Afganistan 20 yıl sonra tekrar Taliban'ın elinde

Taliban Afganistan'ın başkenti Kabil'e girdi. Taliban'ın ülke genelinde eşi benzeri görülmemiş bir şekilde ilerleyişi akıllara çeşitil soru işaretleri getiriyor. ABD ülkeyi 2001 yılında işgal etmiş, 20 yıl sonra her şeyi karmaşık bir halde bırakıp kaçmıştı. Bunun üzerine Taliban da hızla 2001 yılında kaybettiği ülkeyi geri almaya başladı. Reuters haber ajansı, ABD istihbaratına göre Taliban'ın Kabil'i 30 gün içinde ablukaya alabileceğini ve 90 gün içinde de ele geçirebileceğini belirtmişti.

Taliban güçleri, ülkenin ikinci ve üçüncü büyük kentleri Kandahar ve Herat'ı ele geçirdikten sonra Logar vilayetinin yönetim merkezi Pul-i Alem kentine girdi. Taliban'ın Afganistan'ın 34 vilayetinden en az 20'sini ele geçirmiş durumda. Diğer yandan Afganistan'daki diplomatların tahliyesinin sağlanması için 3 bin ABD ve 600 İngiltere askeri ülkeye geldi. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, ülkedeki durumun kontrolden çıktığını ve komşu ülkelerden sınırlarını açık tutmalarını istediklerini dile getirdi. En son olarak Taliban 1996'da yıllarca süren çatışmaların ardından Kabil'i ele geçirmişti.

GEÇİŞ HÜKÜMETİ KURULACAK İDDİASI

Afganistan'da Taliban'ın başkent Kabil'e giriş yaptı. Taliban öncesinde kente girilmeyeceğini açıklarken, İçişleri Bakan Vekili Abdül Sattar Mirzakval "İktidar, geçiş hükümetine barışçıl şekilde devredilecek" demişti. Ancak Taliban kenti kuşattıktan sonra şehre giriş yapmaya başta Cumhurbaşkanlığı Sarayı olmak üzere devlet kurumlarını tek tek devralmaya başladı. Geçiş hükümeti konusunda ise mevcut hükümetin açıklamalarının geçersiz olduğu haberleri geliyor. 

 

EŞREF GANİ ÜLKEYİ TERK ETTİ

Öte yandan Taliban, Kabil'e giriş yaptıktan sonra ABD destekli mevcut Cumhurbaşkanı Eşref Gani ise ülkeyi terk etti. Gani, kendisini taşıyan özel jetle Tacikistan'a gitti. Burada yaptığı açıklamada, ülkede kan akmaması için böyle bir karar aldığını savundu. 

TALİBAN'DAN KADINLARA, YABANCILARA VE İŞBİRLİKÇİLERE YÖNELİK AÇIKLAMA

Taliban sözcüsü Suheyl Şahin ise son olarak BBC'ye yaptığı açıklamada, "Barışçıl bir iktidar geçişini bekliyoruz" ifadelerini kullandı. "Birkaç gün içinde barışçıl geçiş istediklerini" söyleyen sözcü, Devlet Başkanı Eşref Gani ve diğer liderlere kendileriyle çalışma çağrısı yaptı. Şahin, 'tüm Afganların katılacağı, kapsayıcı bir Afgan hükümeti arayışında olduklarını' belirtti.

Taliban sözcüsü, "Kadın haklarına saygı göstereceğiz" derken, "Politikamız, bütün kadınların eğitime ve işe erişimi olması, hicab takması yönünde" ifadelerini kullandı. Sözcü, 'kadınların evden yalnız çıkmalarına izin verileceğini' belirtti.

'MEDYADA ELEŞTİRİYE İZİN VERİLECEK AMA KARAKTER SUİKASTI YAPILMAMALI'

Şahin, medyanın herkesi eleştirmesine izin verileceğini ama 'karakter suikastı yapılmaması gerektiğini' söyledi.Taliban sözcüsü, idam, recm veya uzuv kesme gibi katı şeriat kurallarının uygulanmasının mahkemelere bırakılacağını belirtti. Taliban'ın başkent Kabil'i kuşattığı bu sabahtan itibaren Afganistan'da yaşanan gelişmeler özetle şöyle:

'ESKİ İÇİŞLERİ BAKANI GEÇİŞ HÜKÜMETİNE LİDERLİK EDECEK'

Reuters ajansına konuşan üç diplomatik kaynak ülkenin eski içişleri bakanlarından olan ve ABD'de yaşayan akademisyen Ali Ahmed Celali'nin, geçiş hükümetine başkanlık edeceğini söyledi. Bu gelişmelerden hemen önce Afganistan Devlet Başkanı Eşref Gani'nin, ABD'nin Afganistan Temsilcisi Zalmay Halilzad ve üst düzey NATO yetkilileriyle görüşme halinde olduğu belirtilmişti.

'KABİL'İN DIŞINDA BEKLEMELERİ TALİMATI VERİLDİ'

Taliban, Kabil'e girmeyeceklerini duyurdu. Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid, savaşçılara başkenti dışında kalma emri verildiğini açıkladı. Twitter'dan yapılan açıklamada, "Geçiş sağlanana dek, Kabil'in güvenliğinden Afgan hükümeti sorumludur" denildi.

MOLLA BARADAR MI DÖNÜYOR?

Öte yandan, Taliban lideri Molla Baradar'ın Afganistan'a dönmeye hazırlandığı iddia edildi.

SİVİLLERE 'ÜLKENİZDE KALIN' ÇAĞRISI

Reuters ajansına konuşan bir Taliban sözcüsü "Kimseden intikam almak istemiyoruz. Hükümette ve orduda çalışan herkes affedilecek" dedi. Sözcü, Afgan sivillere ülkelerinden kalma ve korku nedeniyle Afganistan'ı terk etmeme çağrısı yaptı. Sözcü, Afganistan hükümetiyle 'Kabil'in barışçıl şekilde teslim olması' için görüşmeler yaptıklarını da açıkladı.

Reuters'a ayrıca açıklama yapan bir Taliban yetkilisi "Kontrolü ele geçirirken tek bir masum Afgan sivilin yaralanmasını veya öldürülmesini istemiyoruz ama ateşkes ilan etmedik" ifadelerini kullandı. Yetkili, "Afgan güçleri şu an ateşi kesmeli ve tüm siviller ile yabancıların çıkmasına izin vermeli. Taliban savaşçılarından, Kabil'in giriş noktalarında durmaları istendi. Mücahitler Kabil'de kimseyi öldürmedi veya yaralamadı" dedi.

'KADINLARDAN GÜVENLİ BÖLGEYE GİTMELERİ İSTENECEK'

Doha'daki müzakerelere katılan bir Taliban lideri, militanlara şiddetten kaçınma emri verildiğini ve kentten çıkmak isteyen herkese güvenli geçiş izni verileceğini söyledi. Yetkili, kadınlardan da güvenli bölgelere gitmelerinin isteneceğini söyledi.

ABD PERSONELİ KABİL HAVALİMANI'NDAN ÇIKMAYA ÇALIŞIYOR

Reuters'a konuşan bir ABD'li yetkili, ülkede kalan 'çekirdek' ekibin şu an Kabil havalimanından çalıştığını söyledi. Bir NATO yetkilisi ise bazı AB personelinin güvenli bir yere götürüldüğünü söyledi.

20 yıllık işgaline apar topar son vererek Taliban'ın ilerleyişinin önünü açan ABD, Afganistan'daki personelinin tahliyesine bu sabah başladığını açıklamıştı. Amerikan basını, Kabil'in Vezir Akbar Han bölgesinde bulunan elçilikteki personelin helikopterler ile havalimanına taşındığını yazdı. CNN televizyonu, ABD'nin ülkedeki personelinin tamamını 72 saat içinde tahliye edeceğini duyurdu.

İngiliz basını İngiltere Büyükelçisinin de ülkeyi bu akşam (pazar) terk edeceğini yazarken, İranlı bir yetkili Kabil elçiliklerinin pazartesi tahliye edileceğini söyledi.

MEZAR-I ŞERİF VE CELALABAD 12 SAATTEN KISA SÜREDE TALİBAN KONTROLÜNE GEÇTİ

Afganistan'daki ilerleyişini yaklaşık 10 gündür sistematik olarak sürdüren Taliban, bu sabah itibarıyla başkent Kabil dışındaki bütün kilit kentleri ele geçirmişti. Kabil'in kuzeybatısındaki Mezar-ı Şerif'in dün gece Taliban kontrolüne geçmesinin ardından, bu sabah erken saatlerde Celalabad da tek bir kurşun sıkılmadan 'düştü'.

'SİVİLLERİN GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN TESLİM OLDULAR'

Taliban güçlerinin Kabil'in doğusundaki Nangarhar vilayetinin başkenti olan Celalabad'a bu sabah girmesinin ardından yerel güçlerin teslim olduğu belirtildi. Reuters'a konuşan yerel bir yetkili, "Celalabad'da şu an çatışma yok çünkü vali Taliban'a teslim oldu.

Başkent Kâbil'de hayat durdu. Taliban, isteyenlerin şehri terk edebileceğini, kalanlardan intikam alınmayacağını duyurdu. 

Afganistan'ın Başkenti Kabil'de Taliban'dan kaçmaya çalışan halk trafiği kilitledi pic.twitter.com/L9YJygSFaC

— F5Haber 🇹🇷 (@f5haber) August 15, 2021

Sivillerin hayatını kurtarmanın tek yolu Taliban'a izin vermekti" dedi. Afgan milletvekili Abas Ebrahimzada ise AP ajansına açıklamasında, önce ordunun teslim olduğunu, bu durumun da hükümet yanlısı milislere teslim olmaktan başka bir şans bırakmadığını söyledi. Taliban'ın bu anlaşmayla, hükümet yetkililerine ve güvenlik güçlerine Celalabad'dan güvenli çıkış garantisi verdiği de gelen haberler arasında.

