2013 yılında Türk-Çin ilişkileri böyle geçti
2013 yılı Türk - Çin ilişkilerinde üst düzey ziyaretler açısından sönük, diğer alanlarda ise verimli geçti.
2013 yılı Türk - Çin ilişkilerinde üst düzey ziyaretler
açısından sönük, diğer alanlarda ise verimli geçti.
Türkiye ile Çin arasında ekonomik, ticari, askeri, kültür, turizm
ilişkileri gelişme ivmesini korurken, özellikle kültürel ilişkiler
zirve yaptı. 2013 yılı Çin’de 'Türk Kültür Yılı' olarak kutlandı.
Açılışı da 21 Mart’ta Pekin’de görkemli bir törenle yapıldı. Bale
ve halk dansları, güzel sanatlar, el sanatları, geleneksel ve
klasik müzik, sinema ve sergilerle Çin’in değişik şehirlerinde
etkinlikler yapıldı. Ancak bunların en büyüğü ve etkili olanı ise
Şanghay şehrinde 6-9 Ekim tarihlerinde düzenlenen 'Turkuaz Türk
Kültürü ve Yemekleri Festivali' oldu. Kültür ve Turizm
Bakanlığı'nın referansıyla, Türk Çin Sanayici İş Adamları Derneği
(TÜÇSİAD) ve Pasifik Ülkeleri ile Sosyal ve İktisadi Dayanışma
Derneği (PASİAD) işbirliğiyle düzenlenen ve Şanghay Mart Fuar
Merkezi'nin 7 bin metrekarelik alanındaki festivalde, Türk
kültürüne ve yemeklerine dair stantlar kuruldu, tanıtım
organizasyonları yapıldı.
Çin’deki üniversitelerde okuyan yaklaşık 150 gönüllü Türk
üniversite öğrencisinin de katkıda bulunduğu festivale yağmurlu
havaya rağmen Çinliler büyük ilgi gösterdi. 2,51 metreyle dünyanın
en uzun yaşayan insanı olan Mardinli Sultan Kösen, sanatçı Fatih
Kısaparmak ve ünlü Klarnet Virtüözü Serkan Çağrı gibi isimler de
sunumlarıyla festivale renk kattı.
Öte yandan kültür yılı kapsamda yine Kültür Bakanlığı’nın desteği,
PASİAD ve TÜÇSİAD’ın organizasyonuyla 'Çin’den Türkiye’ye 100
Entellektüel Projesi' kapsamında, Çin’de ve dünyada milyonların
takip ettiği edebiyatçılar, akademisyenler, sanatçılar, rektörler,
film yönetmenleri, medya patronları ve gazeteciler gibi oldukça
renkli alanlardan oluşan en popüler Çinli isimler Türkiye’de küçük
gruplar halinde ve farklı zaman dilimlerinde misafir edildi.
Milyonlarca Çinli, Türkiye’yi Çinli entelektüellerin izlenimleriyle
tanıma imkanı buldu.
Shanghai Müzesi'nde Topkapı Sarayı, Türk ve İslam Eserleri ile
İstanbul Arkeoloji Müzelerine ait 121 eserden oluşan "Anadolu
Medeniyetleri: Neolitik Çağ'dan Osmanlı İmparatorluğu'na" isimli
sergi, yine Pekin’deki Türk çağdaş sanat eserleri sergisi, mehter
gösterileri gibi faaliyetler Türk kültürünün Çin’de tanıtılması
adına önemli görevler gördü.
TÜRK ÇİN İLİŞKİLERİNİN YAKIN TARİHÇESİ
1971 yılında Türkiye-Çin arasında diplomatik ilişkiler kurulmuştu.
Ancak Türkiye ile Çin arasındaki ilişkilerin gelişimi son 13 yılda
hız kazandı. İlişkilerin gelişmesinin temelleri 2009 yılında
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün dönüm noktası olarak nitelendirilen
ziyaretiyle başlamıştı. 2012'de de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın
yine Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olarak, 27 yıl aradan sonra
resmi Çin ziyaretiyle ilişkiler zirve yaptı. Bu ziyaret Çin
basınında da geniş yer buldu ve ikili ilişkilerin 'balayı dönemi'ne
girdiği yorumları yapıldı. Ziyarette stratejik anlaşmalara da imza
atıldı. Erdoğan'ın ziyaretine Uygur bölgesinden başlaması ve burada
verdiği mesajlar da önemli bulunmuştu.
