Beyrut patlaması soruşturması hala sonuçlanmadı

Lübnan'ın başkentini büyük bir yıkıma maruz bırakan Beyrut Limanı'ndaki patlamanın üzerinden bir yıl geçmesine rağmen hala sonuçlanmayan soruşturmanın, siyasi engellere takılmasından endişe duyuluyor.

Akdeniz'in küçük Arap ülkesi Lübnan'da, 4 Ağustos 2020'de yıllardan beri Beyrut Limanı'ndaki bir depoda tutulan 2 bin 750 tonluk amonyum nitrat maddesinin infilak etmesiyle Hiroşima'yı andıran ve arkasında bıraktığı yıkımın hala aynı şekilde durduğu korkunç bir felaket yaşandı.

Lübnan makamları, yaklaşık 200 kişinin yaşamını yitirdiği ve yaralanan 6 bini aşkın kişiden 1000'den fazlasının engelli kaldığı patlamanın meydana geldiği gün soruşturmanın 5 gün içinde sonuçlanacağını açıklamıştı.

Ancak patlamada hayatını kaybedenlerin yakınları tarafından "acılarımızı adaletin tecellisiyle hafifletin" sloganlarıyla sık sık düzenlenen gösterilere rağmen bir yıldır hiçbir ilerleme sağlanmadı.

Hukukçuların, "Beyrut Limanı'na 2013 yılında yüklü miktardaki amonyum nitrat maddesini ulaştıran yük gemisi, bir Afrika ülkesine doğru yola çıkan amonyum nitratın Lübnan'daki limana boşaltılması, yıllardır bu denli tehlikeli bir maddenin, ülkenin hem ekonomik açıdan can damarı sayılan Beyrut Limanı'nı hem başkentin güvenliğini tehdit eden varlığıyla ilgili yetkili makamların yıllarca hiçbir adım atmaması" gibi birçok yerel ve uluslararası boyutu olan soruşturmanın siyasi engellere takılacağı yönündeki endişeleri her geçen artıyor.

Lübnan'da patlamanın yaşandığı günden bu yana olayın tüm detaylarıyla ortaya konulması için uluslararası soruşturmanın yürütülmesi talepleri sürekli gündemde tutuluyor. Ancak diğer yandan da yerel yargıya olan güvenin sarsılmaması gerektiği savunuluyor.

Cumhurbaşkanı Mişel Avn da uluslararası soruşturma talebinin zaman kaybından başka bir şey olmadığını ifade etti.

AA muhabiri, üzerinden bir yıl geçen Beyrut Limanı'ndaki patlamayla ilgili soruşturmaya ilişkin gelişmeleri derledi.

- 5 AĞUSTOS'TA BAŞLAYAN SORUŞTURMAYA ABD VE FRANSA DA DAHİL OLDU

Lübnan Başsavcısı Gassan Uveydat, patlamanın üzerinden henüz 24 saat geçmeden 5 Ağustos 2020'de soruşturma sürecini başlattı.

Cumhurbaşkanı Mişel Avn da olaydan hemen sonra ülkesini ziyaret eden Fransa Cumhurbaşkanı Emmanul Macron'dan Beyrut Limanı'nda patlamanın yaşandığı ana ait uydu görüntülerini istedi.

Fransa'nın Beyrut Büyükelçisi Bruno Foucher, 9 Ağustos'ta ülkesinin Beyrut'taki patlamayla ilgili yürütülen soruşturmaya katıldığını açıkladı. Büyükelçi, soruşturmanın nezih ve hızlı yürütülmesi için Lübnan polisi ve jandarmasına teknik destek sağladıklarını aktardı.

Lübnan Yüksek Yargı Konseyi, 13 Ağustos'ta Beyrut Limanı'ndaki patlamayla ilgili soruşturmaya Askeri Hakim Fadi Savvan'ı atadı.

