Bakan Albayrak yeni ekonomi programını açıkladı

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak piyasaların merakla beklediği 'Yeni Ekonomik Programı' açıkladı. Bakan Albayrak "Ekonomik veriler güçlü V tipi toparlanmayı gösteriyor" ifadesinde bulunurken, işsizliğin de kademeli olarak düşeceğini ve 3 yıllık beklentileri açıkladı.

İşte Bakan Albayrak'ın 'Yeni Dengelenme, Yeni Normal ve Yeni Ekonomi' temasıyla açıkladığı yeni yol haritası...

* 2021-2022-2023 yıllarını kapsayan yeni ekonomi programı lansmanına hoşgeldiniz. İlkini Eylül 2018'de açıklamıştık. Eski ismiyle her yıl eylülde orta vadeli program adıyla açıklanan programımızı yeni ekonomi konsepti içinde her yılın eylül ayında açıklamıştık. Yurtdışı kaynaklı finansal ve makro ekonomik dengesizliklerle yoğun bir şekilde mücadele ediyordu ülkemiz. Dengelenme süreci olarak ilk yılını ilan etmiştik. Kararlı politikalarla Türkiye muazzam bir başarı elde etti.

* Ağustos 2018'de 7.20'lere yükselen dolar kurunu 2019 yıl sonunda 5.95'lere indirdik. Cari işlemler açığını cari fazlaya çevirdik. Yüzde 6,4'lük büyüme oranını yakaladık. Covid 19'la dünya ekonomileri yeni sınamayla karşı karşıya kaldı. Ekonomik faaliyet çok sert yavaşladı. Kimi ülkeler ekonomilerini kapattı. İşsizlik tüm dünyada arttı.

* Türkiye gibi gelişmekte olan para birimleri değer kaybetti. Özellikle altın ithalatında hızlı artış ve turizmdeki sert düşüşle geçici bir bozulma ortaya çıktı. Salgın etkisiyle ortaya çıkan durumla nasıl mücadele edeceğimizi ve yeni ekonomi yaklaşımımızı ortaya koyacak.

SALGIN SÜRECİNDE SEKTÖR ODAKLI VERGİ İNDİRİMLERİNE GİTTİK TÜM İŞLETMELERE YARDIMCI OLDUK

* Covid'le mücadelemizi 3 başlık üzerine inşa ettik. Birincisi iş gücü piyasamızı ayakta tutmak. İkincisi salgından etkilenen hane halkı ve işletmelere gerekli kaynağı sağlamak. Üçüncüsü temel sektörlerin faaliyetlerini sürdürmesini garanti altına almak. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de adımlar atıldı. İhtiyaçları tüm bu doğrultuda paketlerle genişlettik. Destek paketlerinin toplam büyüklüğü covid döneminde 494 milyar TL ile milli gelirimizin yüzde 10'una ulaştı. İhtiyaç sahibi 6,2 milyon ailemize 1000 lira destek sağladık. Emekli aylıklarını 1000 TL'den 1500 TL'ye yükselttik.

* Kısa çalışma ödeneğinin süresini uzattık. İstihdamın sürekliliğini sağladık. 267,4 milyar liralık kredi finansman imkanı sağladık. 9 milyon vatandaşımıza 47,5 milyar lira bireysel ihtiyaç desteği verdik. Bu yılın temmuzunda ekonomide normalleşme sürecine girildi. Birçok ülkeden pozitif ayrıştık.

* İhracatta ciddi artış kaydetti. Turizm ve ulaşım gibi alanlarda toparlanma henüz istediğimiz seviyeye ulaşmadı. Yeniden canlandırmak bizim için hayati önemde. İhracatımız 2020 Haziran-Ağustos döneminde Mart-Nisan dönemine göre yüzde 27'ye varan oranla artış sağladı. Ekonomik veriler güçlü V tipi toparlanmayı gösteriyor.