Diplomatik ilişkilerin kuruluşunun 40'ıncı yılına denk gelen
Erdoğan'ın Çin ziyareti ile ilişkiler yeni ve kapsamlı boyutlar
kazandı. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün 2009 yılı Haziran ayında
yaptığı Çin ziyaretinde gündeme gelen pek çok işbirliği projesi
Erdoğan'ın ziyaretinde sonuçlandırıldı ve Türk-Çin ilişkilerinde
yeni bir çığır açıldı.
FÜZE SAVUNMA SİSTEMİ
İkili ilişkilerin geldiği noktayı göstermesi açısından Türkiye’nin
alacağı 4 Milyar Dolarlık Uzun Menzilli Füze Savunma Sistemi’nin
ihalesini geçtiğimiz aylarda Çinli şirketin kazanması önemli
görüldü. Çin’in CPMIEC firmasının ürettiği HQ-9 (FD-2000) füze
savunma sisteminin Türkiye’deki ihaleyi kazanması, Çin’de büyük bir
zafer olarak görülmüş ve bunun ikili ilişkilere olumlu yansıyacağı
yorumu yapılmıştı.
Bu dönemde Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Üyesi
ve Merkezi Propaganda Başkanı Liu Qibao 26 Ekim’de Türkiye’yi
ziyaret etmiş ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve diğer üst düzey Türk
yetkililerle görüşmüştü. Liu’nun ziyareti Türkiye’nin füze savunma
sistemi ihalesini Çinli bir firmaya vermesiyle uluslararası
alandaki tartışmaların yükseldiği bir döneme rastlaması dikkat
çekmişti.
EĞİTİM
Eğitim alanındaki en önemli gelişme Pekin’deki lisansüstü bursları
fuarı vesilesiyle Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Başkanı Prof. Dr.
Gökhan Çetinsaya ve heyetinin Çin ziyareti oldu. Ziyarette Çinli
yetkililerle yapılan görüşmelerde, Çin’de tanınma listesine Türk
üniversitelerinin girmesi için somut bir adım atıldı ve bir
mekanizma belirlendi. Çetinsaya, Türkiye'nin, öğrenci temini
konusunda Çin ile ilişkilerini en üst düzeye, en fonksiyonel ve en
işlevsel hale getirmesi gerektiğini söyledi.
Çin ile bu yıl bazı Türk ve Çinli üniversiteler işbirliğine gitti.
Bunlardan, İstanbul Üniversitesi ile Pekin Üniversitesi, Gaziantep
üniversitesi ile Hebei üniversitesi arasında işbirliği anlaşmaları
imzalandı.
ÜST DÜZEY ZİYARETLER
Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, 21 Mart'ta Çin’de 'Türk Kültür
Yılı' etkinliklerinin açılışına katıldı.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker’in 19 Nisan’daki Çin
ziyaretinde, Türk gıda ürünlerinin Çin pazarına giriş yolunu açacak
gıda güvenliği anlaşması imzalandı ve bu anlaşma bu yıl ticari
ilişkilerde en önemli adım olarak görüldü.
Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, Dünya Ekonomi Forumu'nun (WEF)
Çin'in Dalian şehrinde gerçekleştirilen toplantısına katılmak üzere
11 Eylül’de Çin’e geldi ve burada Çin Başbakanı Li Keqiang ile
görüştü.
Çin’den ise Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu
Üyesi ve Merkezi Propaganda Başkanı Liu Qibao, 26 Ekim’de
Türkiye’yi ziyaret etmiş ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve diğer üst
düzey Türk yetkililerle görüşmüştü. Liu’nun ziyareti Türkiye’nin
füze savunma sistemi ihalesini Çinli bir firmaya vermesiyle
uluslararası alandaki tartışmaların yükseldiği bir döneme
rastlaması dikkat çekmişti.