ABD Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşlerden Sorumlu Müsteşarı David Hale de 15 Ağustos'ta Lübnan'a yaptığı ziyarette, Federal Soruşturma Bürosundan (FBI) bir heyetin, Beyrut Limanı'ndaki patlamanın soruşturmasına katılmak üzere birkaç gün içinde Lübnan'a geleceğini duyurdu.

Soruşturmayı yürütmekle görevli Savvan, 17 Ağustos'tan 1 Eylül'e kadar patlamayla ilgili 28 kişi hakkında gözaltı kararı çıkardı.

ABD merkezli Arapça kanalı El-Hurra televizyonu, 14 Ekim'de FBI'ın Beyrut Limanı'ndaki patlamayla ilgili kesin bir sonuca varamadığını duyurdu.

Başbakan Hassan Diyab, 21 Ekim'de Beyrut Limanı'ndaki patlama öncesi, anı ve sonrasına ait Fransa ve İtalya'dan uydu görüntülerini talep ederek, "Aslında bunları bizimle paylaşmaları gerekirdi ama yapmadılar. Sebebini bilmiyorum." dedi.

- BEYRUT BAROSU: SORUŞTURMANIN ÖNÜNDE ÇOK ENGELLER VAR

Beyrut Barosu, 7 Kasım'da soruşturmanın önünde çok sayıda engel olduğuna ve üst düzey yetkilileri kapsamadığına dikkati çekti.

Lübnan yerel basınının, 3 Aralık'ta Fransa Cumhurbaşkanlığındaki bazı kaynaklara dayandırdığı haberlerde, Fransız makamlarının 4 Ağustos patlamasının öncesinde çekilmiş Beyrut Limanı'na ait uydu fotoğraflarını Lübnanlı yetkililerle paylaştığı ifade edildi.

Patlamayı soruşturan askeri hakim Savvan, 10 Aralık'ta Başbakan Hassan Diyab'ın yanı sıra eski Maliye Bakanı Ali Hasan Halil, eski Bayındırlık ve Ulaştırma bakanları Gazi Zuaytir ile Yusuf Finyanus'u, "yüzlerce kişinin yaşamını yitirmesine ve yaralanmasına yol açan ihmal ve kusur" ile suçlayarak ifadelerini almak istedi.

Eski Maliye Bakanı Halil ve eski Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanı Zuaytir, 16 Aralık'ta hakim Savvan'ın görevden alınması talebiyle Lübnan Temyiz Mahkemesine başvurdu.

Lübnan Temyiz Mahkemesi, patlamada kendi evinin de zarar gördüğünü dile getirerek, "soruşturmada hiçbir dokunulmazlık bana engel olmayacak" şeklinde kullandığı ifadeler dolayısıyla tarafsızlığını kaybettiği gerekçesiyle 18 Şubat'ta hakim Savvan'ı görevden aldı.

- BAZI SİYASİLERİN SORGULANMASINI İSTEYEN HAKİMİN YERİNE YENİSİ ATANDI

Lübnan Adalet Bakanlığı, hakim Savvan görevden alındıktan bir gün sonra Beyrut Limanı'ndaki patlamayla ilgili sürdürülen soruşturmaya Tarık el-Bitar'ı atadı.

Bitar'ın göreve gelmesinin ardından 15 Nisan'da 6 kişi ve 23 Haziran'da 7 kişi olmak üzere, soruşturma kapsamında gözaltına alınanların 13'ü salıverildi.

Hakim Bitar, 4 Mayıs'ta da soruşturmayı tamamlama çabaları kapsamında Lübnan'ın üzerinde uydusu olan 13 ülkeden Beyrut Limanı'ndaki patlama yerine ait uydu görüntülerinin kendileriyle paylaşılması talebinde bulundu.

- SORGU İÇİN ESKİ BAKANLARIN DOKUNULMAZLIKLARININ KALDIRILMASI İSTENDİ

Yargıç Bitar, 2 Temmuz'da da halihazırda milletvekili olan 3 eski bakanın yanı sıra üst düzey askeri ve emniyet yetkililerinden oluşan bir dizi ismi sorguya alma girişiminde bulundu.

