Türkiye-Rusya ilişkilerinde "eskiye dönüş özlemi"

İSTANBUL (AA) - HANDAN GÜNEŞ - Türkiye ve Rusya arasında başlayan normalleşme süreci kapsamında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başbakanı Vladimir Putin'in 9 Ağustos Salı günü St. Petersburg'da yapacağı görüşme ile iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin yeniden canlandırılması bekleniyor.

Rusya ile ilişkilerin bozulması sonucu başta ihracat ve turizm olmak üzere derinden etkilenen sektörler, yeni dönem ile birlikte hızla eski günlere dönmeyi umut ediyor.

Rusya'ya yapılan ihracatta önemli yer tutan sektörlerin temsilcileri, iki ülke arasında ilişkilerin normalleşmesi ile deri ve deri mamulleri, yaş meyve ve sebze, kimyevi maddeler ve mamulleri, makina ve aksamları, tekstil ve ham maddeleri, hazır giyim ve konfeksiyon, otomotiv endüstrisi, elektrik elektronik ve hizmet alanlarındaki ihracatın hızla artacağı beklentisi taşıyor.

AA muhabirinin derlemelerine göre, Türkiye'nin Rusya'ya yaptığı ihracat bu yıl keskin bir düşüş gösterdi. Geçen yılın 7 aylık ihracat sıralamasında 9. sırada bulunan Rusya, bu yılın aynı döneminde 20. sıraya geriledi.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, geçen yılın ilk yarısında 1 milyar 832 milyon 858 bin dolar olan ihracat, 2016'nın aynı döneminde 737 milyon 212 bin dolara geriledi. Rusya'ya geçen yılın temmuz ayında yapılan 281 milyon 259 bin dolarlık ihracat da yüzde 60'lık düşüş ile bu yılın aynı döneminde 107 milyon 935,41 bin dolara indi.

- "Geçmişi unutuyoruz, geleceğe bakıyoruz"

Türkiye-Rusya İş Konseyi Başkanı Tuncay Özilhan, Erdoğan ve Putin'in görüşmesinin ikili ilişkiler için çok iyi bir başlangıç olacağını ifade ederek, "Geçmişi unutuyoruz, geleceğe bakıyoruz ve iki ülkenin beraber birçok konuda iş birliği yapabileceğine, karşılıklı ekonomik değer yaratabileceğine inanıyorum. İki ülke arasında 100 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefine ulaşmak için çok önemli kararların alınabileceği bir toplantı." dedi.

Özilhan, geleceğin temel taşlarından biri olacak bu toplantı ile kısa süre içerisinde olmasa da tekrar sağlam temellere dayanarak yeni projelerin adımlarının atılabileceğini, ihracat, ithalat ve turizmde iki ekonominin çok daha yüksek rakamlara ulaşabileceğini, çok önemli bir denge unsuru oluşturacağını vurguladı.

- "Her iki pazarda asıl toparlanmanın 2017'de yaşanması beklenebilir"

Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Başkanı Başaran Ulusoy, Erdoğan’ın Rusya’ya gerçekleştireceği ziyaretin çok önemli ve olumlu yansımaları olmasını beklediklerini ifade ederek, "İlişkilerin bozulmasından dolayı iki ülke arasındaki siyasi ilişkilerin normalleşmesi ve yeniden geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi yakın bir diyalog kanalı oluşturulması, şüphesiz turizm sektörünü de pozitif yönde etkileyecektir." dedi.

Rusya’dan Türkiye'ye gelen Rus turist sayısının bu yılın ilk yarısında 2015'in aynı dönemine kıyasla yüzde 87,36 düşüş göstererek 183 bin 828’e gerilediğini bildiren Ulusoy, şunları kaydetti:

"TÜİK’in verilerine göre, 2014 yılında Rus turistlerin ülkemizde gerçekleştirdiği turizm harcaması 2 milyar 703 milyon 722 bin dolar iken, 2015 yılında ise 1 milyar 900 milyon 665 bin dolar seviyesine geriledi. Yine TÜİK’in verilerine göre, 2016 yılının ilk çeyreğinde Rus turistlerin turizm harcaması 2015 yılının aynı dönemine göre yüzde 41,4 düşerek 56 milyon 581 bin dolar seviyesine gerilemiştir. 2016 yılının ikinci çeyreğine ilişkin pazar bazlı turizm geliri ise önümüzdeki haftalarda açıklanacaktır. İlişkilerin olumlu seyretmesi durumunda her iki pazarda asıl toparlanmanın 2017 yılında yaşanması beklenebilir."

