Arakan Danışma Komisyonu nihai raporu yayımlandı

Eski Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Kofi Annan öncülüğünde Myanmar Dışişleri Bakanı ve Devlet Başkanlığından
- Hükümetin din, etnik aidiyet veya vatandaşlık statüsüne bakılmaksızın Arakan eyaletinde yaşayan herkese serbest dolaşım hakkı tanıması gerektiği vurgulandı
- Herkese eğitim ve sağlık hizmetlerinden eşit oranda faydalanma imkanı sağlanması istendi
- Myanmar hükümetine, tüm ulusal ve uluslararası görevlilere Arakan eyaletindeki tüm topluluklara her zaman tam ve engelsiz insani erişim sağlaması çağrısında bulunuldu
- Budist, Müslüman, Hristiyan ve diğer inançların dini liderlerine hükümetin nefret söylemi ile etnik ve dini ayrımcılıkla mücadele gündemini etkin şekilde destekleme çağrısı yapıldı
- Raporda 100 binden fazla Arakanlı mülteciye ev sahipliği yapan komşu Bangladeş ile işbirliği yapılması gereğine işaret edilerek, iki ülke hükümetlerinin uluslararası normlara uygun olarak mültecilerin Bangladeş'ten Myanmar'a gönüllü dönüşlerine imkan sağlaması gerektiği belirtild Sorumlu Devlet Bakanı Aung San Suu Çi'nin desteğiyle oluşturulan Arakan Danışma Komisyonunun hükümete sunduğu tavsiye raporu kamuoyuna açıklandı.

Myanmar ordusu ve güvenlik güçlerinin Rohingya (Arakanlı Müslüman) nüfusunun yoğun olarak yaşadığı eyalette düzenlediği askeri operasyonlarda yaşanan insan hakları ihlallerini incelemek üzere kurulan komisyon, 12 aylık çalışmanın ardından hükümete sunduğu raporun yayımlanmasıyla misyonunu tanımlanmış oldu.

Suu Çii'nin ofisinden kamuoyu ile paylaşılan raporda, hükümete komisyonun önerilerinin hayata geçirilebilmesi için özel bir mekanizma kurulması tavsiye edildi. Mekanizmanın önerilerinin uygulanmasında Myanmar hükümetiyle eyalet yönetimi ve güvenlik güçleri arasında eşgüdümü sağlaması gerektiği vurgulandı.

Ekonomik ve sosyal kalkınma

Komisyon, eyaletteki sorunlara çözüm bulunmasının bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasıyla yakından ilgili olduğuna işaret etti. Bu kapsamda eyalete ait kaynakların federal yönetim ile eyalet yönetimi arasında adil olarak paylaştırılması gerektiği belirtildi.

Raporda ekonomik üretkenliği artırmak üzere bölgedeki çiftçilere yönelik hizmetlerin artırılması gerektiği ifade edildi. Tarımda makineleşmenin ve modern tarım metotlarının teşvik edilmesi ve üreticilere kaliteli tohum tedarik edilmesi tavsiyesinde bulunuldu.

Komisyon, topraklarına el konulan vatandaşlara tazminat ödenmesi çağrısı yaptı.

Vatandaşlık

Raporda, çoğu Myanmar vatandaşı olarak kabul edilmeyen Arakanlı Müslümanların vatandaşlık sorunun derhal çözülmesi istendi. Ayrıca vatandaşlık statüsü sağlanan kişilerin bununla ilgili tüm hak ve hürriyetlerden sınırsız yararlanması gerektiği vurgulandı.

Serbest dolaşım hakkı

Raporda, hükümetin din, etnik aidiyet veya vatandaşlık statüsünde bakılmaksızın Arakan eyaletinde yaşayan herkese serbest dolaşım hakkı tanıması gerektiği ifade edildi.

Myanmar yönetimine Arakan eyaletinde dolaşım üzerindeki kısıtlamaları belirlemek üzere bir haritalama yapması tavsiyesinde bulunulan raporda, haritalamanın eyaletteki tüm toplulukları etkileyen resmi, gayriresmi ve sosyal sınırlamaları içermesi gerektiği kaydedildi.

Raporda, emniyet güçlerinin hukukun egemenliği kuralını uygulaması ve serbest dolaşıma şiddet ya da tehdit yoluyla engel olan herkesi yasaya uygun olarak bu eylemlerinden sorumlu tutması gerektiği bildirildi.

Yerinden edilmiş kişiler

Komisyon, Myanmar hükümetinin Arakan halkına barışçıl, adil ve müreffeh bir gelecek sağlamak için bölgede, yerlerinden edilmiş kişilerin kaldığı 36 kampı kapatmaya yönelik kapsamlı bir strateji hazırlamasını istedi.

Komisyon, hükümetin kamplardaki kişilerin evlerine dönüş sürecinin uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi için uluslararası ortaklarıyla iş birliği içinde olmasını ayrıca kamplarda onurlu yaşam koşulları sağlanmasını talep etti.

İnsani erişim

Myanmar hükümetinin, tüm ulusal ve uluslararası görevlilere Arakan eyaletindeki tüm topluluklara her zaman tam ve engelsiz insani erişim sağlaması istenen raporda, yönetimin şiddetten etkilenen bölgelerde yerel ve uluslararası medyaya tam ve düzenli erişim sağlaması gerektiği ifade edildi.

