AİHM, 27 yılda Türkiye hakkında 2 bin 639 ihlal kararı verdi

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ülkemizin bireysel başvuru hakkının elde edildiği 1987 yılından 2013 yılı sonuna kadar Türkiye hakkında 2 bin 639 ihlal kararı verdi. AİHM istatistiklerine göre 31 Aralık 2013 tarihi itibarıyla, mahkeme önündeki derdest dosyaların yüzde 11,3'lük dilimini ülkemiz aleyhine yapılan başvuruların oluşturuyor ve Türkiye bu kapsamda Rusya, İtalya, Ukrayna ve Sırbistan’dan sonra 5. sırada yer alıyor. Adalet Bakanlığı, AİHM tarafından verilen ihlal kararlarına konu alanlarda ihlale neden olan sorunların ortadan kaldırılması amacıyla ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İhlallerinin Önlenmesine İlişkin Eylem Planı’ hazırladı. Planda, Yaşama Hakkı İhlallerinin Önlenmesinden, Kötü Muamelenin Önlenmesi’ne, Özgürlük Ve Güvenlik Hakkı İhlallerinin Önlenmesi’nden İfade Ve Medya Özgürlüğünün En Geniş Manada Sağlanması’na kadar 14 ana amaçta 46 hedef belirlendi.

Adalet Bakanlığı’nın yazısı üzerine hazırlanan ve bakanlar kurulu tarafından kabul edilen ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İhlallerinin Önlenmesine İlişkin Eylem Planı’ Resmi Gazete’de yayımlandı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) istatistiklerine göre 31 Aralık 2013 tarihi itibarıyla, mahkeme önündeki derdest dosyaların yüzde 11,3'lük dilimini Türkiye aleyhine yapılan başvuruların oluşturduğu belirtilen planın sunuş yazısında “Bu kapsamda Türkiye’nin, Rusya, İtalya, Ukrayna ve Sırbistan’dan sonra 5. sırada yer aldığı görülmektedir. Aynı tarih itibarıyla, AİHM'nin Türkiye hakkında vermiş olduğu toplam ihlal kararı sayısı 2 bin 639'a ulaşmış olup, ülkemiz maalesef hakkında en çok ihlal kararı verilen ülke durumundadır. Bu kararların büyük bir çoğunluğunun icra süreci halen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından denetlenmektedir.” Denildi.

Temel hak ve özgürlüklerin korunarak geliştirilmesi idealine gölge düşüren bu görünümün iyileştirilmesi, gerek yapısal gerekse uygulamadan kaynaklanan sorunların giderilmesini ve bu amaçla hukuki reform çabalarının kararlılıkla ve sistematik bir şekilde sürdürülmesini zorunlu kılındığı vurgulanan yazı da, “Bu ihtiyaca dayalı olarak, 650 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü bünyesinde İnsan Hakları Daire Başkanlığı kurulmuştur. İnsan Hakları Daire Başkanlığına AİHM’e ülkemiz aleyhine yapılan başvurulara ilişkin Hükümet savunmalarını hazırlama görevinin yanısıra, AİHM kararlarının icrası, insan hakları konusunda ilgili kurum ve toplumsal paydaşlarla işbirliği halinde projeler geliştirilmesi, uygulamaya yön verecek ve toplumsal farkındalığı pekiştirecek eğitim çalışmalarının hayata geçirilmesi ve ihlale neden olan yapısal sorunların çözüm süreçlerinin takibi görevleri de verilerek insan haklarının korunması ve bu alandaki ihlallerinin önlenmesi konusunda kilit bir rol tevdi edilmiştir.” İfadelerine yer verildi.

