Kıdem tazminatı nedir, nasıl alınır?
Kıdem tazminatıyla ilgili yeni düzenlemenin detayları önümüzdeki günlerde netlik kazanacak.
Çalışanların çoğunluğu kıdem tazminatının ne olduğunu, hangi durumlarda hak kazanılacağını ve daha da önemlisi nasıl hesaplandığını bilmiyor. Bilenler de maalesef yanlış hesaplıyor. İşte, 10 soruda kıdem tazminatı hakkında tüm merak edilenler.
1- Kıdem tazminatı nedir?
İşçinin, çeşitli nedenlerden dolayı işinden ayrılırken, çalıştığı
yıllar için işveren tarafından ödenen tazminattır.
2- Çalışanlar hangi durumlarda kıdem tazminatı almaya
hak kazanır?
İşçinin, işveren tarafından işten çıkarılması gerekir. Ancak
işçinin çıkarılırken, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı
davranmamış olması gerekiyor. Yani, hırsızlık, huzuru bozacak
davranışlar gibi işyeri kurallarına aykırı nedenlerden işten
çıkarılırsanız, kıdem tazminatı alamazsınız. İş yasasına göre
sağlık sorunu gibi haklı bir nedene dayanarak, işten ayrılma
zorunluluğu oluşmuşsa tazminat alınır. Erkek çalışanların askerlik
nedeni ile işten ayrılması da tazminatı doğurur. Kadın çalışanlar
ise çalışırken evlenirse, evlendikten sonraki bir yıl içinde kendi
isteği ile işten ayrılabilir ve tazminat alabilir. Emeklilik
şartını yerine getirmiş çalışanlar da kıdem tazminatı alabilir.
3- Emeklilik halinde tazminat nasıl alınır?
Prim ödeme gün sayısını doldurup, emeklilik yaşını doldurmayanlar
işten ayrılırlarsa kıdem tazminatı alabilirler. Aynı şekilde yaşı
doldurup da prim ödeme gün sayısını doldurmayanlar da işten
ayrılmaları halinde tazminata hak kazanırlar.
4- Kendi isteği ile ayrılan tazminat alabilir
mi?
Kendi isteğiyle işten ayrılan kişilere kıdem tazminatı ödenmez.
5- Tazminata hak kazanmanın süresi var mı?
Var; işçinin, aynı işyerinde bir yıl çalışması ya da aynı işverene
bağlı değişik işyerlerinde en az bir yıl çalışması gerekir.
6- Tazminat için zaman aşımı süresi var mı?
Eğer tazminatsız işten çıkarıldıysanız, çıkış tarihinden itibaren
10 yıl içinde işverenden tazminat isteyebilirsiniz. Ödenmemesi
halinde 10 yıl içinde yasal yola da başvurabilirsiniz.
7- Vefat ve sakatlık durumlarında tazminat nasıl
alınır?
İşçi, vefat ederse, kıdem tazminatı yasal varislerine ödenir.
Sakatlık durumunda ise sakatlık aylığı alınacağından, kıdem
tazminatına hak kazanılır.
8- İşyerindeki değişiklikler tazminat alma hakkı doğurur
mu?
İşçi ile işveren arasındaki ilişki yasalarla belirlenmiştir. İşin
niteliği, görev tanımı, çalışma süresi ve koşullarında yapılacak
değişiklikler işçiye bildirilmeli ve onayı alınmalıdır. Çalışan
onaylamaz ise kıdem tazminatı hakkı doğar.
9- Kıdem tazminatını memurlar da alabiliyor
mu?
Hayır, memurlar emeklilik ikramiyesi alıyor. Kıdem tazminatı
işçileri ilgilendiriyor.
10- İşyerinin iflas etmesi ya da kapanması tazminat
almaya engel mi?
İşyeri kapansa da, işveren iflas da etse, çalışanlarına kıdem
tazminatını ödemek zorunda.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
Kıdem tazminatı, her 1 yıl için 30 günlük yani, aylık, brüt ücret üzerinden hesaplanır ve bir aylık ücretin, çalışma yılı ile çarpılması sonucu ortaya çıkar. Çalışanın ücreti içinde yer alan yol yardımı, yemek, ikramiyeler, primler, sağlık sigortası gibi tüm ödemeler de tazminat hesabına katılır.
Kıdem tazminatıyla ilgili bilinen en büyük yanlış; ne kadar olursa olsun çalışanın son aldığı brüt ücretin, çalışılan yıl ile çarpılması sonucu ulaşılan rakamın tamamının tazminat olarak alınacağı yönünde. Oysa kıdem tazminatı hesaplanmasında bir tavan tutar var ve alınacak tazminat bu tavanı aşamıyor. Tavan tutarı de devlet belirliyor ve her yıl belirlenen rakam farklı. 2017 yılı için kıdem tazminatının tavanı 4.426,16 lira.
Örnekle anlatayım: Aylık brüt ücretinizin 10 bin lira olduğunu ve işyerinde de 8 yıldır çalıştığınızı varsayalım. Kıdem tazminatınızı 80 bin lira (10.000 TL x 8 yıl) olacağını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Alacağınız tazminat, 35.410 liradır (tazminat tavanı olan 4.426,16 x 8 yıl). Yani, ister 8 bin lira maaş alın, isterseniz de 15 bin lira; tazminatınız tavan ücret –ki, bu yıl için 4.426,16 lira- üzerinden hesaplanacak.
Bir örnek daha vereyim: Son aldığınız brüt ücret 2.500 lira olsun ve işyerinde 10 yıldır çalıştığınızı varsayalım. Alacağınız kıdem tazminatı, 25 bin liradır (2.500 x 10 yıl).
Yorumlar