Eğitim

Raporda ayrıca federal ve eyalet hükümetinin Arakan'da din, etnik aidiyet, ırk, cinsiyet ya da vatandaşlık statüsüne bakılmaksızın tüm toplulukların eğitime eşit erişimini sağlaması ve bunu ilan etmesi gerektiği belirtildi.

Sağlık

Raporda, Myanmar hükümeti ve Arakan eyaletinin insanların dini, etnik bölgesi, ırkı, cinsiyet ve vatandaşlık statüsüne bakılmaksızın tüm toplulukların sağlık hizmetlerine eşit erişimini sağlaması gerektiği vurgulandı. Yetkililerin sağlık hizmetlerine erişimden alıkoyan idari engelleri kaldırmaya başlaması gerektiğine dikkati çekilen raporda, sağlık kurumlarının "korunan bölge" olarak sınıflandırılması ve bakıma ihtiyaç duyanlar için güvenli bir ortam oluşturulması gereğine işaret edildi.

Toplumlar arası uyum

Hükümetin, özellikle de etnik veya dini azınlıklara yönelik olduğunda nefret söyleminin her türlüsüyle etkin şekilde mücadele etmesinin önemli olduğunun altı çizildi. Ayrıca vatandaşların huzurunun garantörü olan hükümetin, Myanmar'ın sağlam bir yasal çerçevesi olmasını sağlaması ve etnik veya dini nefreti kışkırtanlara zorla dava açması tavsiye edildi.

Raporda, Budist, Müslüman, Hristiyan ve diğer inançların dini liderlerine hükümetin nefret söylemiyle ve ırk ile dini ayrımcılıkla mücadele gündemini etkin şekilde desteklemeleri çağrısı yapıldı. Raporda, etnik veya dini bir grubun üyeleri şiddet içeren davranışlarda bulunduğunda, dini liderlerin bu hareketleri anında ve halka açık olarak kınamasının önemine işaret edildi.

Güvenlik sektörü

Raporda, Myanmar hükümetine insan hakları farkındalıklarının artırılması için eğitim verilen Myanmar güvenlik personelinin performansının daha gelişmiş şekilde denetlenmesi ve ayrıca güvenlik personelinin ihlal veya ihmali durumunda bireylerin tazminat talebi doğrultusunda, ulusal şikayet mekanizması oluşturulması gerektiği tavsiyesinde bulunuldu. Raporda, "Müslümanların çoğunlukta olduğu Arakan'ın kuzeyindeki bölgelere atanan güvenlik personeline, yanlış anlaşılmaları azaltmak ve yerel halkla ilişkileri geliştirmek için dil eğitimi teklif edilebilir. Bu süre içinde, tercümanlık yapmak üzere görevli atanmalı." ifadesi kullanıldı.

Bangladeş ile iş birliği

Raporda 100 binden fazla Arakanlı mülteciye ev sahipliği yapan komşu Bangladeş ile iş birliği yapılması gereğine işaret edildi. İki ülke hükümetlerinin uluslararası normlara uygun olarak mültecilerin Bangladeş'ten Myanmara gönüllü dönüşlerine olanak sağlaması gerektiği belirtildi.

Eski BM Genel Sekreteri ve Arakan Danışma Komisyonu Başkanı Kofi Annan, dün komisyonun son raporunu başkent Nepido'da Devlet Başkanı Htin Kyaw'a sunmuştu. Söz konusu raporun hazırlanması için 12 ayda siyasetçiler ile Budist ve Müslümanların da aralarında olduğu bin kişiyle görüşülmüştü.

Komisyon, yaptığı incelemelerin ardından mart ayında, Myanmar hükümetine bölgedeki durumun derhal iyileştirilmesi için 12 maddelik tavsiyeden oluşan rapor sunmuştu. Raporda, güvenlik güçlerinin insan hakları eğitimine tabi tutulması, iç göçe zorlanan insanların tutulduğu kampların kapatılması ve Müslümanların yerel yönetimlerde temsilinin sağlanması gibi öneriler yer almıştı.

Arakan eyaletinde 9 Ekim 2016'da sınır karakollarına saldırılar yapılması sonucu 13'ü güvenlik görevlisi 29 kişi hayatını kaybetmişti. Saldırılarla ilgili 600 kişi gözaltına alınmış; Myanmar ordusu bölgede güvenlik operasyonları başlatmıştı. Rohingya dayanışma grupları operasyonların başlamasından bu yana yaklaşık 400 Arakanlı Müslümanın öldüğünü, çok sayıda kadına tecavüz edildiğini ve köylerinin yakıldığını açıklamıştı. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği raporu da Myanmar güvenlik güçlerinin, bölgede yürüttükleri operasyonlarda toplu tecavüz, adam kaçırma, yargısız infaz, yağmalama ve darp gibi çok sayıda insanlığa karşı suç işlediğini gözler önüne sermişti.

Sınır karakollarının bulunduğu Maungdaw ve Yathay Taung kasabalarında nüfusun çoğunluğunu, BM tarafından "dünyada en fazla zulüm gören topluluk" olarak tanımlanan Arakan Müslümanları oluşturuyor. Arakan eyaletinde 2012 yılında Budistler ile Müslümanlar arasında çıkan şiddet olaylarında çoğu Müslüman çok sayıda kişi yaşamını yitirmiş, yüzlerce ev ve iş yeri ateşe verilmiş, yüz binlerce Müslüman bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştı.