Yahudiler ve Kudüs üzerine okuma önerileri

Ömer Lekesiz

Türkiye ile İsrail işgal devleti arasındaki ilişkilerin gerilmesine ve Kudüs’te Müslümanlara yönelik Yahudi baskısının artmasına paralel olarak, toplumumuzda Yahudilere ve Kudüs’e dair okuma ihtiyacı da artıyor sanırım. En azından benim muhatap olduğum “Yahudilere ve Kudüs’e dair ne okuyalım” şeklindeki sorunun söz konusu gerilimlere / krizlere denk düşmesi bana bu tespiti yapma hakkı veriyor.

Malum, yine bir Kudüs gerilimindeyiz. İsrail işgal devleti, Müslümanların ibadet özgürlüğünü kısıtlamak ve giderek tıpkı el-Halil’deki Hz. İbrahim Camii’ni cebren ve hileyle ikiye böldüğü gibi, Beytü’l-Makdisi de mescit ve sinagog olarak ikiye bölüp, bu yolla işgalden ilhaka geçiş yapmak istiyor. Sözü ilk konumuza bağlı kalarak sürdürecek olursak, yukarıdaki soru da bu vesileyle yeniden karşıma çıkarılıyor.

İlk bakışta, soranlarını ancak olayların etkisine bağlı olarak okuyanlar ve dolayısıyla politik gelişmelerin / değişmelerin rüzgarına kapılanlar olmakla suçlayabilme imkanı kazandıran bu sorunun, aslında başka olgularla birleştirilecek ötelenecek ya da duymazlıktan gelinebilecek nitelikte olmadığı bilakis, gerçekten (gerçeği) bulmak için arayanlara mahsus olduğu daha yakından bakıldığında hemen anlaşılabiliyor.

Şundan ki, Batı dahil dünyanın birçok yerinde olduğu gibi, iyi bilgiyi ihtiva eden kitaplar, çerden çöpten bilgilerin derlendiği kitaplar tarafından perdeleniyor. Öyle ki, bu kitapların roman vb. edebiyat, on derste büyük işadamı yaratmak gibi kişisel gelişim kitapları olması da hiç fark etmiyor.

Öte yandan, kitap da bir talep ve arz ilişkisine tabidir. “Kudüs – Bir Şehrin Biyografisi” adlı kitabın (söz Müslüman yöneticilere gelince nesnelliği oyundaki bir toptan ibaretmiş gibi taca atıp, tipik bir müfteri kesilen) Yahudi yazarı Simon Sebag Montefiore, 1800 – 1875 yılları arasında Kudüs hakkında sadece İngiliz dilinde 5.000 kitabın basıldığını söylüyor ki, bununla aynı zamanda İngilizlerin Filistin’i ve dolayısıyla Kudüs’ü 1917’de işgal edişlerinin bilgisel (kitabi) altyapısını ortaya koyduğu kadar, Batılıların işgal iştahlarıyla ilgili talep ve arz seviyesini de belirtmiş oluyor.

İşte bu açılardan baktığımızda, kendi insanımızın “Yahudilere ve Kudüs’e dair ne okuyalım” sorusu önemli hale geliyor ve elbette şu 5.000 kitap örneğini ciddiye alanlarımızın da deyim yerindeyse ibiğini düşürüverecek bir nitelik kazanıyor.

Ama hamdolsun ki sonuç hiç de bu manada ciddi bir olumsuzluğa mahkum olmuyor. Elbette, Batılıların gayretleri karşısında öncelikle kemiyet planında fazla bir müktesebata sahip bulunmuyoruz fakat yukarıda söylediğim gibi çerden çöpten kitapların kalın perdesini aralamayı bildiğimizde, konumuz planında iyi bilginin de en azından birinci derecedeki talepkarlarını sevindirecek oranda üretilebildiğini görüyoruz.

Bu noktada, Nuh Arslantaş’ın kitaplarını hem örnek vermek hem de yukarıdaki sorunun sahiplerine öncelikli olarak okumaları için önermek istiyorum.

