Osmanlı Bankası ne zaman kuruldu?

Osmanlı Bankası, ilk olarak İngiltere'de İngiliz ortaklarla kurulmuştu. Daha sonra 1874 yılında Osmanlı Merkez Bankası görevini üstlenen banka, kurulduğu günden itibareni Osmanlı topraklarındaki ekonomik faaliyetlere kaynaklık etmeye başladı. Peki Osmanlı Bankası aslında kimindir?

Google Haberlere Abone ol
Osmanlı Bankası ne zaman kuruldu?

Payitaht Abdülhamit dizisinde son günlerde adı sık sık anılan Osmanlı Bankası'nın ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu berak ediliyor. Adı Osmanlı Bankası olmasına rağmen banka aslında İngilizler tarafından kurulan bir İngiliz bankasıydı. Dizide İngilizler'in emellerini gerçekleştirmek için soymasına öncülük ettiği bankayla ilgili genel olarak bilgi verilmiyor. Ancak bankanın Osmanlı'nın son dönemlerde ekonomik faaliyetlere kaynaklık ettiği biliniyor.

Osmanlı Bankasıyla ilgili olarak Osmanlı Bankası Müzesi'nin resmi internet sitesinde "tarihçe" metni olarak şu bölümler yer alıyor: 1855 yılında Stephen Sleigh ve Peter Pasquali adında iki İngiliz müteşebbisin hayali olarak başlayan Osmanlı Bankası (Ottoman Bank) projesi bir yıl sonra Kraliçe Viktorya'nın fermanıyla hayata geçti. Dönemin hükümdarı Sultan Abdülmecid'in Tanzimat reformlarına hız kazandırmayı amaçlayan Islahat Fermanı'nın bankacılık konusundaki dileklerine kısmen cevap veren yeni banka, özel statüsüne rağmen devletin finansman ihtiyacına da artan oranda cevap veriyordu. Başarılı gelişmesinin neticesinde 1862'de sermayesini iki katına çıkaran Osmanlı Bankası artık giderek ihtiyaç duyulan devlet bankası statüsüne aday olma yolundaydı.

Osmanlı İmparatorluğu'nun mali istikrarına en büyük engellerden biri devletin mali sıkıntılarına çare olarak bastığı karşılıksız kâğıt para, o dönemdeki adıyla "kaime"lerdi. Altınla aynı seviyede tutulacağı vaadiyle çıkarılan bu kaimeler aslında hızla değer kaybetmiş, altın ve gümüş paranın piyasadan çekilmesine sebep olmuş ve halkı büyük zarara uğratmıştı. Nihayet 1862 yılında piyasayı boğan kaimelerin %40 nakit ve %60 borç tahvili karşılığında geri çekilmesine başlanmış, bu sayede para piyasası düzene girebilmişti. Bu başarıda Marquis de Plœuc'ün yanı sıra Osmanlı Bankası'nın önemli payı vardı. Londra'dan hükümet adına elde edebildiği £ 8.000.000'luk istikraz operasyonun mali dayanağını oluşturmuştu.

Osmanlı Bankası kuruluşunu takiben imtiyaznamesinin 9. ve 12. maddeleri uyarınca hak kazandığı banknot ihracını gerçekleştirmeye koyuldu. Yıllarca piyasaları altüst eden kaimelerden farklı olarak Osmanlı Bankası'nın ihraç ettiği banknotlar her an altına çevrilebiliyordu. Dolayısıyla banka ihraç ettiği banknotların üçte birine eşit altın rezervini her an kasasında bulundurmakla mükellefti. Bankanın ilk 200 kuruşluk banknotunun tasarımına Haziran 1863'te başlanmış, banknotun kendisi ise 16 Kasım 1863'ten başlayarak üç gün içinde çıkarılmıştı. Bu ihraç çok mütevazı olmuş, 29.992 lirayı temsil eden 14.996 adet banknotla sınırlı kalmıştı. Bunlara 1864 -1869 yılları arasında İzmir'de çıkarılan, 66.000 lirayı temsil eden 33.000 adet banknot eklenmişti.

1861'de Sultan Abdülaziz'in tahta geçmesinin ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun resmi bir devlet bankasının kuruluş çalışmaları hız kazandı. Birçok yerli ve yabancı kişi ve kuruluş bu imtiyaza adaydı; fakat Osmanlı hükümeti altı sene içinde devlete türlü hizmetlerde bulunan Ottoman Bank'i tercih ediyordu. Keçecizade Fuad Paşa'nın tek kaygısı bu önemli görevi sadeceİngiliz sermayesine teslim etmemenin yolunu bulmaktı. Bu amaçla yeni bankanın sermayesine Fransız sermayedarların da katılması şart koşuldu. Böylece Haziran 1863'te kurulan ve Bank-ı Osmanî-i Şahane adını alan yeni banka devlet bankası olarak faaliyetine başladı.