- "Rusya, yeni pazarlarla tümüyle ikame edilmesi oldukça güç bir pazar"

Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Mithat Yenigün ise Türk müteahhitlerinin dünyaya açıldığı pazarlar arasında Rusya'nın her zaman önemli bir yere sahip olduğunu belirterek, süregelen yakın ilişkiler çerçevesinde pazara ilk defa giriş yapılan 1988 yılından bu yana üstlenilen 1.941 projenin bedelinin yaklaşık 65 milyar dolar olduğunu bildirdi.

Yenigün, yeni dönemde ilişkilerin normalleşmesiyle iki ülkenin de ekonomisine pozitif katkının devam etmesinin sektör olarak en büyük beklentileri olduğunu vurgulayarak, "Rusya, Türk yurt dışı müteahhitlik hizmetleri açısından olduğu kadar, inşaat malzemeleri talebi nedeniyle de ülkemiz ihracatı açısından önemli ve yeni pazarlarla tümüyle ikame edilmesi oldukça güç bir pazardır." dedi.

Rusya'da alınan yeni iş miktarının 2013'te 4,8 milyar dolar, 2014'te 3,9 milyar dolar ve 2015 yılında da 5,4 milyar dolar olduğunu kaydeden Yenigün, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bu değerlendirme ile yıllık bazda bu büyüklükte bir kayıptan söz etmek mümkündür. İhalesi tamamlanmış olup imza aşamasında bulunan bazı projeler kriz sürecinde önce durdurulmuş, ardından da iptal edilmiştir. Yeni dönemde ilk etapta yaklaşık 2 milyar dolar tutarındaki söz konusu projenin yeniden başlaması, daha sonra da kademeli normalleşme sürecinde yıllık yeni proje tutarının kriz öncesi seviyelere dönmesi beklenmektedir."

- "Yaş meyve ve sebze sektörü Erdoğan ve Putin görüşmesini dört gözle bekliyor"

Akdeniz Yaş Meyve-Sebze İhracatçıları Birliği ve Narenciye Tanıtım Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kavak, yaş meyve ve sebze sektörünün Erdoğan ve Putin görüşmesini dört gözle beklediğini ifade ederek, "Bu ziyarette yaş sebze ve meyve üzerine konan ambargonun tamamen kaldırılacağını umuyoruz." dedi.

Kavak, sektörün, bu yılın ilk 6 aylık ihracatının geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 360 milyon dolarlık düşüş gösterdiğini belirterek, "Her yıl Rusya'ya ihracatımızı yüzde 20 artırıyorduk, oradan da 60-70 milyon dolarlık bir kaybımız var. Tek umudumuz, bu görüşmeyle birlikte en büyük pazarımız olan Rusya'ya ihracatımızı artırmak. Görüşmelerin ardından yılın ikinci yarısında 600 milyon dolarlık ihracat öngörüyoruz." ifadelerini kullandı.

- "İhracatçının yüzünü güldürecek"

İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi de büyük bir heyecan ve umutla bekledikleri Erdoğan-Putin zirvesinin ihracatçının yüzünü güldüreceğini, zirveyi büyük bir heyecan ve umutla beklediklerini ifade etti.

Tanrıverdi, Rusya'nın Türk hazır giyim sektörünün en önemli pazarları arasında yer aldığını vurgulayarak, "Rublenin değer kaybı nedeniyle daralan Rusya pazarında uçak krizinin ardından ağır bir darbe aldık. Rusya'ya 2015'in 7 ayında 128 milyon dolar olan ihracatımız, bu yılın aynı döneminde yüzde 49 daralarak 65 milyon dolara kadar düştü. Kriz çok daha dallanıp budaklanmadan iki tarafta da sağduyunun galip gelmesini büyük bir memnuniyetle karşılıyoruz." şeklinde konuştu.

Zirvenin ardından Rusya'ya hazır giyim ihracatının yeniden ivme kazanacağına ve özellikle son çeyrekte yumuşama ikliminin meyvelerinin toplanacağına inandığını dile getiren Tanrıverdi, "Yeni bir sıkıntı olmazsa 2017’de Rusya ile tamamen eski günlerimize döneceğimizi düşünüyorum." dedi.

