Kozaklar kimdir? Tarihte Kozaklar ne zaman yaşadı, Kozaklar ile Kazaklar aynı mı?

Kozaklar'ın kim olduğu, nerede ve ne zaman yaşadıkları son günlerde Ukrayna savaşıyla birlikte merakla soruluyor. Rusya ve Ukrayna arasında başlayan savaş sonrasında bölgedeki halkların savaşa karşı olan tepkileri ve durdukları yer de önem kazandı. Kimlerin hangi tarafta durduğu sık sık merak konusu olur. Bölgedeki halkların bazıları Ukrayna bazıları ise Rusya tarafını tutuyor. Bölgede yaşayan ve savaş esnasında nasıl bir tavır takındıkları merak konusu olan halklardan biri de Kozaklar'dır. Peki, Kozaklar kimdir? Tarihte Kozaklar ne zaman yaşadı, Kozaklar ile Kazaklar aynı mı?

KOZAKLAR KİMDİR?

Kozaklar günümüzde Rusya ve Ukrayna ülkelerinin sınırları içerisinde bulunan bölgede yaşamış halklardır. 

TASAM araştırmalarında Kozaklar için şu tespitlere yer verilir: 

Türk boyunun Kıpçak koluna mensup Müslüman Kazak Türkleri, bilimsel araştırmalardan uzak bilgiler esas alınarak, Rus Çarına itaat etmekten vazgeçen Slav ırkından bir Hıristiyan grubu olan (Kozaklarla ilgili ayrıntılara ulaşmak mümkündür) (2) (Rusçası “ Kazaki “ olup, kendilerini “ Kozaki “ şeklinde adlandıran ve çoğu zaman “ Don Kozakları“, kimi yazılarda “Kossaklar“, “Kazakya“ denilen) Kozaklarla ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Slav asıllı Hıristiyan Kozaklarla, Kıpçak Türklerinden Müslüman Kazakların arasında, sadece isim benzerliği dışında en ufak bir ortak nokta ve kan bağı bulunmadığı gibi, Kazak Türkleri de, Kozaklardan Çar Rusya’sı döneminde tıpkı Osmanlı Türkleri gibi büyük darbeler yemişlerdir.

Slav Kozak ve Türk soyundan Kazak isimlerinin Türkçedeki benzerliği tamamen fonetik kurallardan kaynaklanmaktadır. Slav Kozakları tarih biliminde Kozaklar şeklinde anılmakta olup, ancak bu terime çoğu zaman uyulmadığından dolayı Kazak Türkleriyle karıştırılmaktadırlar.

Slav Kozakları bugünlerde Rusya, Ukrayna ve Orta Asya’nın bazı bölgelerinde ve Kırım’da; Kazak Türkleri ise Kazakistan Cumhuriyetinde (Çin, Moğolistan, Türkiye, Almanya, Afganistan, İran vb ülkelerde) yaşamaktadırlar.

TASAM araştırmasında varılan dikkat çekici bir tespit: Söz konusu Kozaklar, “Kazaklar“ şeklinde bazı internet sitelerinde Osmanlı İmparatorluğuna saldıran “hain ve vahşi“ bir boy sıfatıyla “genişçe“ işlenerek, kamuoyuna Kazakistan’da yaşayan Kazak Türklerinin “cetleri“ sıfatıyla tanıtılmıştır. Bu tür yazılar tamamen yanıltıcı, kasıtlı ve bilimsel açıdan hiçbir temele dayalı olmayan eksik değerlendirmelerdir.

KOZAKLAR TÜRK MÜ?

Kozaklar Kazak Türkü değildir. Kozak anlam olarak; "otoriteye karşı gelen, başına buyruk" diye nitelenir. Ortodoks Hristiyan ve slavlaşmış bir topluluktur. Göçebe-bozkır- etnik kültürel özellik gösteren bir toplumdur. Türk ya da Kazak değildir. Orta Asya'da yaşayan Kazakistan ya da Kazak Türkleri ile ilgileri yoktur. Kozak sözcüğünün kökeni nedeniyle karışıklık yaşanır.

Rus Kozakları, Ukrayna (Zaporijya) Kozakları ya da Don Kazakları adı ile bilinen topluluklar, Rus Knezliği baskısından kaçan Rus alt tabakadan köylüler ve serflerden, knezlere boyun eğmeyen Türk, Tatar, Çerkez, Slav topluluklarından oluşmuş kozmopolit bir yapı olarak tanımlanmaktadır. Zaporijya Kozakları, Ukraynalıların atası olarak kabul edilir. Don ve Dinyeper Nehirleri arasında tarih sahnesine çıktıkları kaynaklarda belirtilir. Tarım ve balıkçılıkla uğraşmış olan toplumun asıl geçim kaynağını, baskınlardan elde ettikleri yağma gelirleri oluşturur. Kozaklar, kendi aralarında seçtikleri "ataman" adı verilen idareci tarafından yönetilen; atlı-göçebe, sert, savaşçı, yağmacı, itaat etmeyen bir topluluktu.

XVIII. yüzyıla kadar dağınık ve başına buyruk yaşayan Kozaklar, bu dönemde Rusların kendilerine diğer vatandaşlar ile eşit haklar tanımayı vaat etmesi ile Rus egemenliğine girmeye başladılar. Böylece Rusların özellikle Kuzey Kafkasya'da kolonizasyon politikalarında görev aldılar. Ruslar, bölgedeki toplumları eritmek ve sömürgeleştirmek için Kozakların savaşçı ve acımasız yağmacı yapısından faydalandı. Kafkasya, Ruslar tarafından Slavlaştırılırken ve Hristiyanlaştırılırken Kozaklar maşa olarak kullanılmıştır.

Günümüzdeki araştırmalara göre; Rusya Federasyonunun 87 bölgesinde resmi verilere göre 490.500 Kozak'ı içine alan 10 askeri ve 6 ayrı bölgesel Kozak topluluğu olduğu belirtilmektedir. Ukrayna (Zaporijya) bölgesi Kozak yöresidir.

Kaynak: Sessiztarih.com