Osmanlı Bankas, İstanbul'da ihraç ettiği bütün 200 kuruşluk banknotları 7 Mayıs 1868 günü geri çekerek ertesi günü 10.000 adet beşliralık (50.000 liralık) yeni banknot ihraç etti. Bu banknot aslında çok daha önceden tasarlanmış, hatta muhtelif renklerde provaları basılmıştı. Bu banknotun gördüğü olumlu piyasa tepkisinden cesaretlenen banka 1869'da 150.000 lirayı temsil eden 30.000 adet daha ihraç etti. Aynı yıl tasarımı 5 liralığınkine tıpatıp benzeyen yeni bir iki liralık banknottan da 20.000 adet ihraç ederek bankanın toplam emisyonunu 300.000 liranın üzerine çıkardı.

İNGİLİZ SERMAYELİ BANKA

Osmanlı Bankası, Osmanlı Devleti’nin resmi bankası, hazinedarı, banknot emisyonu imtiyazına sahip, İmparatorluk genelindeki bir çok altyapı yatırımının arkasında bulunan, yaygın ağı sayesinde piyasayla ilişkilerini artırarak ticari bankacılıkta önemli bir yer edinen, mevduat, emanet, kredi ve iskonto gibi işlemlerle halkın günlük hayatına giren bir banka olmuştur.

Türkiye’nin yaşayan en eski bankası olan Osmanlı Bankası, 1856’da İngiliz ortaklar ile İngiltere’de kurulmuş, daha sonra, 4 Şubat 1863 yılında Fransız, İngiliz ve Osmanlı Devleti’nin de bulunduğu Türk hissedarlarca Bank-ı Osmani-i Şahane adı altında özel bir ferman ile çok ortaklı hale gelmiştir. Sultan Abdülaziz tarafından imzalanan bu özel ferman Osmanlı Bankası’na imparatorluk toprakları üzerinde banknot ihraç etme imtiyazını da sağlamaktaydı. Böylece, Bank-ı Osmanî-i Şahane, 1856’da İngiliz sermayesi ile kurulan Ottoman Bank’ın mirasını devralarak 1 Haziran 1863’te kapılarını yeni kimliğiyle açıyordu.

Banka 1874 yılında Merkez Bankası görevini üstlendi. Türkiye’de bankacılık mesleği norm ve standardlarının kurulmasında önemli görevler üstlenen Osmanlı Bankası, kuruluşundan itibaren Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yatırımlarında kaynak sağlama konusunda önemli katkılarda bulundu. Para sisteminin sağlığına kavuşturulması ve nihayetinde Bank-ı Osmanî-i Şahane’nin kurulması Tanzimat’ın maliye alanındaki başlıca icraatlarından biri haline gelen Banka Osmanlı Devleti’ne borç kanallarını açarak, istikraz girişimlerinde bir aracı rolünü üstlenerek devlet bankalarının en önemli imtiyazlarından birini, banknot basma hakkını kullandı.

Selanik Şb.193017 Şubat 1875’te imzalanan yeni bir sözleşmeyle Banka, yetkileri genişletilerek, Osmanlı Devleti’nin hazinedarı durumuna getiriliyordu.  Böylelikle, Osmanlı Bankası devlete verdiği artan mali desteğe karşılık, bütçenin hazırlanma ve uygulanmasında söz sahibi olmakta ve hazine işlemlerinde tekel durumuna gelmekteydi.  1875 Eylülü´nde Osmanlı Devleti’nin iflas bayrağını çekmesi sonucunda Banka bir çare olarak gördüğü Düyun-u Umumiye İdaresi´nin kuruluşunda (1881) aktif olarak rol oynadı.  Devletin borçlanma sürecinin yükünün önemli bir kısmını kendisinden devralan bu kurumdan sonra tekrar yapılanma sürecine girerek ticaret ve yatırım bankacılığına yöneliyordu.  Müşterek-ül Menfa Tütün Rejisi (1884), Rumeli Demiryolları bağlantıları (1885), Beyrut Limanı Şirketi (1888), Selanik-İstanbul Demiryolu bağlantısı, İzmir-Kasaba Demiryolu’nun uzatılması (1894), Ereğli Kömür Madenleri (1896), Beyrut-Şam-Havran Demiryolu (1892) ve uzantısı (1900), Bağdat Demiryolu’na (1903) iştirakları söz konusuydu.  Bu alt yapı girişimlerinin yanında, Osmanlı Bankası giderek çok daha geniş bir tabana kavuşarak bir ticari banka kimliğine bürünmeye başlamaktaydı.  1890 yılından itibaren şube sayısının artırılmasına önem verilmeye başlanmış, 1910’dan sonra ise hız verilerek piyasa üzerindeki etkisinin artması sağlanmıştır.

