destek vermedi.

Salih'in üzerindeki ABD ve İngiltere baskısı ile aba altından yaptırım sopası gösterilmesine rağmen ülkeyi seçimlere götürecek komiteye temsilci göndermeme ısrarı, BM girişiminin başarısını şüpheye düşürüyor.

Ne var ki BM yetkilisi Williams'ın 20 Mart'ta sosyal medyada katıldığı bir programda, "TM ve DYK'nin oluşturacağı komitenin ilerleyen günlerde Tunus'ta bir araya geleceğini" söylemesi herkesi şaşırttı.

Williams, TM Başkanlığının iki gün içinde komitede yer alacak isimlere dair kendisine bilgi vereceğini belirtti.

Ancak henüz TM'nin resmi hesaplarından ortak komite üyelerini seçmek için yakında bir Genel Kurul toplantısı yapılacağına ilişkin açıklama yapılmadı.

TM'nin bu durumda zaman kazanmak ve BM girişimini resmen engellemesi halinde kendisini etkileyebilecek ABD ve Avrupa yaptırımlarından kaçınmak için manevra yapmaya çalışması bekleniyor.

- BM yetkilisinin görev süresi

Bu arada TM'deki BM girişimi karşıtları, Rusya'nın Kasım 2021'de istifa eden BM Libya Özel Temsilcisi Slovak diplomat Jan Kubis'in yerine yeni bir temsilci atanması konusunda baskı yapacağını iddia ediyor.

Moskova ise Williams'ın gelecek nisan sonunda sona erecek sözleşmesini yenilememesi için çaba harcıyor.

Yeni bir BM temsilcisi atanması halinde sözleşmesi yenilense bile Williams'ın BM danışmanı rolüne son verilmesi muhtemel. TM'nin BM'nin girişimini görmezden gelmeye devam etmesi durumunda da büyük olasılıkla Williams'ın girişim macerası sona erecek.

TM, UBH Başbakanı Dibeybe'nin devrilmesini ve herhangi bir seçimde adaylığının önlenmesini önceliklerinin başına yerleştirdiği kadar, anayasal temelde uzlaşmaya varmaya ve hatta anayasa taslağındaki tartışmalı metinleri değiştirmeye pek ilgi göstermiyor.

Öte yandan Williams'ın ABD ve İngiltere baskısıyla TM'yi girişimin kabulü konusunda ikna etmesi, Libya'daki kalın ve karmaşık kriz duvarına bir gedik açılması için önemli bir adım teşkil edecek.