3 YENİ MEYDAN OKUMA

* Yeni Ekonomi Programı'nın bu yılki ana temalarını; 'Yeni Dengelenme', 'Yeni Normal' ve 'Yeni Ekonomi' olarak belirledik. Her bir maddeyi ayrı bir meydan okuma olarak gördüğümüzü anlatacağım.

* Yeni dengelenme ile sürdürülebilir bir büyüme modeli inşa edeceğiz. Finansal tedbirler kaldırılacak. Salgın döneminde atılan birçok adımı normalleşme kapsamında atmaya başladık. İlgili kurumlarımız faiz likidite adımlarıyla adımlar atmaya başladığımızın örnekleridir.

* Önümüzdeki haftalarda da devam edecek. İkinci temamız yeni normal. Özellikle sosyal ve ekonomik değişim Covid 19 salgınıyla dünyada değişime uğradı. Ekonomide iş yapış şekilleri yeniden şekilleniyor. Dijital dönüşüme hız kazandırarak yeni çalışma modelleri bir zorunluluk olarak karşımıza çıkıyor.

* Yeni normale uyum sağlamak yeni hedefimiz olacak. Diğeri ise yeni ekonomi ise kalkınma modeli yeniden dengelenmeyi sağlayarak yeni normale uyum sağlayarak yeniden güçleneceğiz. Teknoloji ve verimlilik odaklı stratejik reformları hayata geçirmeye devam edeceğiz. Ülkemizi üretim ve yatırımda küresel bir cazibe merkezi haline getireceğiz. Kapsayıcı kalkınma modelini uygulayacağız. Kur geçişkenliğini azaltacak tedbirler kapsamında yerlileştirme programları, TL bazlı alım garantili kontratlar artırılarak devam edecek.

* Program dönemindeki makro ekonomik politikalarımızı konuşalım. Hızlı bir toparlanma sürecine girdik. Normalleşmeyle yılın geri kalanında 4. çeyrekte ivme kaybetse de tahminlerimiz büyümenin pozitif olması. Yılın tamamında büyümenin pozitif olmasını ve yüzde 0,3 oranında gerçekleşmesini öngörüyoruz. 2021 büyüme beklentisi yüzde 5,8 olmasını tahmin ediyoruz. 2022-2023 büyüme beklentisi yüzde 5 seviyesinde seyretmesi ile evrilmesini öngörüyoruz. İhracata ve istihdama özellikle bu dönemde yoğunlaşacağız. Ekonomik büyümeyi istihdamla sağlayacağız.

* İşsizlik oranının, kademeli azalarak 2023'te yüzde 10,9 seviyesinde gerçekleşmesini bekliyoruz. Sırasıyla 2021 tahmini yüzde 12,9, 2022 tahmini yüzde 11,8, 2023 tahmini yüzde 10,9 şeklinde bekliyoruz. Enflasyon alanında sözleşmeli tarım ve girdi finansmanı ile gıda fiyatlarında istikrar sağlanacak. Enflasyonun 2020 sonunda yüzde 10,5 olmasını bekliyoruz. 2021 tahmini yüzde 8, 2022 tahmini yüzde 6 ve 2023 tahmini yüzde 4,9 şeklinde bekliyoruz.

* Kur geçişkenliğini azaltacak tedbirler kapsamında yerlileştirme programları, TL bazlı alım garantili kontratlar artırılarak devam edecek.

* Cari işlemlerde kalıcı olarak denge tesis etmeyi amaçlıyoruz. Turizm gelirlerindeki beklenmedik daralmanın covidin etkisi ile cari açık vererek kapatacağız. Kabaca 25 milyar turizmdeki covid etkisi.

* Yıl sonunda 12.4 milyar dolar cari fazla vermeyi öngörüyoruz. Karadeniz'deki keşifle enerji ithal eden değil ihraç eden bir ülke olunca bu cari dengemize olumlu katkı yapacak. Cari dengede tahminler 2020 yüzde -3,5, 2021 tahmini yüzde -1,9, 2022 tahmini yüzde -0,7, 2023 tahmini yüzde 0,1 şeklinde belirlenmiştir.