1914 Tarihli Annuaire Oriental'de Osmanlı Bankası İlanıBirinci Dünya Savaşı Osmanlı Bankası´nın faaliyetlerini önemli bir şekilde etkileyecekti.  Osmanlı Devleti´nin savaşa girmesiyle Fransa ve İngiltere’nin gözünde Osmanlı hukukuna bağlı bir şirket olarak “düşman kuruluş” statüsüne giren Banka, Osmanlı Devleti tarafından da İngiliz ve Fransız sermayesi sebebiyle aynı derecede güvenilmez kabul edilmekteydi.  Osmanlı Hükümeti, Fransız ve İngiliz müdürlerin görevlerini terketmesi ve  para basma imtiyazından vazgeçmesi şartıyla, Osmanlı Bankası’nın faaliyetlerine devam etmesine karar verdi.  Savaştan sonra, Banka 10 Mart 1924 tarihinde imzaladığı bir sözleşmeyle para basma imtiyazını Türkiye Cumhuriyeti’ne devretiyse de T.C. Merkez Bankası´nın kuruluşuna kadar hazine işlemlerini sürdürmeye ve devlet bankası statüsünü korumaya devam etmiştir.  Siyasal rejim değişikliğiyle Banka’nın adı da değişiyor ve Bank-ı Osmanî-i Şahane bundan böyle Osmanlı Bankası adını alıyordu.  Haziran 1933’te ise yeni bir sözleşmeyle özel bir ticaret bankası oluyordu.  1952’de ise imzalanan son bir sözleşmeyle 1990’lara dek süren yeni statüsüne kavuşuyordu.

Genel Müdürlük Personeli-18931914 yılında 16’sı Avrupa’da, 37’si Anadolu’da, 11’i Suriye-Filistin’de, 5’i Mısır’da olmak üzere, diğerleri Kıbrıs’ta, Mezapotamya’da, Arabistan’da ve Arnavutluk’ta 80’i aşkın şubesi bulunuyordu. Harp boyunca ve hemen sonrasında şubelerinin çoğunu kapatmak zorunda kalmıştır.  Buna karşılık 1920-30 senelerinde İngiliz sermayedarlarının isteği doğrultusunda Orta Doğu’da hızlı bir şubeleşmeye gidildi.  1956 yılında Mısır şubelerine millileştirilerek el konulması sonucunda Orta Doğu’daki etkinliklerinde önemli kayba uğradı ve İngiliz sermayedarlarına bağlı olarak çalışmalarına Kenya, Uganda, Tanzanya, Rodezya, Katar, Abudabi, Sudan, Katar…da devam etti.  1969 yılında ana sermayedar Grup Paribas’ın isteği doğrultusunda Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’daki şubelerini Grindlays Bank’a devreden Osmanlı Bankası sadece Türkiye sınırları içinde hizmet vermeye başladı. 1993’e gelindiğindeyse Banka anonim şirket statüsüyle yeniden yapılandı.  Haziran 1996 yılında hisseleri Garanti Bankası´na ait Clover Investments tarafından satın alınan Osmanlı Bankası Doğuş Grubu´na dahil oldu.

Hisse senedi - 1875İlk kuruluş yıllarından bu yana 107 yıl hizmet verdiği Karaköy binasından 4 şubat 1999’da 136.kuruluş yıldönümünde Maslaktaki yeni genel müdürlük binasına taşındı.
1920-1930 yılları arasında Orta Doğu’da yaygın şubeleşmeye gidildi. 
1956 yılında Banka’nın Mısır’daki 90 yıllık varlığı devletleştirme yolu ile son buldu. 
Aynı dönemde Kenya, Uganda, Tanzanya, Rodezya ve Körfez ülkelerinde yeni şubeler açıldı.
Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun Merkez Bankası hüviyetini taşıyan Osmanlı Bankası, 1933’de bir numaralı resmi devlet bankası kimliğini T.C. Merkez Bankası’na devretti ve özel ticari banka olarak çalışmalarına devam etti.
Son Genel Müdürü-Turgay GÖNENSİN1952 yılında ise yapılan bir sözleşme ile günümüze kadar gelen kesin statüsünü kazandı. 
Kanun gereği ticari banka sıfatını alan Osmanlı Bankası, 1947’de amblem-logo tasarımında yenilik yaptı. 
1969 yılında, ana sermayedar Grup Paribas’nın isteği doğrultusunda Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’daki şubelerini Grindlay’e satan Osmanlı Bankası sadece Türkiye sınırları dahilinde hizmet vermeye başladı ve 1993 yılında anonim şirket oldu. 
Haziran 1996 yılında hisseleri Garanti Bankası’na ait Clover Investment tarafından satın alınan Osmanlı Bankası, böylelikle Doğuş Grubu’na dahil oldu.