- "Hem ihracatta hem de yolcu beraberi eşya satışında büyük ivme yakalayacağımıza inanıyorum"

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Şeref Fayat ise uçak krizinin ardından hazır giyimde neredeyse yüzde 50’lik daralma yaşadıklarını ifade ederek, "Ağırlıklı olarak Rusya’ya çalıştığı için sıkıntıya düşen işletmelerimiz oldu. Kayıp çok daha büyümeden iki ülke liderleri arasında sağduyunun hakim olduğunu görmek geleceğe yönelik inancımızı artırdı. Yeni dönemle birlikte Rusya’ya hem doğrudan ihracatımızda hem de yolcu beraberi eşya satışımızda büyük bir ivme yakalayacağımıza inanıyorum." diye konuştu.

Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sami Kariyo da Rusya'nın, Türk markalarının en çok mağazası bulunduğu ve yatırım yaptığı ülke olduğuna işaret ederek, 40'a yakın markanın 700 civarında mağaza ile Rusya’da faaliyet gösterdiğini ve bu markaların Rusya’da milyon dolarla ifade edilen doğrudan yatırımları bulunduğunu anlattı.

Kariyo, kasım ayında yaşanan üzücü olaydan sonra firmaların Rusya'da zor bir dönem geçirdiğini ifade ederek, şunları kaydetti:

"Bazı markalarımız mağazalarını kapatmak zorunda kalırken, bazıları yatırımlarını erteledi. Krizin çok daha derinleşmeden sağduyunun galip gelmesini çok önemsiyoruz. İki lider arasındaki zirvenin ardından ilişkilerde hızlı bir onarım ve normalleşme sürecinin başlayacağını öngörüyoruz. Yeni süreçle birlikte Rusya’daki mağazalaşma ve büyüme stratejimiz ivme kazanacak."

- "Yeniden altın çağımıza döneceğiz"

Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Hüseyin Çetin ise Rusya'nın 3 yıl öncesine kadar Türkiye ayakkabı sektörü için en büyük pazar olduğunu vurgulayarak, "Adeta altın çağımızı yaşadığımız 2013 yılında 129 milyon dolara kadar ulaşan ihracatımız, bu ülkedeki ekonomik daralma nedeniyle 2015’te 70 milyon dolara geriledi. İhracatımıza bir darbe de uçak krizi vurdu. Eğer yeni bir olumsuzluk yaşanmaz ise talihsiz olayın izlerini en kısa sürede silip Rusya pazarında sektörel olarak yeniden altın çağımıza döneceğiz." diye konuştu.

- "İş birliğimiz, kaldığımız yerden devam edecek"

Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Dalgakıran, Türkiye-Rusya ilişkilerinin sorunları büyütmeden, yapıcı biçimde çözülme yoluna sokulmuş olmasından büyük memnuniyet duyduklarını ifade etti.

Dalgakıran, "Makine sektörü olarak, stratejik pazarlarımızdan biri olan Rusya ile kaldığımız yerden devam edecek olan iş birliğimizin, gerek sektörümüzün gerekse ülkemizin ihracat performansını daha yukarı taşıyacağını düşünüyoruz." dedi.

- Rusya ile yaşanan uçak krizi

Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilerde geçen yılın sonuna doğru yaşanan bozulma, iki ülke arasındaki ticari ilişkileri de olumsuz etkiledi.

Kasım 2015'te Rus Su-24 savaş uçağı, Türkiye hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle Türk jetleri tarafından düşürülmüştü. Paraşütle atlayan pilotlardan Oleg Peşkov ise bölgede çatışan gruplar tarafından öldürülmüştü. Söz konusu gelişmelerin ardından Rusya, Türkiye'ye karşı ekonomik yaptırımlar uygulama kararı almıştı.

Haziran sonunda Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Putin'e "hem yaşanan hadiseden üzüntü duyduklarını hem de geniş bir alanda yapabilecekleri bölgesel iş birliği imkanlarını" belirten mektup göndermişti. İlk adımın atılmasından sonra Rusya, Türkiye'ye tatil tur satış yasağını kaldırdı. Diğer yaptırımların kaldırılması ile ilgili her iki ülke arasındaki görüşmeler de devam ediyor.

Temmuz ayına girilmesiyle iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde atılan adımlar, hem Türkiye hem de Rusya iş dünyası tarafından pozitif karşılanırken, Erdoğan ve Putin'in 9 Ağustos Salı günü Rusya'nın St. Petersburg kentinde bir araya geleceği duyuruldu.