İHLALE KONU SORUNLARIN ORTADAN KALDIRMASI İÇİN 14 ANA AMAÇTAN OLUŞAN 46 HEDEF BELİRLENDİ

Eylem Planı 14 ana amaçtan oluştuğu, bu amaçların gerçekleştirilmesi için 46 hedef belirlendiği hatırlatılan yazı da şu ifadelere yer verildi; “Söz konusu hedeflere ulaşılması maksadıyla yapılacak faaliyetler de her bir hedefin altında ayrı ayrı açıklanmıştır. Ayrıca planda sözü edilen amaçların gerçekleştirilmesine yönelik ortaya konulan hedeflere ulaşılması için kısa, orta ve uzun vadeler öngörülmüş; kısa vade 0-1 yıl, orta vade 1 - 3 yıl, uzun vade ise 3 - 5 yıl arası bir zaman dilimi olarak belirlenmiştir. Eylem Planının Bakanlar Kurulu tarafından kabulünü müteakip, planda öngörülen faaliyetlerin belirlenen takvime uygun olarak sorumlu kurumlarca yerine getirilmesinin takibi süreci Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü İnsan Hakları Daire Başkanlığı tarafından izlenecektir. Bu takip sürecinde sorumlu kurumlarca İnsan Hakları Daire Başkanlığı’na her altı ayda bir rapor verilecektir. Eylem Planının gerçekleşme durumu hakkında Adalet Bakanlığı tarafından Başbakanlığa yıllık rapor sunulacaktır.”
Eylem Planı kapsamında Yaşama Hakkı İhlallerinin Önlenmesi alanında Askerde İntihar Olaylarının Önlenmesi Ve Etkin Şekilde Soruşturulması, Devletin Pozitif Yükümlülüğünün Bir Gereği Olarak Mayın ve Benzeri Maddelerin Patlaması Neticesinde Masum İnsanların Hayatlarını Kaybetmelerinin Önlenmesi, Tıbbi Uygulama Hatası ya da Hastane Koşullarının Yetersizliğinden Kaynaklanan Ölümlerin Önlenmesi, Devletin Pozitif Yükümlülük İlkesinin Bir Gereği Olarak, Aile İçi Şiddetin, Kadına Yönelik Şiddetin ve Özellikle Cinayetlerin Önlenmesi Adına Gerekli Tedbirlerin Alınması ve Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kanuni Şartları Oluşmadan Kullanılmasının Önlenmesi gibi çalışmalar yürütülecek. Kötü Muamelenin Önlenmesi alanında ise şu çalışlara yapılacak; “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri ile Yakalama ve Gözaltına Alma Uygulamaları Esnasında Kesinlikle Gerekli Olduğunda ve Orantılı Bir Şekilde Güç Kullanılması, Sınır Dışı İşlemlerinin İşkence ve Kötü Muamele Riski Dikkate Alınarak AİHM Standartlarına Uygun Gerçekleştirilmesi, Özgürlüğün Kısıtlandığı Tüm Alanların Kapasite ve Fiziki Koşullarının İyileştirilmesi ve Bu Alanlarda İşkence ve Kötü Muameleye Sıfır Tolerans Prensibinin En Etkili Şekilde Uygulanması, İşkence ve Kötü Muamele Nedeniyle Devlet Tarafından Ödenen Tazminatların, Bu Suçların Failinden veya Soruşturmayı Gereği Gibi Yapmayan Kamu Görevlisinden Tahsili İçin Rücu Yolunun Etkili Bir Şekilde Kullanılması”

Eylem Planı kapsamında çalışma yapılacak diğer 12 alan ve kapsamları şu şekilde:

YAŞAMA HAKKI VE KÖTÜ MUAMELE İHLALLERİNE YÖNELİK ETKİN SORUŞTURMA YAPILMASI
-Soruşturmaların Etkinliğinin Arttırılması
-İşkence ve Kötü Muamele Kabul Edilen Eylemlerin Cezasız Kalmamasını Sağlamaya Yönelik Önlemler Alınması
-Adlî Muayenelerin Yapılması ve Raporların Tanzimi Konusunda İstanbul Protokolü Standartlarının Daha Etkili Bir Şekilde Uygulanması

ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI İHLALLERİNİN ÖNLENMESİ
-Tutuklama Tedbirinin Ancak Zorunlu Hallerde Uygulanması
-Tutuklunun Tahliyesine İlişkin Kararların Derhal Uygulanması
-Sınır Dışı İşlemlerinin AİHM İçtihatlarında Belirlenen Standartlara Uygun Hale Getirilmesi
- Tutuklama Kararlarına Karşı Etkili Başvuru Yolunun Getirilmesi
- Gözaltına Alınan Kişilerin İvedi Bir Şekilde Yetkili Adlî Makam Önüne Çıkarılması
- Hukuka Aykırılık İçeren Gözaltı veya Tutuklamaya Maruz Kalmış Kişilere Tazminat Ödenmesine İlişkin Etkin Başvuru Yolunun Sağlanması

MAKUL SÜREDE YARGILAMANIN SAĞLANMASI
- Makul Sürede Yargılamaya Engel Olan Yapısal Sorunların Çözümü
- Yargılamaların Makul Sürede Tamamlanması İçin Proje Yürütülmesi ve Etkin İç Hukuk Yolu Oluşturulması

MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKININ ETKİN BİR ŞEKİLDE SAĞLANMASI
- Adlî Yardım Sisteminin Gözden Geçirilmesi