Osmanlı Bankası amblemi 1947 yılında, ünlü bir sanatçı ve Doğu Bilimleri uzmanı olan Edmund Dulac tarafından günün reklamcılık anlayışı çerçevesinde yeniden tasarlandı. 

Simgeler açısından oldukça zengin bir içeriğe sahip amblemde hareket noktası, Osmanlı Bankası’nın faaliyette bulunduğu ülkelerde yaygın olarak yetişen ve temelde ‘barışın simgesi’ olan zeytin ağacıdır. Eski zamanlardan beri meyveleri ile verimliliği, gölgesi ile korumacılığı, yaprakları ile barışı, gövdesi ve kökleri ile zamana karşı dayanıklılığı simgeleyen zeytin ağacı ‘süreklilik’ simgesi olarak da tanınmaktadır. 

Doğu etkisinin bir uzantısı olan, İslam sanatında ve minyatürlerde sıkça görülen elmas şekli ‘değerlilik’ ifadesi olarak zeytin ağacını çerçeveleyecek şekilde amblem tasarımında kullanılmıştır. 

Zaman içinde çeşitli revizyonlar ile sadeleştirilen amblem-logo, Haziran 1996’daki el değiştirme sonrasında, yeni hissedarlarca son şekli ile korunmuştur.

TARİHTE İLKLER:

Osmanlı Bankası; Osmanlı İmparatorluğu döneminde Merkez Bankası ve Hazine görevlerini sürdürdü. Türkiye Cumhuriyeti kuruluş yıllarında da Merkez Bankası görevine bir müddet devam etti.

1875 yılında imzalanan özel bir ferman ile Banka’nın emisyon imtiyazı 20 yıl daha uzatıldı ve İmparatorluk Genel Saymanlığı görevi de verildi.

1884′de İstanbul Reji İdaresi’nin kurulmasında görev aldı.

1870′de Banka, İstanbul’da tramvay hatlarının kurulması için İstanbul Tramvay Şirketi kuruluşuna ortak oldu.

1881 yılında, Muharrem kararnamesi ile, dünyadaki ilk büyük ölçekli devlet borcu yeniden yapılandırmasını üstlendi.

1897 yılında seyyar hastane kurarak Dr.Lardi başkanlığında tıbbi bir heyeti savaş için görevlendirdi.

Suriye-Anadolu demiryolu yapımını finanse etti.

1888′de Beyrut Limanı’nın kurulmasını finanse etti.

1896 yılında Zonguldak Ereğli Kömür Madenleri’nin kurulmasını finanse etti.

Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara Hükümeti’ne 2 milyon TL. (bugünkü değerle 10 trilyon TL) finansman sağladı.

KRONOLOJİ:

1856: Osmanlı Bankası İngiltere’de Ottoman Bank adı ile kuruldu. 
1863: Fransız ve Osmanlı Devleti’nin katılımıyla çok ortaklı hale geldi. Adı Bank – ı Osmani – i Şahane olarak değişti. Osmanlı topraklarında banknot ihraç etme imtiyazı aldı.
1874: Osmanlı Merkez Bankası görevini üstlendi. 
1875: Emisyon imtiyazı 20 yıl uzatıldı, İmparatorluk Genel Saymanlığı görevi de verildi. 
1881: Düyun-u Umumiye idaresiïnin kuruluşunda aktif olarak rol oynadı. 
1881: Muharrem Kararnamesi ile dünyadaki ilk büyük ölçekli devlet borcunun yeniden yapılandırılmasını üstlendi.
1884: İstanbul Reji İdaresi’nin kurulmasında görev aldı.
1888: Beyrut Limanı’nın kurulmasını finanse etti. 
1896: Zonguldak Ereğli Kömür Madenleri’nin kurulmasını finanse etti.
1897: Suriye – Anadolu demiryolu yapımını finanse etti. 
1933: Resmi devlet bankası kimliğini T.C. Merkez Bankası’na devretti ve özel ticari banka oldu.
1952: Kuruluş sözleşmesi değişti ve günümüze kadar gelen statüsünü kazandı.
1956: Mısır’daki 90 yıllık varlığı devletleştirme yolu ile son buldu. 
1969: Ana sermayedar Grup Paribas’nın isteği ile Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’daki şubelerini Grindlay’e sattı.
1993: Anonim şirket oldu. 
1996: Hisseleri Garanti Bankası’na ait Clover Investment tarafından satın alındı ve Doğuş Grubu’na geçti.
1999: (Şubat) 107 yıl hizmet verdiği Karaköy binasından Maslaktaki yeni genel müdürlük binasına taşındı.
2001: (31 Ağustos) Körfezbank ile birleşti.