* Güçlü kararlı duruşumuz ve toplamaya başladığımız meyvelerini bu 3 yıllık sürecin sonunda göreceğiz. Bizim için finansal istikrar tesisi çok önemli. Hali hazırda başlattığımız dönüşüm sürecini çok daha güçlü ve kararlı dönüşümü sağlayacağız. Finansal piyasalarda stratejik reformlar yoluyla tasarruflarımızın artırılması, kaynak dağılımında etkinliğin desteklenmesi, finansal okuryazarlık seviyesinin yükseltilmesi ve finansal sistemin sermaye piyasası ayağının güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.

* Program dönemi boyunca bütçe açığının GSYH'ye oranının kademeli gerilemesini ve dönem sonunda yüzde 3,5 olmasını bekliyoruz.

* 2020 bütçe dengesi GSYH tahmini yüzde -4,9 olarak belirlenirken, 2021 tahmini yüzde -4,3, 2022 tahmini yüzde -3,9 ve 2023 tahmini yüzde -3,5 olarak belirlendi.

* YEP döneminde kamu yatırımlarını sağlık, demiryolu yatırımı, sulama projeleri, eğitim alanına yoğunlaştıracağız. Finansal istikrar için TL bazlı finansal ürünler teşviki, dolarizasyonun azaltılması öncelikli hedeflerden olacak.

* Geçen yıl 166 maddeden oluşan eylem planını sunmuştuk. 77'sini 2020, 32'sinin 2021 yılında 57'sinin 2022 yılında hayata geçirileceğini takvime bağlamıştık. Yüzde 68'sini hayata geçirdik. Diğer eylemlerde önemli ölçüde adım attık. Salgına rağmen hedeflerimizde ilerleme sağladık.

* Türkiye'nin hala güçlü bir bilançosu var. Hem vatandaşlarımıza hem de piyasalara güven veren bir program hazırlama gayretinde olduk.

UZMAN YORUMLARI

Bakan Albayrak’ın yapmış olduğu açıklamaları uzmanlar değerlendirdi.

İstanbul Üniversitesi Doç. Dr Kadir Tuna

"Mevcutta baktığınız zaman bu tür 3 yıllık hedefi belirlemek çok kolay değildir. Bu salgın durumlarının olağan üstü durumları da burada dikkate alınarak hedefler belirlenmiş. Enflasyon, büyüme cari denge ile ilgili hedeflere baktığımız zaman bu tabloda bunlar dikkate alınarak şekilllendirilmiş bu son derece önemli. Burada diğer bir öne çıkan salgın sonrası yeni normalin koşulları dikkate alınmış bu önemli Yeni normalde mevcutta dijitalleşmenin verimliliğin arttırılması yeni çalışma koşullarının esnek çalışma koşullarına ilişkin yasal düzenlemelerin yapılacağının altı çizildi. İş dünyasının özellikle bu açıklamaları son derece olumlu karşıladığını düşünüyorum. Yeni ekonomi programında altı çizili konuya şu eklendi burada ihracatın arttırılması hedefleniyor. Bu da gerçekleştirilirken özellikle e ticaretin arttırılmasına yönelik önemli adımlar atılacağı görülüyor."