ASKERİ İLİŞKİLER
Askeri ilişkiler de 2013'de gelişmesini sürdürdü. İkili
ziyaretlerde çok fazla hareketlilik yaşanmadı. Eski Genelkurmay
ikinci başkanı ve yeni Kara Kuvveleri Komutanı Orgeneral Hulusi
Akar, 5-8 Mayıs tarihlerinde Türkiye - Çin Askeri üst düzey
toplantısına katılmak için Pekin’e geldi.
Jandarma Genel Komutanlığı Kurmay Başkanı Korgeneral Osman Eker de
8-13 Nisan tarihinde Çin Silahlı Polis Kuvvetleri’ni ziyaret
etti.
Çin’den de Türkiye’ye 4-8 Kasım tarihinde Çin Deniz Kuvvetleri
Mühendislik Üniversitesi’nden Tüm Amiral Yong Fuzho bir ziyaret
düzenledi ve Türkiye’de Deniz Harp okulunu gezdi.
EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
Ticari ilişkilerdeki gelişme seyri bu yıl da korundu. Çin, Almanya
ve Rusya'dan sonra Türkiye'nin en önemli ticaret ortaklarından biri
haline geldi. 2000 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi sadece
1,44 milyar dolar iken, 2005 yılında 7,43 milyar dolara, 2012
yılında 24 milyar dolara ulaştı. Türk Çin Sanayici İşadamları
Derneği’nin (TÜÇSİAD) girişimleriyle Türkiye’yi üretim üssü olarak
seçen Çin’in 5'inci büyük enerji şirketi China Sunergy, yerli Seul
Enerji Yatırım şirketi ortaklığı ile İstanbul Tuzla'da 23 Mayıs’ta
CSUN Eurasia Güneş Panelleri Üretim Tesisi açıldıı.
2012 yılında ise Çin’e ihracat 2,83 milyar dolar ve Çin’den ithalat
da 21,29 milyar dolar olmak üzere ikili ticaret hacmi 24,12 milyar
dolar olarak kaydedildi. 2013 yılında ise Çin’e ihracat Kasım ayı
itibariyle (11 aylık dönemde) 3,29 milyar dolar ve Çin’den ithalat
ise Eylül ayı itibariyle (9 aylık dönemde) 18,5 milyar dolar olarak
gerçekleşti.
İki ülke arasında bu yıl yapılan en önemli anlaşma Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker’in 19 Nisan’daki Çin ziyaretinde,
Türk gıda ürünlerinin Çin pazarına giriş yolunu açan gıda güvenliği
anlaşması oldu.
TÜRKİYE'NİN ÇİNDEKİ YATIRIMLARI
Resmi rakamlara göre Türkiye'nin Çin'deki yatırımları 150 milyon
doları aşmış bulunuyor. Çin'deki en büyük Türk yatırımcıları
arasında Türk Hava Yolları, Aksa Jeneratör, Beko ve Fiba Holding'in
Star Mall'u bulunuyor. Türkiye'deki Çin sermayeli yatırımlar da
yaklaşık 100 milyon dolar civarında bulunuyor. Ancak Hüsnü
Özyeğin'in Hong Kong girişli ve Çin'in kuzeyindeki Shenyang
şehrinde yer alan Star Mall alışveriş merkezi yatırımının da 250
milyon dolar olduğunu belirtiliyor.
Karşılıklı ticari ve yatırım ilişkilerinin geliştirilmesi adına
Çin'de temsilcilikleri bulunan Türkiye İşadamları ve Sanayiciler
Konfederasyonu (TUSKON), Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği
(TÜSİAD), Çin Sanayici İş Adamları Derneği (TÜÇSİAD) ve Guangdong
Türk İşadamları Derneği (GUTİAD) gibi sivil toplum örgütlerinin
çalışmaları da ayrıca önem arz ediyor.
Bu arada Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği’nin (MÜSİAD)
Çin’de temsilcilik açma başvuru işlemleri devam ediyor ve 2014
Mart’ında açılması bekleniyor.
TURİZM İLİŞKİLERİ
Çinlilerin Türkiye'yi son yıllarda tanımlarıyla bu ülkeden
Türkiye'ye giden turist sayısı 2012 yılında yaklaşık 108 bin iken
2013 yılında ise yüzde 20-25 artış yaşandı ve rakamın yıl sonunda
140 -50 bin olması bekleniyor. CİHAN
Yorumlar