GRAFİKLİ - Irak ordusunun Musul başarısızlığı

ERBİL (AA) - İDRİS OKUDUCU/HEMN BABAN - Irak'ta Musul'u terör örgütü DAEŞ'ten kurtarmak için mart ayında harekete geçen ordu birlikleri bu sürede sadece 30 kilometre mesafe kaydedebildi.

Irak'ın ikinci büyük kenti Musul, yaklaşık 2 buçuk yıldır DAEŞ'in kontrolünde bulunuyor.

Irak ordusu, 2 milyonu aşkın nüfusa sahip Musul'u 10 Haziran 2014'te hiçbir direniş göstermeden DAEŞ'in 400 militanına bırakıp kaçtı. Bağdat hükümetine bağlı güvenlik güçleri, yoğunlukla Şiilerin yaşadığı bölgelere çekilirken arkalarında da çok sayıda mühimmat ve araç bıraktı.

- DAEŞ, 1 yılda Irak'ın yüzde 40'ını ele geçirdi

DAEŞ, Musul'dan iki gün sonra devrik lider Saddam Hüseyin'in doğum yeri Salahaddin'e bağlı Tikrit kentini, 15 Haziran'da Musul'un batısında çoğunlukla Türkmenlerin yaşadığı Telafer ilçesini, 3 Ağustos'ta da Ezidilerin bulunduğu Sincar'ı ele geçirdi.

Irak ordusunun zayıflığı ile geride bıraktığı mühimmat ve araçlardan faydalanan DAEŞ, Irak-Suriye sınırı üzerinde yer alan ülkenin yüz ölçümü bakımından en büyük ili Enbar'ın Ramadi kentinde de 17 Temmuz 2015'te kontrolü sağladı.

DAEŞ'in 2014-2015 yıllarındaki durumuyla ilgili AA muhabirine değerlendirmede bulunan Irak Stratejik Güvenlik Uzmanı Fazıl Ebu Regib, "Güvenlik güçlerinin ciddi bir direniş göstermemesi nedeniyle, örgüt bir yıl gibi kısa sürede Irak'ın yüzde 40'ını ele geçirmeyi başardı." dedi.

Örgütün bu sürede, Irak'ın kuzey, orta ve batı bölgelerindeki Sünni yerleşim merkezlerine bağlı önemli kentlerde hakimiyet sağladığını hatırlatan Regib, "Enbar, Musul, Salahaddin illerinin yanı sıra, Diyala ve Kerkük illerinin bir kısmını da ele geçirdi." ifadesini kullandı.

- 3 milyon 200 bin kişi evini terk etti

Irak ordusunun yetersizliği ve DAEŞ'in Şii kentlerini tehdit etmesi nedeniyle Şii dini otorite Ayetullah Ali es-Sistani'nin "cihat" çağrısı üzerine Haşdi Şabi (Şii milis gücü) kuruldu. İran destekli Şii milis güçleri ve Irak ordusu ortak hareket ederek, 31 Mart 2015'te Tikrit'i geri alsa da çatışmalar sırasında harabe haline gelen kentten kaçan halk evlerine dönemedi.

Ordunun disiplinsizliği ve dağınıklığı, Haşdi Şabi'nin de mehzep eksenli olması, DAEŞ ile mücadelenin etkin şekilde yürütülmesini engelledi. Şii milisler, Sünni kentleri DAEŞ'ten geri almak yerine evleri yıkıp sivilleri göçe zorladı.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin (BMMYK) açıklamasına göre terör örgütü DAEŞ'in saldırıları ve çatışmalardan dolayı çoğunluğu Sünni 3 milyon 200 bin kişi yerlerinden oldu ve iç göçmen statüsüne düştü.

- Uluslararası koalisyon güçlerinin devreye girmesi

Irak ordusuna destek amacıyla oluşturulan DAEŞ'e karşı uluslararası koalisyon güçleri Ağustos 2014'ten itibaren örgüt hedeflerini havadan vurmaya başladı. ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin havadan desteği ve cephe gerisindeki askeri danışmanları, terör örgütüyle mücadelenin seyrini değiştirdi.

Irak ordusu, Şii milisler ve uluslararası koalisyon güçlerin hava desteği ve askeri danışmanların yardımıyla ülkenin orta ve batı bölgelerindeki kent ve ilçeleri geri almaya başladı. Operasyonlarda, sivillere yönelik birçok insan hakları ihlalinin meydana geldiği kaydedildi. Bunun en acı örneği, Enbar iline bağlı Felluce kentinde mahsur kalan sayıları yüz bini aşan sivillerdi.

- Musul'u kurtarma operasyonu

Dönemin Irak Savunma Bakanı Halid Ubeydi, 24 Mart 2016'da Musul'un kurtarılması için düğmeye basıldığını duyurdu. Ancak Musul'un güneyindeki Mahmur ilçesinden başlatılan operasyon, birkaç gün sonra kötü hava şartları gerekçe gösterilerek durduruldu.

Ardından yeniden harekete geçen güvenlik güçleri uzun süre pek bir varlık gösteremedi. Irak ordusu operasyonun başladığı tarihten 6 ay sonra sadece 30 kilometrelik bir mesafe kaydedip El Kayyara kasabasını geri almayı başardı.

- Irak ordusuna Peşmerge desteği

Irak ordusunun, Şii milis gücü ve uluslararası koalisyon güçlerinin desteğine rağmen Musul'u DAEŞ'ten kurtarmada başarısız olması üzerine Peşmerge cephelerinin kullanılmasına karar verildi.

Erbil ve Bağdat yönetimlerinin kısa süre önce üzerinde uzlaştığı "Musul'u Kurtarma Operasyonu" adı verilen askeri anlaşma, Irak ordusuna, kent merkezinden 60 kilometre mesafedeki güney cephesinin yanı sıra Peşmerge'nin merkeze 20 kilometre mesafedeki cephelerini kullanma imkanı verdi.

Zayıflığı ve yol açtığı güvenlik boşluğu sebebiyle Irak topraklarının yüzde 40'ından fazlasının DAEŞ'in eline geçmesine ve yaklaşık 3 milyon 200 bin insanın iç göçmen statüsüne düşmesine neden olan Irak ordusu, uzun bir aradan sonra bu kez Şii milisler, Peşmerge ve uluslararası koalisyon güçlerinin de desteğini arkasına alarak Musul'u DAEŞ'ten kurtarma operasyonuna başlamaya hazırlanıyor.