'18 yaşın altında madende çalışanların yüzde 85’i kayıt dışı’

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Mayıs 2014 raporunda yer alan veriler, kömür ve linyit çıkarma işinde çalıştırılan 18 yaş altındakilerin yüzde 85.5’nin kayıt dışı çalıştırıldığını ortaya koydu. Raporda yer alan bir diğer bilgiye göre ise, 18 yaş altında çalışanların aylık net geliri 467 TL, 18 yaş ve üstündekilerin geliri ise bin 172 TL olarak hesaplandı.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Mayıs 2014 raporu açıklandı. Raporda Soma’da yaşanan maden faciası ve madencilik sektörünün çalışma koşulları ile alakalı TÜİK’in verilerine atıf yapıldı. Raporda dikkat çeken ifadeler şu şekilde: “TÜİK’in 2012 tarihli hane halkı işgücü istatistikleri Türkiye’de çalışanların yüzde 5.39’unun 15-19 yaş arasında olduğunu gösteriyor, yani 24.8 milyonluk toplam istihdam rakamı dikkate alındığında bunun 1.34 milyonunun 15-19 yaşları arasında olduğu anlaşılıyor. Ayrıntılı yaş dağılımına bakıldığında yüzde 0.6’sının 15 yaşında (149 bin çocuk), yüzde 0.87’sinin 16 yaşında (216 bin çocuk), yüzde 1.16’sının 17 yaşında (288 bin çocuk), yüzde 1.37’sinin 18 yaşında (340 bin) ve yüzde 1.39’unun 19 yaşında (345 bin) olduğunu görüyoruz. TÜİK’in rakamları Türkiye’de 2012 yılında 18 yaşının altında çalışan çocuk sayısının toplamda yaklaşık 653 bin olduğuna işaret ediyor. Bu çocukların yüzde 71’i erkek, yüzde 29’u ise kız olarak görünüyor. Yine istatistiklere göre 18 yaşın altındaki çalışan çocukların yalnızca yüzde 17’sinin sosyal güvencesi var, yani sosyal güvenlik sistemine kayıtlı olarak çalışıyor. Geri kalanlar ise kayıt dışı istihdam ediliyor. Madencilik ve madenciliğin alt sektörü olan kömür ve linyit çıkarılması sektöründe ise 2012 sonu itibariyle kömür ve linyit çıkarılması sektöründe istihdam edilen 49,8 bin çalışanın yüzde 4.2’si 15-19 yaşları arasında. 15-19 yaş arasındaki yüzde 4.2’nin 0.3 puanı 15 yaşındakiler, 0.7 puanı 16 yaşındakiler, 0.6 puanı 17 yaşındakiler, 1.8 puanı 18 yaşındakiler ve 0.8 puanı 19 yaşındakilerden oluşuyor. Bu ise kömür veya linyit çıkaran işçilerin 164’ünün 15 yaşında, 334’ünün 16 yaşında, 274’ünün 17 yaşında, 916’sının 18 yaşında ve 388’inin 19 yaşında olduğunu gösteriyor. Diğer taraftan TÜİK istatistiklerinin bize gösterdiği başka bir gerçek ise 2012 yılında kömür ve linyit çıkarılmasında çalışan 18 yaşın altındakilerin yalnızca yüzde 14.5’inin kayıtlı istihdam edildiği. 18 yaşın altında çalışanların yüzde 85.5’i kayıt dışı çalışmakta. Çocuk işçi çalıştırmanın yasak olduğu göz önüne alındığında, kayıt dışılık oranları aslında şaşırtıcı değil. 18 yaş ve üstündekilerin ise yüzde 88’i sosyal güvenlik sistemine kayıtlı olarak çalışıyor. Diğer taraftan yine TÜİK’in mikro veri setinden aylık net gelir bilgisine baktığımızda şu çarpıcı tabloyu görüyoruz: Çocuk çalışanların ortalama net aylık geliri sadece 226 TL. İstatistikler zaten çalışma koşulları çok ağır olan ve çocuk çalıştırmanın yasak olduğu bu sektörde, çocuk işgücünün ciddi olarak istismar edildiğini gösteriyor.