Milletvekili 3 eski bakanın dokunulmazlığının kaldırılması için Meclise talep gönderen ve diğer yetkili isimlerin sorgusu için de ilgili makamlardan izin isteyen Bitar, Başbakan Hassan Diyab'ın da ifadesine başvurabileceğine işaret etti.

Bitar aynı zamanda İçişleri Bakanlığından, Lübnan Emniyet Genel Müdürü Abbas İbrahim ve diğer bazı yetkililerin sorgusu için izin talep etti.

- SORUŞTURMA SİYASİLERİN DOKUNULMAZLIKLARINA TAKILDI

Lübnan Meclis Başkan Yardımcısı Eili el-Ferzeli, 9 Temmuz'da dokunulmazlıkların kaldırılmasının talep edildiği 3 milletvekili hakkında hakim Bitar'dan daha fazla kanıt ve belge istedi.

Patlamada ölenlerin yakınları, Emniyet Genel Müdürü İbrahim'in sorgulanmasına karşı çıktığı gerekçesiyle 10 Temmuz'da İçişleri Bakanı Muhammed Fehmi'nin evi önünde gösteri düzenledi.

Lübnanlı aktivistler ise 22 Temmuz'da 3 milletvekili hakkında adım atmayan Meclise tepki göstererek, sosyal medya üzerinden "amonyum nitratın milletvekilleri" etiketiyle kampanya başlattı.

Hakim Bitar, 30 Temmuz'da da Lübnan Devlet Güvenliği Genel Müdürü Tnoy Saliba'nın sorgulanması için Ulusal Savunmanın Yüksek Konseyinden izin istedi.

- YARGI SÜRECİNİN SİYASİ ENGELLERE TAKILMASINDAN ENDİŞE EDİLİYOR

Beyrut Limanı'ndaki patlamada ölenlerin yakınlarının avukatlarından Mazin Hatit, AA muhabirine yaptığı açıklamada, soruşturmanın halihazırda dikkate değer bir cesaretle yürütüldüğüne işaret etti.

Milletvekillerine yönelik dokunulmazlıkların kaldırılması ve diğer yetkili makamlardaki kişilerin sorgulanması için gerekli izinlerin çıkmamasından şikayet eden Hatit, "Beyrut Limanı'ndaki patlamaya ilişkin yargı sürecinin siyasi engellere takılmasından endişe duyuyoruz." dedi.

"Karşımızda katil bir sistem var. Bu sistemin yetkili fertleri birbirlerini koruyorlar." diyen Hatit, soruşturmayı yürütmekle görevli Tarık Bitar'ın tıpkı Fadi Savvan gibi görevden uzaklaştırılabileceği endişesini taşıdıklarını anlattı.

Beyrut Limanı'ndaki felaketin arkasından mafyaların çıkabileceği dolayısıyla yargı sürecini yürütmekle görevli Bitar'ın fiziki olarak hedef alınabileceğine de dikkati çeken Hatit, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Beyrut Limanı'ndaki patlamaya dair yargı süreci 3 farklı başlıkla ele alınır. Birincisi amonyum nitrat maddesinin Lübnan'a girişiyle ilgili. İkincisi bu maddenin Beyrut Limanı'nda depolanması süreciyle ilgili. Üçüncüsü ise patlamanın ne şekilde gerçekleştiğiyle ilgili olur."

Lübnanlı resmi makamların ifadelerine göre patlamaya, limandaki 12 numaralı depoda tutulan 2 bin 750 ton amonyum nitrat yol açtı.

Ancak Beyrut Mühendisler Sendikası tarafından geçen yıl ekim ayında hazırlanan çalışmada, Liman'daki patlamaya yol açan amonyum nitrat maddesinin duyurulanın yüzde 19'unu geçmeyecek 535 tondan oluştuğu iddia edildi.