BES kimlere zorunlu, faydaları nelerdir?
Bireysel emeklilikte isteğe bağlı sistemden zorunlu katılıma geçiliyor; ancak üç ay sonra sistemden ayrılma imkanı tanınıyor.
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile ilgili olarak yeni bir
değişiklik hazırlığı var. Şu an isteğe bağlı olarak girilen
sisteme, bundan sonra çalışanların zorunlu olarak katılımı
öngörülüyor.
1 - Neden zorunlu BES? Adından da anlaşılacağı
üzere zorunlu BES uygulaması, kişilerin isteğine bırakılmaksızın,
BES’e prim ödemeyi mecburi hale getiriyor. Yapılacak düzenlemenin
birkaç amacı bulunuyor; Yetersiz iç tasarruf miktarını artırmak,
bankalar için yeni bir kazanç kalemi oluşturmak, kamu emekli
aylıkları yıldan yıla eridiği için, emeklilikte ilave bir gelir
kalemi oluşturmak. Bu amaçların ne ölçüde gerçekleşeceği,
düzenlemenin son şeklini almasıyla biraz daha netleşmiş olacak.
2 - Kimler zorunlu BES’lenecek? Bireysel Emeklilik
Sistemine prim ödeme, kamu çalışanları dışındaki tüm özel sektör
çalışanları için zorunlu olacak. Fakat taslağa göre 45 yaş üstü
çalışanlar ile 50’den az işçi çalıştıran iş yerlerinde çalışanlar
zorunlu BES dışında tutulacak. Dolayısıyla 45 yaşından küçük olup,
50’den fazla çalışanı olan işyerlerinde çalışanların tamamı zorunlu
BES’e dahil olacak. Bu kapsama girenlerden belirli bir süre
ücretinden BES primi kesilecek.
3- Ne kadar ödeme yapılacak? Zorunlu olarak BES’e
girişi yapılan sistemde prim işçiden kesilecek. Kesilecek prim
aylık 50 veya 100 lira telaffuz edildi ancak prime esas ücretin
yüzde 3’ü olacak, bu oran Bakanlar Kurulu kararı ile
değiştirilebilecek. Bu da asgari ücretli için 49 lira demek. Ücreti
daha yüksek olandan daha fazla kesilecek.
4- İşveren prim ödeyecek mi? Hayır, mevcut taslağa
göre işverenler zorunlu BES’e prim ödemeyecek. Prim kesintisi
sadece işçinin ücretinden yapılacak.
5- Devlet katkısı olacak mı? Şu an isteğe bağlı
BES’te yüzde 25 devlet katkısı var. Zorunlu BES’te de yine devlet
katkısı olacak. Devlet ilk girenlere bir kereye mahsus olmak üzere
bin lira da katkı verecek.
Sistemden 3 yılda çıkılırsa kesinlikle devlet katkısı alınamıyor. 3
ila 6 yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin
yüzde 15’ini, 6 ila 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini, 10 yılı
tamamlayanlar yüzde 60’ını alıyor.
6- Çıkmak mümkün mü? Bireysel emekliliğin zorunlu
olması, yaş ve iş yeri açısından kapsama giren herkesin zorunlu
olarak sisteme katılması anlamına geliyor. Ancak önce 6 ay
katılımla çıkış hakkı tanınan sistemde sonra cayma hakkı iki ay ile
sınırlandırıldı. Yani katılımcı iki ay sonra sistemden isterse
çıkacak ancak bin liralık devlet katkısını ve diğer katkıları
alamayacak.
7- Ne zaman başlayacak? Zorunlu BES’le ilgili
taslak şu an ilgili tarafların görüşüne sunulmuş durumda. Ancak
sonradan öğrenildik ki, sendikalar görüşlerini sosyal medyadan
duyurduğu gerekçesiyle hükümet sendikaları dinlemedi. Uygulamanın 1
Ocak 2017’de başlaması planlanıyor.
8- Çalışana ne sağlayacak? Zorunlu BES
uygulamasına çalışanların nasıl bakacağı merak konusu. Zorunlu BES
kesintilerinin işveren yerine sadece işçiden kesilecek olması en
önemli sorun. Kesintiyle birlikte net ücretlerde düşüş yaşanacak
olması da ayrı bir problem.
9- İşverende “50 çalışan” fobisi oluşur mu? Diğer
taraftan, zorunlu BES uygulamasının 50 ve üzeri işçi çalıştıran
işyerlerinde uygulanacak olması, belirli işverenlerde, çalışan
sayısını 49’da tutma güdüsü oluşturabilir. Nitekim 50 ve üzeri işçi
çalıştıran işyerlerinde engelli personel çalıştırma zorunluluğu
bile işverenlerde direnç oluşturabilmektedir. Dolayısıyla
düzenlemenin işgücü piyasası ve istihdama etkileri açısından da
değerlendirilmesi yerinde olacaktır.
10- Maaş verilecek mi? Zorunlu Bireysel Emeklilik
Sisteminde ödediğiniz primlerin karşılığı olarak ileride taksitler
halinde geri ödeme veya tek seferde toplu ödeme yapılacak. Fakat
bunun için belirli bir süreyi ve yaşı doldurmak gerekiyor. Şu an en
az 10 yıl prim ödemek ve 56 yaşı doldurmak suretiyle BES’ten emekli
olunabiliyor. Fakat zorunlu BES uygulamasında bu parametrelerde
esneme olup olmayacağı düzenlemenin son halinde netleşmiş
olacak.
Bu arada BES’ten alınan emekli maaşını kamu emekli aylığı ile
karıştırmamakta fayda var. Kamu emekli aylığı ömür boyu verilirken
BES aylığı belirli süre verilir. Ayrıca kamu emekli aylığı kişinin
vefatı halinde eş ve çocuklara kalırken, BES’te sadece ödenmeyen
kısım varislere verilir.
Yorumlar