Taşeronların çalıştırdığı maden işçileri 'bonus' sistemiyle yarıştırılmış

Manisa'nın Soma ilçesinde facia yaşanan, Soma Kömür İşletmeleri AŞ.'ye ait madendeki çalışma şartları, taşeron sistemleri, bu taşeronları simgeleyen isimler ve bonus sistemiyle işçilerin yarıştırılma sistemleri ortaya çıktı. İşçilerin gruplar halinde günlük üretimlerini arttırmak için yarıştırıldığı, ayrıca resmiyette olmasa da taşeronların "Mis", "Nilüfer Bey", "Gema", "Doğanay", "Atmış" ve "Şengül" gibi adlarla birbirinden ayrıldığı ortaya çıktı.

Yıllarca madende çalışan işçilerin anlattıkları, uygulanan sistemin de deşifre olmasını sağladı. Resmiyette olmasa da kendi taşeron gruplarını belirleyen kişiler, "ekip başı" veya "dayıbaşı" olarak adlandırılıyor. Bu ekip başlarının, sayıları 20 ile 25 arasında değişen kalifiye elemanları için madenin yöneticileriyle görüştüğü, pazarlık yaparak ücrette anlaştığı tespit edildi. Bu anlaşmayla ekipteki kişilerin şirketin resmî kayıtlarında çalışan gösterilip ekip başlarının resmiyette herhangi bir sorumluluk almadığı belirlendi. Çalışanların şirketten, anlaşmaya göre bin ile 2 bin lira arasında ücret aldığı, ekip başlarının ücretlerininse 10 bin liraya yaklaştığı ileri sürüldü.

Bunun yanısıra işçilerin, ocağa girdikten sonra bu kez de vardiya amirleri tarafından, "bonus" olarak adlandırılan ek ödemeleri alabilmek için çalışmaya zorlandığı iddia edildi. Saat 08.00-16.00 vardiyasının "Gündüz", 16.00- 24.00 vardiyasının "Paşa" ve 24.00-08.00 vardiyasının "Serseri" olarak adlandırıldığı madende, işçilerin adeta yarış atı gibi kullanıldığı belirlendi. Vardiya amirlerinin, hem kendileri hem de işçilerin bonus alması için daha çok çalışmaya zorladığı öğrenildi. Vardiyalar arasında yarış olduğu, bunun da günlük kömür üretimini arttırdığı, işçilerce ifade edildi. CİHAN