"BM'nin üye sayısı çok ama etkisi yok"

İSTANBUL (AA) - SEFA MUTLU - Eski Avrupa Birliği Bakanı, Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) üyesi Prof.Dr. Beril Dedeoğlu, Birleşmiş Milletler'in (BM) mevcut yapısını eleştirerek, "BM'nin yapısı değişsin diye illa bir dünya savaşı mı bekleyeceğiz?" dedi.

Dedeoğlu, BM Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) yapısı ve adil temsiliyet hakkında, AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

BM'nin kurulduğundan bu yana uluslararası güç dengelerinin değiştiğini belirten Dedeoğlu, "Ortam 2. Dünya Savaşı sonrası gibi değil. Devlet sayısı çoğaldı. Dolayısıyla BM çoğalan devletlerin taleplerini gerçekleştirecek bir yapıda değil. Değişen güç dengesini dengeleyecek ağırlıkta da değil. BM, çok büyümüş ama ters orantılı olarak etkisiz hale gelmiş durumda. BM'nin yapısal bir değişim geçirmesi gerekiyor." diye konuştu.

Dedeoğlu, BMGK'nin daimi üye sayısının arttırılması gerektiğine vurgu yaparak, şöyle devam etti:

"Beş devlet bugün büyük bir dünya savaşı çıkmaması için veto yetkilerini kullanıyorlar. Bu işe yarıyor. Bunun belirlenmesinde etkili olan ülke sayısı hem daha çok hem de ağırlıklar değişti. Örneğin 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransa orada yer aldı. Ağırlığı olan başka devletler de var. Mesela Almanya. Bu nedenle BMGK'nin yapısının değişmesi gerekiyor. BM'nin yaptırımlar konusunda daha keskin tutumlar alması gerekir. Bu da 'İnsanlığa karşı suçlar'ın kapsamının genişletilmesi şeklinde olabilir."

BMGK'daki dağılımda sadece nüfusun değil, dışarıda kalmanın yarattığı uluslararası etkilerin de dikkate alınması gerektiğini anlatan Dedeoğlu, "BM'nin yapısı değişsin diye illa bir dünya savaşı mı bekleyeceğiz?" dedi.

Dedeoğlu, BM üyesi olan Ukrayna'nın daimi üye Rusya tarafından işgal edildiğini hatırlatarak, buna benzer birçok örnek olduğunu söyledi.

BMGK'nın daimi üye sayısının arttırılmasının bazı vetoları engelleyemeyeceğini anlatan Dedeoğlu, veto yetkisinin iyi kararlar kadar bazı olumsuz kararları da engellediğini kaydetti.

Dedeoğlu, Türkiye'nin BMGK üyeliğine ilişkin ise şu değerlendirmeyi yaptı:

"Türkiye daimi üye olursa bir dizi kararı veto ederek, büyük güçlerin bilek güreşlerinin bu kadar alana uzamasını engelleyebilir. Veto yetkisinin kaldırılmasından çok, nitelikli çoğunluk kararı söz konusu olabilir. İnsani yardımın veto edilmesi söz konusu olabiliyor ama bu yetki sayesinde bazılarının başka yere müdahale etmesine de engel oluyor. Bu pazarlıkları bozmanın yolu, üye sayısını arttırmaktan geçer."

- BM'nin yapısına tepkiler

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın BM Genel Kurulu'nda, "Dünya 5'ten büyüktür gerçeğini her fırsatta, uluslararası kamuoyuna hatırlatıyoruz, hatırlatıyorum. 5 ülkenin iki dudağı arasına dünyayı mahkum edemezsiniz ama şu anda mahkum ediliyor. Tüm dünyanın temsil edilmediği Güvenlik Konseyi adalet getiremez." değerlendirmesinin yanı sıra BM Genel Kurul Başkanı Mogens Lykketoft da şu ifadeyi kullanmıştı:

"BM bugün gayet açık bir şekilde, savaş belasından nesilleri koruma başarısını sağlamak olan 1945 hedefini karşılamada yeterli donanıma sahip değil."

- BM Barış Girişimleri

BM kurulduğundan bu yana dünyanın farklı coğrafyalarında baş gösteren iç savaş ve siyasi sorunlara müdahil oldu.

"Savaş" ve "Barış" kavramlarının ve kapsamlarının BMGK üyelerince belirlendiği mevcut dünya düzeni, milyonlarca insanın iç savaşlarda ve çatışmalarda hayatını kaybetmesine engel olamadı.

Güney Afrika, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Gine Bissau, Haiti, Nikaragua'da da iç savaş ve çatışmalara müdahil olan BM, sivil kayıpların çoğunu önleyemedi.

Uzun yıllardır süren Afganistan'daki karışıklıkta ise on binlerce insan hayatını kaybetti.

Bu ülkeler dışında BM'nin çözüm için faaliyette bulunduğu fakat sivil kayıpların önlenemediği bazı iç savaşlarda tahmini ölü sayıları şöyle:

ÜLKE YILLAR ÖLÜ SAYISI Angola 1974-2002 500 bin Ruanda 1994 800 bin Liberya

1986-1996

1997-2003

200 bin Sierra Leone 1991-2002 50 bin Sudan 1983-2005 2 milyon Kongo

1996-1997

1998-2003

5 milyon Etiyopya-Eritre 1998-2000 70 bin Fildişi Sahilleri

2002-2003

1000 Kongo 1993-2003 5 milyon El Salvador 1980-1992 75 bin Guatemala 1960-1996 200 bin Kolombiya 1958-günümüz 220 bin İsrail-Filistin 1948- günümüz yaklaşık 120 bin Bosna Hersek 1992-1995 110 bin Irak 2003-günümüz 1 milyon 500 bin Suriye 2011-günümüz 500 bin