Sempatik sinir sistemi nedir?

Sempatik sinir sistemi, vücutta heyecan, korku, üzüntü, sevinç gibi durumlarla harekete geçen otonom sinir sistemine bağlı olan sistemdir.

Google Haberlere Abone ol
Sempatik sinir sistemi nedir?

Sempatik sinir sistemi, vücutta heyecan, korku, üzüntü, sevinç gibi durumlarla harekete geçen otonom sinir sistemine bağlı olan sistemdir. Omurilikten çıkan sinirlerin bir bölümünü oluşturan sempatik sinir sistemine ait olan kökler, vücudun herhangi bir kargaşa haline hazırlanması için organları uyarmaktadır. Bunu yaparken bu organlara gerekli olmayan kan akımını azaltmaktadır. Beyin ve kan damarları arasında olan bağlantı genellikle sempatik sinir sistemiyle sağlanır. Bu sisteme dokulara gidecek kan miktarının düzenlenmesi ve tansiyonun ayarlanması gibi önemli görevler düşmektedir. Kan damarlarını biraz daralmış olarak tutan sempatik sinir lifleri, damar duvarında hafif sertleşme ve kanın daha kolay akmasına olanak verir. Bu sistemin olmaması halinde, kalpten akan kan gevşek yapıdaki damarlardan zor akacaktı. Bu sistem sayesinde organlara ve dokulara gitmesi gereken kan miktarı düzenlenmekte ve kan basıncı olan tansiyon ayarlanmaktadır. Kan basıncı görevini yerine getiren sistem, kuvvetli bir uyarımla 5-10 saniye gibi kısa bir sürede kan basıncını iki katına çıkarabilir, sempatik sinir sisteminin devre dışı kalmasıyla 10-40 saniye gibi bir sürede tansiyon yarı değerine düşebilir. Bu açıdan bakıldığında, sempatik sinir sisteminin tansiyonla ilgili görevinin hayati önem taşıdığı kabul edilebilir.

Kalp yetmezliği, ağır kanama ya da kalp krizi gibi durumlarda tansiyon birden düşebilir. Tansiyonun düşmesiyle birlikte, beyinde içinde olmak üzere tüm organlara giden besin ve oksijen miktarı azalır. Bu yaygın doku beslenememe sorununun yaşanmasına neden olur. Tıpta buna iskemi adı verilir. Beyin oksijensiz kalma konusunda en hassas organdır. Bu yüzden beynin her şeyden önce korunması gerekir. Vücudun yaşamını sürdürmesi için, diğer organların fedakarlıkta bulunması ve damarlardaki pompalanabilen kanı beyne göndermesi gerekir. Vücuttaki diğer organlar oksijensizliğe karşı, beyinden daha mukavemetli bir yapıya sahiptir.

Beyin ve oksijensizlik durumunda sempatik sinir sistemi

Beyin vücudun temelidir. Bu organın öncelikli olarak korunması esastır. Beyin ölümüne engel olmak için, vücutta omurilik soğanında bulunana vazomotor adı verilen ve diğer organlardan beyne kan gönderilen bir merkez bulunmaktadır. Kanama, kalp krizi gibi etkenlerle tansiyon düştüğünde, vazomotor merkez uyarılarak, beyne kan pompalanır. Bu uyarıyla birlikte merkezi sinir sistemi sempatik sinir sistemini devreye sokarak, bunun aksine görev için bulunan parasempatik sinir sistemini baskılar. Sempatik sinirler tansiyonun 1-2 saniyede yükselmesi için, bir çok etkiyi devreye sokarak çalışmaya başlar. Kalbin hızlı çalışmasını sağlar ve kalp atım hızını hemen yükseltir. Normal zamanda kalp atım hızını yavaşlatan, vücuda giden kanı azaltan, ancak beyne gidecek kan miktarını azaltmayan sistem, bu derece önemli bir zamanda kalpte kasılma kuvvetini arttırabilir. Kalbin daha fazla kan pompalaması tansiyonu yükseltir, beyin ve diğer organlara daha fazla kan gitmesine neden olur.

Sempatik sinir sistemi görevini nasıl yapar?

Sempatik sinir sistemi atardamarları daraltır ve dokulara giden kan miktarını azaltır. Ancak kalp ve beyin bunun dışında tutulur. Diğer doku ve organların damarlarında olan daralma bu organların damarlarında olmaz. Atardamarların daralması sayesinde tansiyon yükselir ve başka dokulara gitmeyen kan beyne gider. Sempatik sistem vücudun içinde bulunan en geniş damarlar olan toplardamarlarda olan kanı kullanabilmek için, onu sıkıştırır ve kalbe gönderir. Buradan atardamarlara pompalanmasını sağlar. Toplardamarlar sıkıştırılıp daraldığında, kalpte daha fazla kan pompalayabilir. Acil durumlarda yaratacağı etkinin aşırı olmasına yardımcı olacak bazı hormonları da göreve çağıran sistem, böbrek üstü bezinden adrenalin, dopamin ve noradrenalin salgılanmasına neden olur. Böbrek üstü bezi ve sempatik sinir sistemi birlikte çalışarak, tansiyonun hızla yükselmesini sağlar. Bu açıdan sempatik sinir sisteminin vücutta hayat kurtarıcı etkisi bulunmaktadır. Hastalara doktor müdahalesi yapılana kadar, hastanın yaşama tutunmasını sağlar.

Sempatik sinir sistemi nedir

Sempatik sinir sisteminin etkileri

  • Tansiyonu arttırır
  • Savaş ya da kaç sisteminde kullanılacak kaslarda kan akımını artırır, aktivitesi gerekmeyen organlarda kan akımını azaltır.
  • Vücudun metabolizması yükseltilir
  • Kan şekeri yükseltilir
  • Kaslardaki glikoz artar
  • Kas gücü arttırılır
  • Zihinsel aktivite yükseltilir
  • Bir yaralanma sırasında kan kaybını engellemek için, kanın pıhtılaşmasını sağlar. Bunun yan etkisi olarak vücuttaki damarlarda pıhtılaşma olabilir ve kalp krizi meydana gelebilir. 

Bunlar vücutta korku, sevinç gibi etkiler sonucunda sempatik sistemin şiddetli bir şekilde uyarılmasıyla oluşabilecek değişikliklerdir. Bu değişimler kişilere aşırı bir fiziksel aktivite sağlar. Bunlar hem savaşmaya, hem de kaçmaya yarar. Bu sırada ortaya çıkan tansiyon yükselmesi beyinde ve iskelet kasında kan akımını artırdığından, savaş ve kaçmada yardımcı olur. Metabolizma hızlanması kalp ve beyin dışındaki mekanizmaları hızlandırır, kan şekerindeki artış, beyin ile kasların beslenmesini sağlar.

Yorumlar