SAVUNMANIN ETKİNLİĞİNİN ARTTIRILMASI
-Gözaltı Aşamasında Zorunlu Müdafiliğin Etkin Biçimde Uygulanmasının Sağlanması
-Hukuka Aykırı Elde Edilen Delillerin Yargılamada Dikkate Alınmamasının Sağlanması
-Kararların Gerekçeli Yazılmasının Etkin Bir Şekilde Sağlanması
-Masumiyet Karinesi İlkesinin İhlaline Yol Açan Uygulamadan Kaynaklı Sorunların Giderilmesi
-Yargısal Uygulamalarda Silahların Eşitliği İlkesinin Güçlendirilmesi
-İdarî Yargıda Davanın Esasına İlişkin Ara Kararların ve Bunlara İlişkin Cevapların Taraflara Tebliğinin Sağlanması
-2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun20 nci maddesinin üçüncü fıkrası Uyarınca Gizli Olduğu Gerekçesiyle Mahkemelere Bilgi ve Belge Verilmemesi ile İdarece Sunulan Gizli İbareli Belgelerin Davacı Tarafa Tebliğ Edilmeksizin Hüküm Tesis Edilmesi Sorununun Ortadan Kaldırılması
-Tanık İfadelerinde Çapraz Sorgu Yönteminin Kullanımının Geliştirilmesi

YARGI KARARLARININ ETKİN ŞEKİLDE İCRASININ SAĞLANMASI
-Yargı Kararlarının İdare Tarafından İcra Edilmemesi Durumunda, İdareyi Zorlayacak Etkili Bir İç Hukuk Yolunun Tesis Edilmesi
ÖZEL HAYATIN VE AİLE HAYATININ KORUNMASI
-İsim Tashihi Taleplerinde Yetkili Makamların Takdir Yetkisinin Sınırlarının Belirlenmesi
-Arama, El Koyma ve İletişimin Denetlenmesi Gibi Tedbir Kararları Verilirken Kararın, Uygulamanın Denetimine İmkan Sağlayacak Şekilde Asgari Bilgileri İçermesi
-Kişisel Verilerin Uluslararası Standartlarda Korunması

DÜŞÜNCE, VİCDAN VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜ ÖNÜNDEKİ ENGELLERİN ORTADAN KALDIRILMASI
-Dini İnanç ve Düşüncelerin Açıklanmasını Zorunlu Kılan Durumların Ortadan Kaldırılması

İFADE VE MEDYA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN EN GENİŞ MANADA SAĞLANMASI
-Mevzuatımızda İfade ve Medya Özgürlüğünü Kısıtlayan Hükümlerin Gözden Geçirilerek AİHM İçtihatlarında Belirlenen Standartlar Doğrultusunda Yeniden Düzenlenmesi
-İfade ve Medya Özgürlüğünün Geliştirilmesine Yönelik Faaliyetler Yapılması

TOPLANMA VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN ÖNÜNDEKİ ENGELLERİN ORTADAN KALDIRILMASI
-Siyasi Partilerin Kapatılmasına İlişkin Hükümlerin AİHM İçtihatlarında Belirlenen Standartlar ile Uyumlu Hale Getirilmesi
-Şiddete Teşvik Amaçlı Olmayan ya da İçeriğinde Şiddet Unsuru Barındırmayan Toplantı ve Gösteri Yürüyüşlerine Müdahale Edilmesi ve Yaptırım Uygulanmasının Önüne Geçilmesi
-Kamu Görevlilerinin Sendikal Faaliyetlere Katılma Hakkının Önündeki Engellerin Kaldırılması
-Kuruluş Aşamasında Vakfın Amacına İlişkin Vakıf Senedindeki Eksikliklerin Giderilebilmesinin Sağlanması

MÜLKİYET HAKKI İHLALLERİNİN ÖNLENMESİ
-Yargılama Sürecinde Kamulaştırma Bedellerinin Değer Kaybına Uğramasının Önlenmesi ve Oluşacak Değer Kayıplarının Telafisi
-Kamulaştırmasız El Atma Uygulamalarının Ortadan Kaldırılarak Mağduriyetlerin Önlenmesi

EĞİTİM, ARAŞTIRMA VE FARKINDALIK ARTIRICI FAALİYETLERE DEVAM EDİLMESİ
-AİHM Kararlarının Tercüme Edilerek Uygulamacılara Dağıtılması
-Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu İle İnsan Hakları İhlallerinin Tazminine İlişkin Diğer İç Hukuk Yollarının Etkinliğinin İzlenmesi
-AİHM Kararlarında İhlale Yol Açan Sorunların Düzenli Olarak Analizi
-İnsan Hakları Eğitimi Uygulamasına Düzenli Olarak Devam Edilmesi CİHAN