A Para Araştırma Müdürü Erdoğan Turan

"Benim gördüğüm ekonomi yönetimi hedeflerini 1 yıl ertelemiş, salgın böyle bir sonuç doğurmuş. Tahminler revize edilmiş. Büyümede en ihtimal senaryoda %0.03’lük büyümeden bahsediliyor. 2022-2023 yılındaki büyüme tahminlerinde bir değişiklik yok. İşsizlikte %11.8 olan rakam %13.8 olarak revize edilmiş. 2021 yılı için 10.6 olan tahmin %12.9 olmuş, 2022 için %9.8 olan beklenti %11.8’e revize edilmiş. Cari dengenin milli gelire oranı… Turizmin cari dengede 25 milyar dolarlık olumsuz etkisi var… Tüm dünyanın yaşadığı sorun… Altında da 12.4 milyar dolarlık bir ithalat rakamı var. Bu yıl için cari dengenin milli gelire oranı -3.5’lik rakam beklentisi aktarıldı. Genel çerçevede benim gördüğüm ekonomi yönetimi salgın nedeniyle uzun vadeli hedeflerini koruyup, kısa vadede beklentilerini 1 yıl sonraya ertelemiş diyebilirim. (3 yeni meydan okuma) Yeni başlığıyla veriliyor çünkü salgın uzun vadede hedefleri koruyor fakat kısa vadede değişiklikleri ‘yeni’ başlık altında verildi. Finansal istikrara çok büyük vurgu yaptı Bakan Albayrak. Uzun vadede ise sürdürülebilir büyüme… Hedef bu."

Takvim Gazetesi Ekonomi Müdürü Faruk Erdem

"Genel anlamda bütün mesajlara bakınca Sayın Bakan’ın iki şeyi öncelediğini görüyoruz birincisi büyüme ikincisi istihdam. Burada benim önemsediğim şu, 2023 hedefleri var Türkiye’nin. Orada da hedefleri ortaya koydu sayın bakan. Özellikle istihdamda yeni modellerin gündeme geleceğini görüyoruz."

A Para TV - Özlem Doğaner

"Önümüzdeki dönemde çok önemli süreçlerden biri pandeminin tekrar edip etmemesi. İlk defa belki de bir ekonomi programında alternatifli senaryo görüyoruz. Bugüne kadarki bütün programlarda rakamlar ne kadar tutarlı diye bakılıyordu. Gerçekten de ayakları yere basan tutarlı rakamları görüyoruz. Oldukça önemli etkili ve ayakları yere basan bir program olduğunu söyleyebilirim."

Mert Yılmaz - İnfo Yatırım GMY

"Bence en önemli vurgu istihdam odaklı politikalar. Ve önümüzdeki döneme ilişkin rekabet ve verimliliğin iyileştirilmesi. Bence Türkiye’nin önemli yapısal sorunları. Hep aynı şeyleri dönüp konuşuyoruz ama temelde sorunları çözecek başka adımlara ihtiyaç var. Yapısal reformların altının çizilmesi benim için önemli. Açıkçası özellikle enflasyon tarafında yıl sonu tahminini iyimser bulduğumu söylemek isterim. 2020 yıl sonu için… Orada özellikle son kur atağı ile tahminin iyimser olduğunu düşünüyorum. Büyüme tarafında 0.3 büyüme öngörüsü var. Orada da sanki daha kötümser senaryo gibi lanse edilen, senaryoya daha yakın olduğunu düşünüyorum. COVİD sürecini öngörmek kestirmek kolay değil. Netice itibariyle bence en önemli kısmı atılmaya başlanan normalleşme adımları ki, sayın bakan da öyle dile getirdi, devam edeceği mesajını verdi. Yavaş yavaş dengelenme sürecinin inşallah içine gideceğiz. Maalesef bu içinde bulunduğumuz dönemde kur konuşuluyor. Çünkü farklı sorunları var. Kurun enflasyon geçirgenliği var. Bu enflasyon beklentisini iyimser bulmamın altındaki nedenlerden bir tanesi de kurun bugünkü seviyesi. Oradaki stabilizasyonun sağlanması, MB’den gelen faiz artışı, swap düzenlemesi… Atılan adımlar son derece doğru adımlar. 1-2 günlük fiyat hareketine bakarak işte “bu adımlar doğru adımlar değil” ya da “bu adımlar atıldı ama bak yeterli sonucu vermedi” şeklinde değerlendirmek doğru değil. Bu adımlar doğru adımlar. Zamanlaması tartışılır. Adımların büyüklüğü küçüklüğü tartışılabilir ama genel manada doğru adımlar olduğunu ve bu tip düzenlemelere de ihtiyaç olduğunu söylüyorum."