Gemlik zeytini coğrafi işaretle korunacak

Bursa Uludağ Üniversitesi (UÜ) Ziraat Fakültesi öğretim üyeleri ile Gemlik Ticaret Borsası’nın işbirliği ile geliştirilen ‘coğrafi işaret’ sistemi ile Gemlik zeytini korunmaya çalışılıyor.

    UÜ Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü'nden Doç. Dr. Sertaç Dokuzlu, Gemlik zeytininin coğrafi işareti 2003 yılında almasına rağmen bundan faydalanılamadığını belirtti.

    2009’da başlatılan program ile Gemlik zeytininin diğer bölgelerde yetiştirilen zeytinlerden ayırt edilmesini sağlanacak bir logolu etiket uygulaması planlanıyor. Çalışma ile Gemlik zeytini coğrafi alanı içinde üretici ve üretim alanları ile kayıt altına alındı.

    Gemlik fidanlarını başka yerde kullanarak ürettikleri zeytinleri ‘Gemlik zeytini’ diye satmak isteyen pek çok işletme ve tüccar bulunduğunu anlatan Doç. Dr. Sertaç Dokuzlu, “Gemlik Zeytini ‘menşe adı’ ile koruma altında olduğu için üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin hepsinin tescilde belirtilen coğrafi sınırlar içinde olması gerekiyor. Bu nedenle başka yerde yetiştirilen bir Gemlik fidanından elde edilen zeytinlere ‘Gemlik zeytini’ adını vermek kanunen suçtur.” dedi.

    Dokuzlu, tüketicilerin Şubat 2014’den itibaren aldıkları Gemlik zeytininin orijinal olup olmadığını anlamak için ambalajındaki hologramlı ve logolu etikete bakmalarının yeterli olacağını söyledi.

    Gemlik zeytininin coğrafi işaretinin kullanılabilmesi için tescil kapsamındaki coğrafya içinde ki yetiştirilen ürün miktarı ve üreticilerin kayıt altına alındığı belirten Dokuzlu, satılan ambalajlı ürünlerin izlenebilirliğinin sağlandığı bir kontrol sistemi kurduğunu kaydetti.

    GEMLİK ZEYTİNİ KAREKOD İLE KORUNACAK

    Sistemin tüketicilerin tescilli ürünü ayırt etmelerini sağlayacak logolu bir kontrol etiketini de kapsadığını anlatan Dokuzlu, şöyle konuştu: “İzlenebilirlik karekod sistemi ile sağlanacak. Karekodun kopyalanmasını önlemek için ise hologramlı etiket ile garanti altına alındı. Ülkemiz ve Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde coğrafi işaretlerin karekod/barkod sistemi ile kontrol edildiği bir uygulama bulunmuyor.”

    Coğrafi işaretin henüz bilinmediğini anlatan Dokuzlu, Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) destekli Gemlik Ticaret Borsası tarafından hazırlanan ‘Bursa Yöresel Ürünlerinden Gemlik Zeytininin Coğrafi İşaret Kullanılarak Tanıtımı’ projesinin başladığını anlattı. Dokuzlu, BEBKA’nın 2012 yılı mali destek programları kapsamında projenin 28 Haziran 2013’de başladığını söyledi.

    COĞRAFİ İŞARET NEDİR?

    Coğrafi işaretin kökenin eski Mısır’daki tuğla üreticilerine kadar uzandığını aktaran Dokuzlu, her ülkenin kendisiyle özdeşleşen bir ürünü olduğunu belirterek “Türkiye’nin de her ülke gibi zeytini, üzümü, inciri, lokumu gibi pek çok ürünü var. Tüketici yöresel ürüne ilgi duyuyor. Bir ürün ünlenip talebi artınca hızlı bir şekilde onu taklit eden ve haksız kazanç elde edenler de artıyor.” dedi. Bunun uluslararası bir sorun olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Dokuzlu, şu örnekleri veriyor: “Hindistan’ın ünlü ‘Basmati’ pirinci Teksas’taki üreticiler tarafından ‘Texmati’, Kaliforniya’da ise ‘Calmati’ adı altında satılmış. Bu pirinç çeşidi zamanla ‘Amerikan Basmati’ olmuş. Yine Hindistan’ın meşhur ‘Darjeeling çayı’ dünyada 40 milyon kilogram satılmış. Oysaki orijinal ‘Darjeeling çayı’ Hindistan’da sadece 10 milyon kilogram üretiliyor. Bu durumda 30 milyon ton sahte Darjeeling çayı satılmış.”
Türkiye’de fikri mülkiyet hakları ile Türk Patent Enstitüsü’nün (TPE) ilgilendiğini anlatan Dokuzlu, “Türkiye’de 2014 yılı itibariyle 178 coğrafi işaret alan ürün var. Bunların 135 tanesi tarım ve gıda ürünü. En fazla coğrafi işaret tescili yüzde 76’lık oranla gıda ve tarım ürünlerine ait. Bunu yüzde 12’lik oranla halı ve kilim gibi ürünler izliyor. Akbaş gibi çeşitli köpek cinsleri, süs eşyaları ve yöresel bezler ile dokuma ürünleri de tescil kapsamında. Hâlihazırda tescil edilmeyi bekleyen 214 coğrafi işaret başvurusu bulunuyor.” bilgisini verdi. CİHAN