Otonom Sinir Sistemi

Otonom sinir sistemi, dual fonksiyonlara sahip, istemsiz, vegetatif ve visseral sinir sistemi olarak da tanımlanan bir sistemdir.

Google Haberlere Abone ol
Otonom Sinir Sistemi

Otonom sinir sistemi, dual fonksiyonlara sahip, istemsiz, vegetatif ve visseral sinir sistemi olarak da tanımlanan bir sistemdir. Bu sistem genel olarak parasempatik ve sempatik sinir sistemi olarak iki büyük sistemden oluşur. Ancak bunların dışında nonkolinerjik nonadrenerjik sinir sistemi adında 3. sistemden de bahsedilmektedir. Bu bölüm mide ve bağırsak hormonlarıyla beraber mide bağırsak kanalının motor, absorbsiyon ve salgılama işlevinin devam ettirilmesinden sorumludur. Otonom sinir sistemi vücudumuzun dengesini korumak için, bizim istemimiz dışında işlev görmektedir.

Düz kasların, salgı bezlerinin ve  kalp kasının çalışmalarını düzenlemektedir. Düzenleme artma, hızlanma, azalma, baskılama ve yavaşlama olarak yapılabilir. Vücutta otonom sinir düğümleri bulunmaktadır. Duyu, hareket ve birleştirme merkezleriyle bağlantıları bulunmaktadır. Beyincikten ve limbik sistemden gelen uyarıları almaktadır. Uyarıldıkları zaman düz kasların kasılması veya gevşemesini sağlamaktadır. Kalp kaslarının kasılma gücünü belirleyip, kasların hızını belirlemektedir. Ayrıca salgı bezlerinin fazla ya da az salgı yapmasını sağlar.

Otonom duyu sinirlerinin iç organlarda, kan damarlarında ve vücudun iç ortamını denetleyen sinir sisteminde reseptörleri bulunmaktadır. Bu duyu sinirleri gelen uyarıları çok uzun süre algılayamaz. Yani otonomi uyarı değişmez ya da devamlı olarak baskılanmaz. Otonom sinir sistemi somatik duyuları ve özel duyu sinirlerinden iletilen uyarıları da almaktadır.

Otonom sinir sistemindeki hareket sinirleri

  • İlk motor nöronunun gövdesi merkezi sinir sisteminde bulunur. Bunun uzantısı miyelin kılıfla kaplanmış. Bu bölüm bir otonomik sinir düğümüyle bağlantılı olduğundan, uzak alanlara kadar gidebilir.
  • İkinci hareket sinirinin gövdesi otonomik sinir sisteminde bulunur. Bunun uzantısında miyelin kılıf bulunmamaktadır. Bu sadece etkilediği organla bağlantı halindedir.

Otonom sinir sisteminin etkileyeceği organa gidişte parasempatik ve sempatik olarak iki farklı bölüme ulaşması ve bunların ikisinin de organa ulaşması çift destekleme olarak tanımlanır. Gelen uyarıları ileten hücreler çoğunlukla düğüm sonrasında olan liflerden salgılanmaktadır. Sempatik sinir sisteminde olan NOREPİNEFRİN (NE), parasempatik sinir sisteminde olan ASETİL KOLİN (Ach) olarak tanımlanır.

Sempatik sinir sistemi

Bu bölüm otonom sinir sisteminin duyularla hareket eden kısmıdır. İnsanlarda sevinç, korku, heyecan, üzüntü gibi durumlarda sempatik sistem aktif hale gelir, kan basını yükselir, kalp atışı artar ve sindirim yavaşlamaya başlar. Vücudun verdiği sempatik tepkiler çoğunlukla bedensel veya duygusal baskılarla ortaya çıkmaktadır. Bu tepkiler içinde;

  • Savaş veya kaç tepkisi meydana gelir
  • Gözbebeklerinde büyüme ve genişleme olur
  • Kalp atım hızı artar, kalp kası daha güçlü pompalama yapar ve kan basıncı yükselir
  • Dolaşımda bulunan kan vücutta önemli organlara çekilir. Bu durumda iskelet kasları ve kalp kaslarına daha çok kan verilir.
  • Ciltte terleme olur.
  • Solunum yolları genişler, solunum daha hızlı olmaya başlar.
  • Kan şekeri seviyesi artar.
  • Sindirim sisteminde ve idrar yollarında olan sfinkterler kapanır.
  • Gelen uyarının uzun süre devam etmesi halinde, sistem bunu kaldırmakta zorlanır, sinaptik bağlantılar ve adrenal bezlerde NE salgısı durabilir ya da azalabilir.

Parasempatik sinir sistemi

Bu bölüm sempatik sinir sistemini dengeleyen kısımdır. Gelen uyarıları duyu nöronları sayesinde merkezi sinir sistemine getirir, meydana gelen tepkileri motor nöronlar aracılığıyla effektör organlara taşır. Parasempatik tepkiler çoğunlukla sempatik tepkilerle ortaya çıkar.

  • Dinlen ve sindir tepkisi meydana gelir.
  • Vücudun normal hale gelmesini, dinlenme sırasında enerji dengesinin düzelmesini sağlar.
  • Sempatik uyarıların eski durumuna gelmesini sağlar.
  • Kalp atışlarının yavaşlamasını, solunum yolu ve gözbebeklerin eski durumuna gelmesini sağlar.
  • Bağırsak ve tükürük salgılarıyla bağırsak hareketlerini arttırır.
  • Kişinin korkusunu yenmesi için bir yolu bulunmuyorsa, parasempatik tepkiler fazlalaşır, idrar ve dışkı kontrolü yok olur.

Yorumlar