Piri Reis neden asıldı, neden idam edildi, nasıl öldü, ölüm sebebi neydi?

Piri Reis neden asıldı, neden idam edildi, nasıl öldü, ölüm sebebi neydi? Dünya haritacılık mesleğinin piri, denizcilerin babası olarak kabul edilen Türk Denizci Piri Reis kimdir, ne zaman yaşadı, neden idam edildi, nasıl idam edildi? Piri Reis'in özellikle de idamı çok tartışılan bir konu. Ünlü haritacı ve denizci Piri Reis seksen yaşlarında iken Mısır'da idam edildi. Piri Reis gerçekten görevini suistimal mi etmişti? Yoksa yöneticiler tarafından yanlış mı anlaşılmıştı? Ya da devlet adamlarının kişisel husumetine mi uğramıştı? Piri Reis neden asıldı, neden idam edildi, nasıl öldü, ölüm sebebi neydi?

PİRİ REİS KİMDİR?

Piri Reis'in doğum tarihi konusunda tarih belgelerinde çok net bir bilgi bulunmıyor. Ancak 1465-1470 yılları arasında Çanakkale'nin Gelibolu Yarımadası'nda doğduğu tahmin ediliyor.

Denizciliği amcası Kemal Reis'in yanında öğrenen Piri Reis, ilk deniz seferine İspanya'da katliama uğrayan Müslümanları kurtararak Afrika'ya çıkardığı sefer olmuştu. Bu sefere amcasıyla birlikte katılmıştı.

Piri Reis ikinci büyük seferine ise 2. Bayezid ile Venedik Seferi olmuştu. Bu seferde ilk kez savaş kaptanı olarak görev aldı.

 

Piri Reis, Akdeniz başta olmak üzere birçok denizde sefere çıkmış, denizcilik alanında ilk eserlerden biri sayılan Kitab-ı Bahri'yi yazmıştı.

İlk dünya haritasını 1513 yılında çizdiği bilinen Piri Reis, bu haritayla da tarihe geçmiş bulunuyor. Piri Reis'in dünya haritasının özelliği, burada yer alan bilgilerin Kristof Kolomb'un haritasında yer alan bilgilerle aynı olmasıydı.

Mısır seferine de katılan Piri Reis, İskenderiye'nin alınması, Nil Nehri haritasının çıkarılması gibi büyük hizmetlerde bulundu.

Piri Reis denizcilik kitabının en güncel halini 1528 yılında tamamladı.

 

80 yaşındayken Kanuni Sultan Süleyman döneminde yeniden Osmanlı Donanması'nda üst düzey görev üstlenen Piri Reis'in bu görevinden sonraki hayatı ise çok tartışılan bir konu.

PİRİ REİS NEDEN İDAM EDİLDİ?

Hadım Süleyman Paşa'nın bölgeden ayrılması sonrasında Piri Reis Süveyş kaptanlığına getirildi. Piri Reis'in göreve geldiği dönemde bölgedeki Portekiz saldırıları iyice yoğunlaşmıştı. Portekizliler Kızıldeniz'deki Türk donanma merkezini ve Türk tersanesini yakma teşebbüsünde bile bulundular. Piri Reis ilk olarak Portekizlileri işgal etmiş oldukları Aden kalesinden uzaklaştırdı.

Osmanlı Devletinin Süveyş donanmasına ait otuz kadar gemi ile Hint okyanusuna açılan Piri Reis Maskat açıklarında kendisinden iki kattan daha fazla gemiye sahip Portekiz donanmasını mağlup etti ve Maskat'ı ele geçirdi. Kurtulabilen Portekizliler Hürmüz adasındaki Hürmüz kalesine sığındılar. Hürmüz kalesini kuşattı fakat kale alınamadı. Bazı tarihçiler Portekizlilerden rüşvet aldığı ve kuşatmayı bu nedenle kaldırdığını iddia ederler.(1) Bu bölgede bulunan Müslüman halkın Portekizlilere yardım etmeleri Piri Reis'i çok kızdırdı. Bu kızgınlıkla askerlerine şehri yağmalattı.(2)  Müslüman ahalinin yağmaya tabi tutulması bölgede pek hoş karşılanmadı. Piri Reis'i idama götüren süreç bu olay ile başlamıştı. Piri Reis bölgedeki Basra valisi Ramazanoğlu Kubad Paşa'dan yardım istedi. Vali yardım etmediği gibi yağma olayı nedeniyle onu tutuklamak ve mallarına el koymak istedi. Ancak Piri Reis buna müsaade etmedi.

 Bu arada Portekizlilerin büyük bir donanma ile bölgeye yaklaştığı ve Basra körfezini kapatmayı planladıkları haber alındı. Piri Reis bakım ve onarım yapılan donanmasını hazır olmadan denize açılmasını istemedi. Bölgede mahsur kalmamak için donanma ve askerleri geride bırakarak acil olarak üç gemi ile sıkıntılı bir şekilde Süveyş tersanesine donanma merkezine döndü.(3)

 Ne yazık ki, Basra valisi Ramazanoğlu Kubad Paşa Piri Reis hakkında  şikayetini Mısır valisine iletmişti.(4) Mısır valisi onu tutukladı ve konuyu divana iletti. Şikayet konularından en önemlisi Piri Reis'in Hürmüz muhasarasını kaldırması ve donanmayı bırakıp gitmesi suçlaması idi. Piri Reis'in gerekli bakımdan geçmemiş donanmanın Hint okyanusuna açılmasının çok sakıncalı olduğu şeklindeki savunması dikkate alınmadı. Hakkında idam kararı verilen bu ünlü haritacı ve denizci Piri Reis seksen yaşının üzerinde iken Kahire'de idam edildi ve malları müsadere olundu.(1552)

 Kaynak

1)İslam Ansiklopedisi (cilt 9, sayfa 503, MEB 1964)

2)Osmanlı Tarihi (Ord.Prof.İsmail Hakkı Uzunçarşılı, cilt II, sayfa 397, TTK 1983)

3)Osmanlı Tarihi (Ord.Prof.İsmail Hakkı Uzunçarşılı, cilt II, sayfa 398, TTK 1983)

4)Osmanlı Tarihi (Yılmaz Öztuna, cilt I, sayfa 236 KTB 1998)

---