GARANTİ BANKASI İLE BİRLEŞTİ

Garanti Bankası, Osmanlı Bankası'nı her türlü hak, alacak, borç ve yükümlülükleriyle ve tüzel kişiliği sona ermek suretiyle devranılacağını bildirdi. Birleşmeyle, Türkiye'nin yaşayan en eski bankası olan Osmanlı Bankası da tarihe karışacak. 

Garanti Bankası'ndan İMKB'ye gönderilen açıklamada, Garanti Bankası'nın bugün yaptığı Yönetim Kurulu Toplantısı'nda Osmanlı Bankası ile birleşme konusunda karar alındığı belirtildi. 

Birleşmenin 31 Ekim 2001 tarihli bilançoların esas alınması suretiyle gerçekleştirileceği bildirilen açıklamada, birleşmeyle ilgili 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile bu kanuna istinaden çıkarılan Bankaların Birleşme ve Devirleri Hakkında Yönetmelikte yer alan gerekli izin ve onayların alınması için, genel müdürlüğün yetkilendirilmesine karar verildiği duyuruldu 

Doğuş Grubu bünyesindeki Garanti ve Osmanlı bankaslarının birleşmesiyle, Türkiye'nin 2. büyük bankası doğuyor. Yeni banka aynı zamanda, Türkiye'nin en büyük özel bankası olacak.

Garanti Bankası çatısı altında gerçekleşen birleşmeyle, Türkiye'nin yaşayan en eski bankası olan Osmanlı Bankası da tarihe karışacak.

 Türkiye Bankalar Birliği'nin verilerinden yapılan hesaplamalara göre, iki bankanın toplam aktifleri 30 Haziran 2001 tarihi itibariyle 13 katrilyon 993 trilyon 935 milyar liraya ulaşıyor.

Bu rakam, T.C. Ziraat Bankası'nın 19 katrilyon 190 trilyon 982 milyar liralık aktif büyüklükten sonra 2. büyüklüğü ifade ediyor.

Türkiye'nin en büyük bankaları listesinde 30 Haziran 2001 tarihi itibariyle Türkiye İş Bankası'nın 12 katrilyon 448 trilyon 676 milyar lira, Akbank'ın 12 katrilyon 975 milyar lira, Yapı ve Kredi Bankası Bankası'nın 10 katrilyon 414 trilyon 989 milyar lira aktif büyüklükleri bulunuyor.

GARANTİ BANKASI

Türkiye Garanti Bankası A.Ş., 1946 yılında Ankara'da kurulan tek şubesi ile finans sektöründeki özel bankalar arasında yerini aldı.

Garanti Bankası, 1983 yılında Doğuş Holding bünyesine katıldı.

Türkiye Bankalar Birliği'nin 30 Haziran 2001 tarihi itibariyle verileri, Garanti Bankası'nın 8.8 katrilyon lira aktif büyüklükle genel sıralamada 6., özel bankalar arasında ise 4. sırada bulunduğunu ortaya koyuyor. 2.9 katrilyon liralık kredi hacmine, 4.8 katrilyon liralık toplam mevduata, 878.5 trilyon lira toplam özkaynağa sahip olan Garanti, yılın ilk yarısını 55.4 trilyon lira net karla kapadı. Bankanın 285 şubesinde 5.561 personel istihdam ediliyor.

 Garanti Bankası, Türkiye'nin on-line / real-time hizmete geçen ilk çok şubeli özel bankası. Bankanın yurtdışında Lüksemburg ve Malta'daki şubeleri ve 18 ofisiyle; Kurumsal, Ticari, İşletme Bankacılığı ve Bireysel müşterilerine çok yönlü finansal hizmet sunuyor. Finans, sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren Doğuş Grubu'na bağlı olan Garanti Bankası; Hollanda'da UGBI, Rusya'da Garanti Bank Moscow ve Türkiye'de Osmanlı Bankası'nın tamamına sahip.

Uluslararası derecelendirme kuruluşlarının notlarına göre, Garanti Bankası bugün Türkiye'nin en yüksek kredi notlarına sahip bankası.

Yorumlar