CELALABAD VALİSİ YÖNETİMİ TESLİM EDERKEN GÖRÜNTÜLENDİ

Gazeteci Tarık Gaznival ise vilayet valisinin kontrolü Taliban'a teslim ederken çekilmiş fotoğraflarını paylaştı.

MERKEZİ HÜKÜMETİN SIKIŞTIĞI KABİL'DE YÜZ BİNLERCE SİVİL VAR

Celalabad'ın 'düşmesi', Kabil'in doğuyla bağlantısının kesilmesi ve Taliban'ın Afganistan'ı Pakistan'a bağlayan yolları ele geçirmiş olması anlamına geliyordu. Taliban şu an 34 vilayet merkezinden 23'ünü kontrol ederken, son haftalarda yüzbinlerce sivilin kaçıp parklarda yattığı Kabil'e sıkışmış haldeki Eşref Gani hükümetinin ne yapacağı merak konusu.

TALİBAN'DAN YABANCILARA GÜVENLİK TAAHHÜDÜ

Taliban ise dün gece geç saatlerde yaptığı açıklamada, hızlı ilerlemelerinin 'Afgan halkı tarafından kabul edildiklerini gösterdiğini' savundu; hem Afganlara hem de yabancılara 'güvende oldukları' mesajını verdi. Açıklamada, diplomat ve yardım görevlilerinin hiçbir sorun yaşamayacağı savunuldu. (DIŞ HABERLER)

TÜRK VATANDAŞLARINA ÇAĞRI

Türkiye Dışişleri Bakanlığı da bir açıklama yaparak Afganistan'dan ayrılmak isteyen Türk vatandaşlarının ivedilikle Türkiye'nin Kabil Büyükelçiliği'ne bilgi vermesini istedi. Elçiliğin numarası "+93 79 782 82 83" olarak paylaşıldı.

Taliban son olarak Son olarak ülkenin dördüncü büyük kenti Mezar-ı Şerif ve Meymene kentlerini almıştı. Afgan ordu güçlerinin örgüte teslim olduğu belirtildi.

Örgüt kente girdikten sonra hapishanedeki tüm mahkumları serbest bıraktı. Eski Belh Valisi Ata Muhammed Nur, Mareşal Raşid Dostum ile birlikte güvenli bir yere kaçtıklarını duyurdu.

RAŞİT DOSTUM'UN ŞATAFATLI KONAĞI ELE GEÇİRİLDİ

Taliban'ın Afganistan'da ele geçirdiği ve kilit önemde taşıyan kent Mezar-ı Şerif'te çarpıcı bir gelişme yaşandı. Taliban karşıtı cephede Türkiye’ye yakınlıklarıyla tanınan iki savaş ağası -Taciklerin grubu Cemiyet-i İslami’nin lideri Ata Muhammed Nur ve Özbek komutan Raşid Dostum- Mezar-ı Şerif'ten kaçtı. Dostum'un Taliban tarafından görüntülenen şatafatlı konak ise sosyal medyada tepki çekti.

Mezar-ı Şerif'i Taliban'a karşı savunan yerel milis güçlerini komuta eden Nur, kaçma kararının ardından merkezi hükümetin kendilerine bir komplo kurduğunu iddia etti. Nur, kendisinin ve Dostum'un güvende olduğunu belirterek kentin bir 'komplo' yüzünden düştüğünü savundu.

Nur, Twitter'dan yaptığı açıklamada "Bizim sıkı direnişimize rağmen üzücü bir biçimde, büyük bir organize ve korkakça komplonun sonucunda, bütün hükümet ve Afgan güvenlik güçleri teçhizatı Taliban'a teslim edildi" ifadelerini kullandı. Nur, kendisi ile Dostum'u yakalama yapıldığını öne sürerek "Komployu, Mareşal Dostum ve beni tuzağa düşürmek için örgütlemişlerdi ama başarılı olamadılar" dedi. Nur, "Yolumuz burada bitmeyecek" ifadelerini de kullandı. Nur ve Dostum'un Özbekistan'a kaçtığı düşünülüyor.

DOSTUM'UN KONAĞINDAKİ ŞATAFAT TEPKİ ÇEKTİ

Taliban ise Raşid Dostum'un Mezar-ı Şerif'teki şatafatlı ve lüks sarayının görüntülerini sosyal medyadan paylaşarak dalga geçti. Taliban militanları, Dostum'un sarayında ellerinde silahlarla altın varaklı koltuklarda bağdaş kurup yemek yerken görüntülendi. Afgan halkının savaş ve yoksulluğa gömülmesine rağmen Dostum'un böylesine şatafatlı bir saraya sahip olması sosyal medyada tepki çekti.

Afganistan'ın en zengin isimlerinden ve Balkh vilayetinin eski valisi olan Nur, geniş çaplı yolsuzluklarla suçlanan bir isimdi. Sovyet işgalinden bu yana Taliban'la savaşan ve aynı zamanda eski devlet başkanı yardımcısı Raşid Dostum ise ülkeye, Taliban'la mücadele amacıyla yaklaşık 10 gün önce Türkiye'den dönmüştü. Dostum, Afganistan'da çok sayıda insan hakları ihlali ve savaş suçuyla da suçlanan bir isim.

---