Nuh Arslantaş, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi Anabilimdalı öğretim üyelerinden. Arapça, İngilizce ve İbranice biliyor. Bu zamana kadar Yahudilerle ilgili (çoğunluğu İz Yayınları arasından çıkan) şu kitapları yayımlandı:

-Emeviler Devrinde Yahudiler (2005),

-Tudelalı Benjamin ve Rutisbonlu Petachia, Orta Çağda İki Yahudi Seyyahın Avrupa, Asya ve Afrika Gözlemleri (2009),

-Yahudiler ve Araplar, Çağlar Boyu İlişkileri (S. D. Goitein’den çeviri, 2004),

-İslam Toplumunda Yahudiler, Abbasi ve Fatımi Dönemi Yahudilerinde Hukuki Dini ve Sosyal Hayat (2008),

-İslam Dünyasında Samiriler – Osmanlı Dönemine Kadar (2008),

-İslam Dünyasında İktisadi ve İlmi Hayatta Yahudiler (2009),

-Yahudilere Göre Hz. Muhammed ve İslamiyet – İbranice Tarih Kitapları Açısından Bir İnceleme (2011),

-Yahudiler ve Türkler – Yahudi Tarihçi Eliyahu Kapsali’nin (1483-1555) Seder Eliyahu Zatu İsimli Kroniği Bağlamında Bir inceleme (2013),

-Anonim Bir İbranice Kroniğe Göre 1622-1624 Yıllarında Osmanlı Devleti ve İstanbul (Yaron ben Nach ile birlikte, 2013),

-Dünyanın Kısa Tarihi – İslami Dönemde Kaleme Alınan İlk İbranice Kronik (Natan ha-Bavli’den derleme-çeviri, 2014),

-Mısır’da Türkler, Araplar ve Yahudiler – Yahudi Tarihçi Yosef Sambari’nin Sefer Divrey Yosef İsimli İbranice Kroniği Bağlamında Bir İnceleme (2015),

-Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler (2016).

Kolayca erişilebilmesi bakımından, Arslantaş’ın bu son kitabının, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Kur’an Araştırmaları Merkezi (KURAMER) tarafından yayımlandığını da belirterek, Yahudilik konusunda gerçek bir okuma yapmak isteyen ciddi okurları, verdiğim listeyle bir okuma şölenine davet etmek istiyorum.

Arslantaş’ın kitaplarını ve dolayısıyla Yahudilerle ve Yahudi – Müslüman ilişkileriyle ilgili kitaplarını vermeyi neden öncelediğime gelince.

Yahudileri ve Yahudilerle ilişkilerimizi öğrenmemiz, aslında biraz da kendimizi öğrenmemiz olacaktır da o yüzden Arslantaş’ın kitaplarını önceledim.

Çünkü bilmek mesele değildir; bilgiyi bilmek istemediğimiz halde bile belirli bir bilgi tarafından kuşatılırız.

Bu bahiste önemli olan neyi bilmek istediğimiz kadar, bildiğimiz şeylerden hareketle geçmiş, bugün ve gelecek hakkında doğru şeyleri sorma ve doğru cevaplara ulaşma çabamızdır.

Hakkında soru sordurmayan bilgi (eğer doğrudan bilmeye değil, imana esas olan İlahi kelam da değilse), kuru bir ezberden, beyni obezleştiren yararsız bir gıdadan başka bir şey değildir. Oysaki bizler, zorunlu modernler olarak, modern zamanların olaylarını doğru okumak ve onlarla ilgili doğru sonuçlar üretebilmek için modernizmin tekniğini de iyi kullanabilmeliyiz ki, sormak daha doğrusu isabetli olanı sormak modern zihniyetin önemli esaslarından birisidir.

“Ama ben İbranilerin antik zamanlardaki paradigmalarına, inanç ve kültür yapılarına dair kitaplar okumak istiyorum” diyenler için de bir kitap önerim var.

Ünlü Oryantalist George E. Mendenhall’ın, İnsan Yayınları arasından çıkan, “Antik İsrail’in İnancı ve Tarihi – Kitab-ı Mukaddes Bağlamında Bir Giriş” adlı kitabı (Çev.: Pelin Özdoğru).

Bu kitap üzerinde biraz durmalıyım ama hem bunun için hem de Kudüs konulu kitap önerilerim için yerim kalmadı.

Rabbimiz nasip ederse, bir sonraki yazımı da bu konuya ayırayım.

Kaynak: Gerçek Hayat Dergisi