Çocuk ve yetişkin işçilerin gelir farkına baktığımızda akla elbette farkın çalışılan saatten kaynaklanabileceği geliyor. Bu nedenle çalışanların TÜİK anketlerinde cevapladığı geçen hafta çalışılan saat sayısı bilgisine bakıyoruz. Buna göre 18 yaş ve üzerinde çalışanların haftalık ortalama çalışma süresi 51 saat olarak görünürken, istatistikler 18 yaşın altındakilerin çalışma saatlerinin 32 saat olduğunu gösteriyor. Bu ise günde 6 saatten fazlaya tekabül ediyor. Diğer taraftan, çocuk işçilerle yetişkin işçiler arasındaki kazanç uçurumunun yalnızca çalışılan saat farkından kaynaklanmadığı anlaşılıyor. Yukarıdaki istatistikler kömür ve linyit çıkarılması sektörüne dair.

TÜİK’in rakamlarına göre 2012 sonu itibariyle tüm madencilik sektöründe istihdam edilen kişi sayısı 113 bin. Sektörün genel olarak yaş dağılımına baktığımız zaman ise 15-19 yaşları arasında olanların oranının yüzde 4.7olduğunu görüyoruz. 15-19 yaş arasındaki yüzde 4.7’nin 0.32 puanı 15 yaşındakiler, 0.46 puanı 16 yaşındakiler, 0.45 puanı 17 yaşındakiler, 2.61 puanı 18 yaşındakiler ve 0.86 puanı 19 yaşındakilerden oluşmaktadır. Bu ise sektörde istihdam edilen çalışanların 361’sinin 15 yaşında, 519’unun 16 yaşında, 508’inin 17 yaşında, 2949’unun 18 yaşında ve 971’inin 19 yaşında olduğunu gösteriyor. Yine TÜİK’in verileriyle kayıt dışılık oranlarına baktığımızda18 yaşın altındaki çalışanların kayıt dışılık oranının yüzde 47.1, 18 yaş üstündekilerin ise kayıt dışılık oranının yüzde 12.3 olduğunu görüyoruz. 2012’deki aylık gelir ayrımına baktığımızda ortaya çıkan tablo: 18

yaş altındaki çalışanların aylık net geliri 467 TL. 18 yaş ve üstündekilerin geliri ise 1172 TL. Son olarak TÜİK’in rakamları madenciliğin genelinde haftada ortalama çalışılan saat sayısını 18 yaş altındakiler için 43 saat, 18 yaş ve üstü için 53 saat olduğunu gösteriyor.

'ÇOCUK İŞÇİLER ÇALIŞTIRILMASI YASAK MADEN SEKTÖRÜNDE İSTİHDAM EDİLİYOR'

Raporun sonuç kısmında ise şu ifadeler yer alıyor: “TÜİK’in verileri gösteriyor ki; Türkiye’de çocuk işçiler çalıştırılması yasak olan madencilik sektöründe de istihdam edilmektedir. Bu çocuklar büyük çoğunlukla kayıt dışı çalıştırılmaktadır. Kömür ve linyit çıkarılması sektöründeki çocuk işçilerin kayıt dışılık ve kazanç durumu hem madencilik sektörünün genelinden hem de Türkiye’deki çocuk işçilerin genelinden daha kötüdür. Hukuki düzenlemelerin çocuk işçiliği konusunda açık olmasına rağmen istatistikler çok ciddi bir hak ihlali sorununa işaret etmekte ve bu konuda denetimin ve yaptırımların kuvvetlendirilmesi ihtiyacını gözler önüne sermektedir. Hukukun dezavantajlı durumda olanların haklarını koruyamadığı, denetleyici ve düzenleyici kurumların yetersiz kaldığı bir sistem (belli kesimlere) zenginlik sağlamaya devam etse dahi, ekonomik kalkınmanın önüne ciddi bir engeldir. Çünkü kalkınma dediğimiz kavram, kişi başına gelirden ziyade, kişilerin haklarının sadece kağıt üstünde değil, fiili olarak ne kadar güvence altında olduğuyla ilgilidir.”

CİHAN